อะไรสำคัญที่สุด
อะไรเอ่ย สำคัญที่สุดในตอนนี้ ตอนที่ไวรัสโควิด19 กำลังระบาดไปทั่วโลก
ช้อยส์คำตอบข้างล่างนี้
1. การสวมใส่หน้ากากอนามัยหรือ Mask ด้วยวิธีที่ถูกต้อง
2. การล้างมือบ่อย ๆ ทั้งด้วยน้ำสะอาดและสบู่ หรือแอลกอฮอล์เจล
3. การเว้นระยะห่างทางสังคม
4. การกินร้อน ใช้ช้อนตัวเอง
และ
5. การ(รอ)ฉีดวัคซีนป้องกันโรคโควิด19
คงต้องขอตอบว่า ถูกทุกข้อ
แต่รู้มั้ยคะว่า สิ่งที่สำคัญกว่านั้นและเป็นดั่งกำแพงเมือง ทหารหาญ
ระเบิด/อาวุธยุทโธปกรณ์ ทำหน้าที่ป้องกันเชื้อโรคแก่พวกเราคือ...
ระบบภูมิคุ้มกันของเราเอง
เพราะฉะนั้นเรามารู้จัก "ระบบภูมิคุ้มกัน"ของเรากันดีกว่า
#"ระบบภูมิคุ้มกัน"ของเราหรือเครื่องมือป้องกันภัยของเราอันทรงคุณค่า
ที่ได้มาโดยธรรมชาติ มีอะไรบ้าง
#มีความสำคัญต่อการป้องกันตนเองของคนเราอย่างไร
โลกทุกวันนี้มีอันตรายอยู่รอบตัว
สิ่งที่ก่อให้เกิดอันตรายมีทั้งที่มองเห็นได้
และมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า(ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ส่องดูจึงจะเห็น)
อันตรายต่าง ๆ เหล่านั้น..ที่เรามองไม่เห็นแต่เข้าใจและรับรู้กันแล้ว..
เช่นเชื้อไวรัส ตระกูล โคโรนาไวรัส ที่สุดแสนดัง ปังไปทั่วโลก..
ต้นเหตุที่ก่อให้เกิด
โรคโควิด19(COVID-19)นั่นเอง
Photo by Evgeni Tcherkasski on Unsplash ขอขอบคุณเป็นอย่างสูง ภาพจากแหล่งภาพฟรี Unsplash
กลับมาที่หัวเรื่องก่อนนะคะ เรื่องเจ้าวายร้าย Corona Virus19 นี้ คงต้องค่อย ๆ เล่าค่ะ เพราะมันฉลาด มีการปรับตัว(มิวเตชั่นหรือ mutation)ตลอด
เรื่องที่จะคุยกันวันนี้
# ระบบภูมิคุ้มกัน หรือ immune system คืออะไร
เราจำเป็นอย่างมากที่จะต้องรู้จัก ระบบภูมิคุ้มกัน (immune system) ที่คอยช่วยป้องกันเราจากอันตรายที่อาจเกิดจากสิ่งแปลกปลอมรอบตัว ทำให้เรายังคงแข็งแรงอยู่ได้ถึงทุกวันนี้
ก่อนจะพูดถึง ระบบภูมิคุ้มกัน
และระบบนี้ทำงานอย่างไร
เรามารู้จัก ศัตรูของเรากันก่อน หรือคือสิ่งแปลกปลอม(Antigen)
ต่อร่างกายเรานั่นเอง
+-+-+-+ และ +-+-+-+
# Antigen คืออะไร
Antigen ออกเสียงอ่านว่า แอนติเจน มักใช้ตัวย่อว่า Ag
Ag คือสิ่งแปลกปลอมที่อยู่ทั่วไปรอบตัวเรา
Ag อาจเป็นโปรตีน(protein)
เป็นคาร์โบไฮเดรตหรือไกลโคโปรตีน(glycoprotein)
หรืออาจเป็นสารประกอบทางชีวภาพอื่น ๆ รวมทั้งสิ่งมีชีวิตชั้นต่ำ เช่น สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวอย่าง Ameba หรือ amoeba(อะมีบา) ก็ได้
Ag ที่เราพบได้บ่อย ๆ กลุ่มหนึ่งคือเชื้อโรค
เชื้อโรคหรือจุลชีพ(microorganism) คืออะไรบ้าง
เชื้อโรคหรือจุลชีพ(microorganism)คือสิ่งมีชีวิตที่เล็กมาก ก่อให้เกิดโรค
ต่อร่างกายมนุษย์
เชื้อโรค แบ่งเป็นกี่ชนิด
ถ้าลองค้นดูจาก google พบว่า ปัจจุบันแบ่งเป็น 7 ชนิด ได้แก่
bacteria(เแบคทีเรีย)
archea(อาร์เชีย)
protozoa(โปรโตซัว)
algae(สาหร่าย)
fungi(เชื้อรา)
virus(ไวรัส)
และ multicellular animal parasite(helminths หรือพยาธิ)
[อ้างอิงตามภาพค่ะ]
Microorganisms are divided into seven types: bacteria, archaea, protozoa, algae, fungi, viruses, and multicellular animal parasites ( helminths ).
เครดิตภาพ ถ่ายจากเวบไซต์ bio.libretexts.org
เชื้อโรคหรือจุลชีพ(microorganism)คือสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กมากจนมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ร่างกายมีโอกาสได้รับเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมเหล่านี้จากการสัมผัส
การกินเข้าไป หรือการหายใจ
เมื่อรับเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าไปแล้ว บางคนเจ็บป่วย แต่บางคนกลับ
ไม่มีอาการ เป็นเพราะประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของแต่ละคน
ต่างกันนั่นเอง
+-+-+-+
อวัยวะและเนื้อเยื่อที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน มีอะไรบ้าง
อวัยวะของคนเราที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับระบบภุมิคุ้มกัน ขอกล่าวถึงการแบ่งโดยทั่วไป
ได้แก่
1. ต่อมน้ำเหลือง
2. ท่อน้ำเหลือง
3. ต่อมทอนซิล
4. ต่อมไทมัส
5. ไขกระดูก
6. ไส้ติ่ง
7. ม้าม
และเรายังมีเนื้อเยื่อของระบบน้ำเหลืองอยู่ตามอวัยวะอื่น ๆ ทั่วร่างกาย
เช่น ใต้เยื่อบุของระบบทางเดินหายใจ ทางเดินอาหาร แม้แต่ในสมอง เราก็มีเซลล์
ที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันเพื่อทำหน้าที่ป้องกันภัยให้สมองอยู่เช่นกัน
*ภาพประกอบ อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน
ขอนำภาพประกอบวาดด้วยดินสอเอง เป็นรูปของต่อมน้ำเหลือง
วาดเพื่อให้เข้าใจง่าย อาจไม่สวยนักนะคะ
โพสต์ถัด ๆ ไป น่าจะได้มาอธิบายถึงโครงสร้างลักษณะทางกายวิภาค
และเนื้อเยื่อวิทยาของต่อมน้ำเหลืองกันค่ะ
ภาพต่อมน้ำเหลือง
Lymph node หรือต่อมน้ำเหลือง อวัยวะพื้นฐานสำคัญของ ระบบภูมิคุ้มกันของเรา (ของแท้ต้องมีรอยยางลบด้วยค่ะ)
ร่างกายมีอวัยวะและเนื้อเยื่อที่ทำหน้าที่ป้องกัน ดักจับ และทำลายสิ่งแปลกปลอม
โดยมีเซลล์เม็ดเลือดขาวในหลอดเลือด หลอดน้ำเหลือง และยังสะสมอยู่ในอวัยวะ และเนื้อเยื่อต่าง ๆ ทำหน้าที่เป็นหน่วยป้องกันที่สำคัญของร่างกาย
กลไกต่อต้านและทำลายสิ่งแปลกปลอมในร่างกาย
เมื่อมีเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ร่างกายและก่อให้เกิดอันตราย ร่างกายจะกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ตอบสนอง โดยมีกลไกต่อต้าน/ทำลายเชื้อโรคหรือสิ่งแปลก
ปลอม
กลไกการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันพอแบ่งออกได้เป็น 2 แบบ คือ
1. แบบไม่จำเพาะ หรือเรียกชื่อภาษาอังกฤษว่า innate immune response
2. แบบจำเพาะ adaptive immune response
โดยทั่วไปการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของคนเราทั้งสองแบบ จะทำงานร่วมกันเสมอ
Innate immune response หรือการตอบสนองของระบบภูมิคุมกันแบบไม่จำเพาะ
1. กลไกต่อต้าน/ทำลายสิ่งแปลกปลอมแบบไม่จำเพาะ
กลไกนี้เปรียบเสมือนรั้ว กำแพงเมืองหรือคือแนวป้องกันที่ช่วยต่อต้านหรือทำลายสิ่งแปลกปลอมก่อนที่สิ่งแปลกปลอมจะเข้าสู่เนื้อเยื่อของร่างกายได้
หรือบางครั้งในเวลาที่เข้าไปถึงเนื้อเยื่อของร่างกายแล้ว เช่นเมื่อมีสิ่งแปลกปลอม
ยกตัวอย่างคือฝุ่นละอองพลัดเข้าไปในโพรงจมูก แนวป้องกันแรกคือ ขนของรูจมูก
แต่เมื่อเข้าไปแล้ว ร่างกายก็จะมีน้ำมูก สารคัดหลั่งหรือเมือกที่เซลล์เยื่อบุโพรงจมูกขับออกมาเพื่อดักจับฝุ่นละอองไว้ น้ำมูกหรือเมือกต่าง ๆ เป็น กลไกการต่อต้านแบบไม่จำเพาะเช่นกัน
แต่ถ้าแนวป้องกันนี้ถูกทำลาย เช่น มีบาดแผลที่เซลล์เยื่อยุของโพรงจมูก
ร่างกายจะยังมีกลไกการต่อต้านแบบไม่จำเพาะอื่น ๆ อีก เช่นจะมีสารที่หลั่งออกมา
จากเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดที่เรียกว่า polymorphonuclear leucocytes
ซึ่งคล้ายกับทหารลาดตระเวนของร่างกาย เป็นเซลล์กลุ่มที่คอยดักจับและทำลาย
เชื้อโรคที่ผ่านเข้ามาในร่างกาย
เซลล์เม็ดเลือดขาวในกระแสเลือดเหล่านี้ นับเป็นกลไกการตอบสนองของ
ระบบภูมิคุ้มกันที่ไม่จำเพาะ(innate immune response)เช่นเดียวกัน
2. กลไกต่อต้าน/ทำลายสิ่งแปลกปลอมแบบจำเพาะ(adatuve immune response)
เมื่อแอนติเจน (antigen) ซึ่งอาจเป็นเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่เนื้อเยื่อ
ในร่างกาย จะกระตุ้นกลไกการต่อต้านหรือทำลายสิ่งแปลกปลอมแบบจำเพาะ
ซึ่งเกี่ยวข้องกับการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวพิเศษอีก 2 ชนิด คือ
เซลล์ลิมโฟไซต์ชนิดบี (B cell) และ เซลล์ลิมโฟไซต์ชนิดที (T cell)
เซลล์บีและเซลล์ทีจะจับกับแอนติเจนอย่างจำเพาะ และจะกระตุ้นให้เซลล์บี
พัฒนาไปเป็นเซลล์พลาสมา (plasma cell) ซึ่งเซลล์พลาสมานี้ จะทำหน้าที่
สร้างและหลั่งแอนติบอดี (antibody)
สำหรับเซลล์ทีที่ถูกกระตุ้นมีหลายชนิดและทำหน้าที่ต่างกัน เช่น
- เซลล์ทีที่ทำลายเซลล์แปลกปลอมหรือเซลล์ที่ติดเชื้อไวรัส (cytotoxic T cell)
เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า T killer cell มีคุณสมบัติติดสารบ่งชี้เฉพาะชื่อ CD8
- เซลล์ทีผู้ช่วย (helper T cell) ซึ่งกระตุ้นการทำงานและการแบ่งเซลล์ของ
เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดอื่น ๆ (จะกล่าวถึงต่อไป) เซลล์ทีผู้ช่วยมีคุณสมบัติติด
สารบ่งชี้เฉพาะชื่อ CD4
ในการตอบสนองดังกล่าวเซลล์บีและเซลล์ทีบางส่วนจะพัฒนาไปเป็นเซลล์ความจำ (memory Cell) ที่มีความจำเพาะต่อแอนติเจนนั้น ทำให้เมื่อได้รับแอนติเจนชนิดเดิมอีกในครั้งต่อไป จะตอบสนองและสร้างแอนติบอดีได้อย่างรวดเร็ว
covid19 virus
Photo by Elena Mozhvilo on Unsplash Thank you for the artistic picture, Unsplash
*สำหรับโรค COVID-19 เกิดจากโคโรนาไวรัส สามารถติดต่อกันได้ง่ายผ่านทางสารคัดหลั่ง เช่น น้ำมูก น้ำลาย หรือเสมหะของผู้ที่มีไวรัสอยู่ในร่างกาย
ดังนั้นการเข้าใกล้ผู้ที่ไอหรือจาม อาจหายใจเอาไวรัสเข้าไป รวมทั้งการสัมผัส
สิ่งของร่วมกันกับผู้ที่มีไวรัสปนเปื้อนอยู่ ทำให้เสี่ยงต่อการับเชื้อเข้าร่างกาย
การสวมใส่หน้ากากอนามัยก็เพื่อป้องกันการรับเชื้อ ที่อาจปลอมปนหรือปลิวมาตาม
ลมหายใจ เกาะมากับละอองฝอยของน้ำมูก น้ำลาย ละอองไอที่มากับอากาศของ
คนที่ติดเชื้อโควิเ19 แต่ไม่มีอาการมากนัก
นั่นคือการใช้หน้ากากอนามัยมาช่วยระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเรา
เหมือนเป็นการเพิ่มเกราะให้เราอีกหนึ่งชั้น ซึ่งสำคัญมาก
เป็นการช่วยการป้องกันทางภูมิคุ้มกันแบบที่1 ที่เรียกว่า
กลไกต่อต้าน/ทำลายสิ่งแปลกปลอมแบบไม่จำเพาะ(innate immune response)
นั่นเอง
การสวมใส่หน้ากากอนามัย
การสวมใส่ที่ถูกต้อง ต้องปิดและปกคลุมทั้งจมูกและปากให้สนิท
เรียบไปกับใบหน้าเวลาสวมใส่
ดูตามภาพน้องหมีได้เลยค่ะ
Photo by L N on Unsplash [Thank you very much for the cute picture]
การล้างมือบ่อย ๆ ด้วยน้ำ และสบู่ ก้เปนกลไกง่าย ๆ และทรงประสิทธิภาพเช่นกันในการขจัดเชื้อโรค
Wash your hands with "soap". We wanted to transform the foam into goats so that the kids will take the washing activity as a fun thing. Image created by House of Radon. Submitted for United Nations Global Call Out To Creatives - help stop the spread of COVID-19. ขอขอบคุณภาพจาก Unsplash
นอกจากการใช้หน้ากากอนามัยแล้วนั้น เราควรดูแลรักษาร่างกายให้ดี
ตอนต่อไปจะได้กล่าวถึง การดูแลร่างกายให้แข็งแรงสมบูรณ์เพื่อช่วยให้
ระบบภูมิคุ้มกัน อันเป็นกลไกสำคัญที่เรามีอยู่แล้วตามธรรมชาติ มีประสิทธิภาพ
มากขึ้นในการป้องกันหรือต่อสู้กับสิ่งแปลกปลอมหรือเชื้อโรคต่าง ๆ
ขอให้คุณผู้อ่านทุกท่านมีระบบภูมิคุ้มกันที่ดี สุขภาพดี อยู่รอดปลอดภัยใน
สถานการณ์ระบาดของโควิด19 ครั้งนี้ เป็นเพื่อนร่วมฟันฝ่ากันต่อไปนะคะ
ณ เวลานี้ ปรับตัวกับสถานการณ์ ปรับชีวิตจิตใจ อยู่อย่างมีสุขพอประมาณ
ตามอัตภาพแบบ New Normal กันค่ะ
ในความโชคร้ายมักมีความ"ดีพอ" สำหรับผู้รู้ตนและรู้ "พอดี" เดินตามมาอย่าง
เงียบ ๆ เรียบ สงบ ง่ายและงาม เสมอค่ะ
Photo by Edwin Hooper on Unsplash Thank you very much for the picture, Unsplash
พบกันใหม่โพสต์หน้าค่ะ
ขอขอบคุณที่ตามอ่าน
กรุณากดไลค์ กดติดตาม
หรือพูดคุย สอบถามคำถามไว้ในช่องความคิดเห็น
พอลลี่จะพยายามกลับเข้ามาตอบทันที..เมื่อมีเวลาค่ะ
Pollyanna
Ameba, amoeba, reference:
Microorganism จากเวบไซต์ bio.libretexts.org
ระบบภูมิคุ้มกัน
จากวิกิพีเดีย ไทย
- 6
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
