18 ต.ค. 2020 เวลา 12:00 • วิทยาศาสตร์ & เทคโนโลยี
แมลงสาบเพื่อนรัก : อย่าเพิ่งเกลียดผมโดยไม่รู้จักกัน
สวัสดีครับ
ผมคือแมลงชนิดหนึ่งที่อาศัยอยู่บนโลกนี้เหมือนกับคุณๆทั้งหลายนั่นแหละ แต่เอาจริงๆนะ ผมอยู่มานานกว่าคุณหลายร้อยล้านปีนัก ไม่เข้าใจว่าทำไมคนส่วนใหญ่ถึงรังเกียจวิ่งหนีผมตลอด ใช่แล้วครับ ผมคือแมลงสาบหรือจะเรียกว่า ‘ปีเตอร์’ ก็ได้ (จริงๆแล้วเรียกผมว่ากระจั๊วก็ได้นะ แต่เวลาผูกมิตรกับเพื่อนต่างชาติเขาจะออกเสียงยาก ผมเลยชอบชื่อปีเตอร์มากกว่า)
พวกผมมีเครือข่ายอยู่ทั่วโลกร่วม 4000 สายพันธุ์ แต่ที่พบในไทยมีไม่กี่พันธุ์เท่านั้นครับ ถ้าได้เห็นหน้าผม คุณๆคงจะร้อง “อ๋ออออออ” กันอย่างแน่นอน เพราะเราเห็นกันอยู่แทบทุกวัน
เตรียมใจไว้หรือยังครับ? เลื่อนลงไปยาวๆหน่อยนะ
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
แท่นแท้นนนนนน~~ นี่ไงล่ะครับ ผมเอง น่ารักพอตัวเลยใช่ไหม ผมรู้ตัวดีครับ ฮ่าๆ
อย่างผมนี่เขาเรียกว่า ‘แมลงสาบอเมริกัน‘ หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Periplaneta americana จัดว่าเป็นแมลงสาบที่มีขนาดใหญ่ที่สุดที่พบในบ้านพักอาศัย จริงๆแล้วผมมีเพื่อนที่ลักษณะคล้ายๆกันแต่ตัวเล็กกว่าและมีแถบสีเหลืองอ่อนบริเวณโคนปีก พวกนั้นคือ ‘แมลงสาบออสเตรเลีย‘ นะครับ ถ้าอยากรู้จักเพื่อนๆผมมากกว่านี้สามารถตามไปอ่านที่ลิงค์อ้างอิงได้เลย เพราะถ้าให้ผมอธิบายเหล่าเครือข่ายจนหมดอ่านสองวันก็ไม่จบหรอกครับ ฮ่าๆ
สิ่งสำคัญที่ทำให้ผมตัดสินใจเขียนจดหมายมาในวันนี้เพราะอยากให้คุณทั้งหลายรู้จักผมมากขึ้นก่อนจะตบตีหรือปิดตาวิ่งหนีผมไปอย่างไม่ใยดี
ผมเองนั้นมี 6 ขาเหมือนแมลงทั่วไป โครงสร้างร่างกายก็ไม่แตกต่างจากแมลงอื่นเท่าไหร่นัก ตัวเป็นปล้อง มีทั้งหมด 3 ปล้อง คือส่วนหัว อก และท้อง พวกผมมีทั้งแบบมีปีกและไม่มีปีก (แมลงสาบนะครับ อย่าคิดไปไกล) มีโครงสร้างแข็งห่อหุ้ม ขามีหนามเล็กๆ ดังนั้นเวลาผมไต่ไปบนเท้าหรือบินเกาะคอของคุณมันถึงให้ความรู้สึกจั๊กจี้ไงครับ
ผมมีระบบเลือดแบบเปิด คือเลือดไม่ได้ไหลอยู่ในเส้นเลือดแต่ไหลอยู่ในช่องว่างของลำตัว (Haemocoel) เรียกเลือดว่า ‘Haemolymph‘ ที่เป็นแบบนี้เพราะผมมีวิวัฒนาการในการสร้างเส้นเลือดน้อย เลือดของผมเป็นของเหลวไม่มีสี ทำหน้าที่ในการลำเลียงสารอาหาร ลำเลียงของเสียไปยังอวัยวะขับถ่าย และกำจัดเชื้อโรค แต่ที่ผมภูมิใจนำเสนอมากๆก็คือหัวใจของผมมีถึง 13 ห้องเชียวนะครับ ทุกห้องเชื่อมต่อกันยาวตลอดลำตัว ถ้าใครอยากมาอยู่ในดวงใจของผมก็เชิญได้เลย รับรองว่าไม่มีเหงา
ส่วนเรื่องความอึด ถึก ทนรับรองว่าผมไม่เป็นสองรองใคร ขนาดโดนตัดหัวผมยังมีชีวิตอยู่ต่อได้อีกเป็นอาทิตย์ แน่นอนว่าผมคงมองไม่เห็นและไม่สามารถกินอะไรได้อีกแล้ว แต่ว่าผมยังหายใจได้ครับ!
ถ้าเป็นมนุษย์หากโดนตัดหัว แรงดันเลือดจากหัวใจจะทำให้เลือดไหลออกอย่างกับก๊อกรั่ว ถึงแม้ว่าจะอุดเลือดให้หยุดไหลได้แต่ก็ไม่สามารถหายใจต่อไปได้อยู่ดี
แต่ผมทำได้เนื่องจากเลือดของผมไม่มีเม็ดเลือดแดงในการลำเลียงออกซิเจนเหมือนมนุษย์ ดังนั้นเนื้อเยื่อและกล้ามเนื้อจึงแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจนจากท่อลม (Tracheal Tubes) โดยตรง ซึ่งอากาศจะเข้ามาทางรูหายใจ (Spiracles) ที่อยู่ด้านข้างลำตัวตรงปล้องอกและปล้องท้อง ด้วยเหตุนี้ถึงผมจะไม่มีหัวแต่ตราบใดที่ยังหายใจและไม่หิวตาย ผมก็ยังมีชีวิตอยู่ได้นะ ดีจัง
อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการหายใจในแมลง (http://www.biology-pages.info/T/Tracheal_Breathing.html)
มาถึงนิสัยส่วนตัวกันบ้าง ผมค่อนข้างขี้อายเลยล่ะครับ
ชอบอยู่ในที่มืดเพราะกลัวแสงมากๆ (เพื่อนผมบางพันธุ์ก็ชอบแสงนะ แต่แค่ส่วนน้อยเท่านั้น) ความรู้สึกกลัวนี้ถูกฝังอยู่ในสมองมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ เป็นลักษณะสำคัญที่ยังหลงเหลืออยู่จากวิวัฒนาการ เพราะว่ากลัวแสงนี่แหละ ทำให้ดำรงชีวิตอยู่รอดมาได้ยุคแล้วยุคเล่า
ถ้าใครเห็นผมออกมาเดินเพ่นพ่านตอนกลางวันหรือตอนที่ไฟเปิดอยู่ก็รู้ไว้เลยว่าผมคงหิวข้าวหิวน้ำมากเพราะมันเป็นการฝืนสัญชาตญาณ ดังนั้นคราวหลังก็ช่วยสงเคราห์ให้อาหารผมสักหน่อยเถอะครับ
อ่อ อีกเรื่องหนึ่ง ถ้าปล่อยให้วิ่งอยู่ในห้องกว้างๆผมจะวิ่งวนไปวนมาอย่างไร้จุดหมายเพราะมีพฤติกรรมการเคลื่อนที่แบบสุ่ม งานวิจัยหลายงานศึกษาถึงพฤติกรรมการตอบสนองต่อสิ่งเร้าของผม เช่น 'Escaping away from and towards a threat' พบว่าผมจะเปลี่ยนทิศการเคลื่อนที่ทันทีเมื่อหนวดแตะโดนอะไรบางอย่างหรือสัมผัสได้ว่ามีลมพัดวูบอยู่ข้างหน้า เพราะเป็นสัญลักษณ์แสดงถึงการเคลื่อนไหวของผู้ล่านั่นเอง
นอกจากนั้นยังมีงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Zoology Science ตั้งแต่ปี 1998 เรื่อง 'Shade Response in the Escape Behavior of the Cockroach, Periplaneta americana' บอกว่าผมมีโอกาสจะหยุดวิ่งเมื่อเจอเงามืดถึง 85% เพราะคิดว่าสามารถพรางตัวให้ปลอดภัยอยู่ในที่มืดได้แล้ว
อ่านมาถึงตรงนี้เริ่มใจอ่อนให้ผมบ้างหรือยังครับ? ถึงแม้ว่าผมจะสกปรกและมีเชื้อโรค แต่ถ้าคิดว่าผมเป็นแมลงที่ไม่มีประโยชน์อะไรเลยขอให้มองผมใหม่ เพราะนักวิทยาศาสตร์จากบราซิลได้เอาผมมาอบแห้งแล้วบดเพื่อใช้ทำแป้งอบขนมปัง คนที่ลองชิมบอกว่ารสชาติไม่แตกต่างจากขนมปังทั่วไป ให้รสเหมือนถั่ว และมีโปรตีนสูงกว่าแป้งขนมปังธรรมดาถึง 49%
เพื่อนผมที่เสียสละเพื่อมวลมนุษยชาตินี้เป็นสายพันธุ์ Nauphoeta cinerea ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ได้ซื้อสายพันธุ์มาเพาะเลี้ยงเองด้วยผักและผลไม้ มีการควบคุมความสะอาดของอาหารและสถานที่เลี้ยงให้อยู่ในมาตรฐานของ ANVISA หรือ องค์กรเฝ้าระวังด้านสุขอนามัยของบราซิล
ข่าวดีใช่ไหมล่ะครับ? บอกเลยว่าในอนาคตประชากรของมนุษย์มีแต่จะเพิ่มมากขึ้น ทรัพยากรธรรมชาติลดลง ภัยธรรมชาติเกิดบ่อยและรุนแรงขึ้น อาหารจะหายากขึ้นเรื่อยๆ และแมลงอย่างพวกผมนี่แหละที่จะช่วยบรรเทาปัญหาเหล่านี้ได้ พวกผมอุดมไปด้วยโปรตีนและไขมัน ขยายพันธุ์เร็ว มีจำนวนมากมายหลายล้านตัวทั่วโลก ซึ่งบางหน่วยงานกำลังรณรงค์ผลักดันให้ร้านอาหารให้นำแมลงมาประกอบอาหารมากขึ้น
สุดท้ายแล้ว วันนี้ผมก็มาเปิดให้คุณดูจนหมดทุกซอกทุกมุม ทั้งภายในและภายนอก ผมอยากฝากคำถามสุดท้ายเอาไว้ตรงนี้ว่า “เริ่มรักผมมากขึ้นหรือยังครับ?”
1
จาก ผมเอง ปีเตอร์ตัวน้อย
References >>
doi: 10.4161/cib.2.6.9408

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา