รายการ Vaccine #เสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางความคิด
ตอนที่ 22 Barnum effect ปรากฏการณ์เบื้องหลัง พลังอ่านใจ และเทคนิคการทำนายทายทัก
เมื่อเราพบเห็น ผู้ที่กล่าวอ้างว่าสามารถอ่านใจคนอื่นได้อย่างแม่นยำ เรามักงุนงงสงสัยว่าเขารู้ได้อย่างไร?
คำอธิบายแรกคือ เขาเป็นผู้มีพลังพิเศษบางอย่าง ทำให้สามารถล่วงรู้ถึงสิ่งที่เคยเกิดขึ้นกับเรา รวมทั้งบุคลิกอัธยาศัยของเราได้อย่างน่าทึ่ง
คำอธิบายที่สอง คือ เขาใช้เทคนิคบางอย่างในการทำให้เราเชื่อว่าเขาอ่านใจเราได้ ซึ่งรายการในตอนนี้จะชี้ให้เห็นถึงความเป็นไปได้ของคำอธิบายในแง่นี้ หนึ่งในปรากฏการณ์ที่ทำให้การอ่านใจสัมฤทธิ์ผล เรียกว่า Barnum effect (หรือเรียกอีกอย่างว่า Forer effect)
........................................................
หลายๆท่านจะเคยอ่านคอลัมน์ทำนายทายทัก ทั้งตามนิตยสารและอินเทอร์เน็ต หรือไม่ก็แบบทดสอบบุคลิกภาพว่าเราเป็นคนแบบไหน อย่างไร
ก่อนจะประเมินว่าแบบทดสอบที่เคยทำเหล่านั้นแม่นหรือไม่ ลองฟังการทดลองสุดคลาสสิคของนักจิตวิทยาชื่อ Bertram Forer กัน
Bertram Forer ทำการทดลองด้วยการให้นักเรียนกลุ่มหนึ่งของเขา ทำแบบประเมินบุคลิกภาพ (personality test) หลังจากทำแบบทดสอบเสร็จแล้ว นักวิจัยก็รับมาตรวจวิเคราะห์ แล้วแจกคำอธิบายบุคลิกภาพของนักเรียนแต่ละคน เมื่อนักเรียนอ่านแล้วนักเรียนจะต้องทำการประเมินว่าคำทำนายเหล่านั้นแม่นยำแค่ไหน โดยคะแนนมีตั้งแต่ 0 - 5 ( 0 คือ ไม่แม่นเลย , 5 คือแม่นมาก) ผลลัพธ์เฉลี่ยที่ได้คือ 4.26
ฟังดูแล้วแม่นยำอย่างน่าประทับใจจนหลายท่านอาจอยากลองหาแบบทดสอบนี้มาทำน แต่จริงๆแล้ว การทดลองนี้มีจดหักมุมอยู่ นั่นคือ คุณ Bertram Forer แจกคำอธิบายบุคลิกภาพแบบเดียวกันให้กับนักเรียนทุกคน นอกจากนี้เขายังไม่ได้เขียนมันขึ้นมาเอง แต่ตัดมาจากคำทำนายบุคลิกตามหนังสือต่างๆมารวมกัน
ตัวอย่างของสิ่งที่เขียนอยู่ในนั้นได้แก่
"คุณเป็นคนที่ต้องการให้คนอื่นชอบและชื่นชมในตัวคุณอย่างมาก"
"คุณมีแนวโน้มจะตำหนิตนเองอยู่บ่อยๆ"
ปรากฏการณ์นี้เรียกว่า Forer effect ตามชื่อนักจิตวิทยาผู้ทำการทดลอง ซึ่งหมายถึง การประเมิน ข้อมูลหรือ คำอธิบายบางอย่างว่ามีความแม่นยำสูง ทั้งที่จริงๆมันเป็นคำอธิบายที่คลุมเครือ หรือ เป็นคำอธิบายกลางๆ ทั่วไป ที่ใช้ได้กับคนจำนวนมาก แต่มันทำให้ผู้ฟังตีความเข้ากับตนเอง จนเกิดการสรุปไปเองว่ามันถูกเขียนมาเพื่อเขาโดยเฉพาะ
การทดลองนี้มีมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1949 แล้ว
แต่มันได้รับความสนใจและมีการทดลองอื่นๆมากมายเพื่อต่อยอด ศึกษาผลของปรากฏการณ์นี้ต่อสถานการณ์อื่นๆด้วย
...............................................
เทคนิคที่ใช้อย่างแพร่หลายในการอ่านใจ เรียกว่า Cold reading ซึ่งใช้กันอย่างแพร่หลายในเหล่านักมายากล จนถึง นักขายมือฉมัง บางครั้งจะใช้คำแบบกลางๆเมื่อพูดถึงบริษัทคู่ค้าเพื่อก่อให้เกิดความรู้สึกไว้เนื้อเชื่อใจ รู้สึกเป็นมิตร แต่ถ้าสิ่งที่พูดออกมาไม่ตรง พวกเขาจะมีวิธีเบี่ยงมันออกไปอย่างเป็นธรรมชาติ
หนังสือบางเล่มสอนทริค หรือ หลักการที่ใช้ในการอ่านใจไว้น่าสนใจมาก
เริ่มจาก Fuzzy Fact หรือ ซึ่งเป็นข้อมูลแบบมัวๆ ที่ฟังดูใช่ และ สามารถขยายไปยังเรื่องอื่นๆที่เฉพาะเจาะจงมากขึ้นได้ เช่น
- กล่าวถึงความเชื่อมโยงกับสถานที่กว้างๆในชีวิต ซึ่งคำว่าความเชื่อมโยงนั้นเป็นคำที่ตีความได้หลากหลายมาก
- เมื่อทายทักการเสียชีวิตของคนในครอบครัว อาจทำมือวนบริเวณหน้าอก ซึ่งหัวใจและปอดเป็นโรคที่เกิดขึ้นกับคนจำนวนมาก ต่อให้ไม่ถูก ก็อาจจะเบี่ยงไปยังญาติคนอื่นหรือ ใช้การตีความเข้าช่วย เช่น ถ้าคนๆนั้นเกิดเสียชีวิตจากอุบัติเหตุรถยนต์ อาจกล่าวว่าความตกใจก่อนเสียชีวิตเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นบริเวณหัวใจ
- บางครั้งมีการนำข้อมูลเชิงสถิติจริงๆ มาช่วยในการทายทัก
ฯลฯ
ฟังต่อแบบเต็มๆได้ช่องทางเหล่านี้ครับ
.................................................................
[ช่องทางรับฟัง]
anchor
spotify
youtube
หรือค้นคำว่า Vaccine ในแอปพลิเคชัน podcast
.......................................................
สนับสนุนรายการโดย กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์