7 ส.ค. 2021 เวลา 14:00 • ภาพยนตร์ & ซีรีส์
ทำไม ‘เอหิปัสสิโก’ เกือบถูกแบน ‘จงมาดู’ ด้วยตาคุณเอง
1
หนัง “เอหิปัสสิโก” เกือบถูกกองเซ็นเซอร์แบนเพราะนำเสนอประเด็นอ่อนไหวในสังคมไทย หรือจะมีเหตุผลอื่นซ่อนอยู่กันแน่ ในโอกาสที่ Netflix นำหนังเรื่องนี้มาฉาย เราจึงมาวิเคราะห์เจาะลึกว่ามีอะไรน่าสนใจถึงขนาดติดอันดับ 1 คอนเทนต์ยอดนิยมในไทยอยู่ขณะนี้
7
บทความโดย ทัศนีย์ สาลีโภชน์
ทำไม ‘เอหิปัสสิโก’ เกือบถูกแบน ‘จงมาดู’ ด้วยตาคุณเอง
‘เอหิปัสสิโก’ เป็นคำภาษาบาลี มีความหมายว่า ‘จงมาดู’ และเป็นคำที่ ‘ไก่-ณฐพล บุญประกอบ’ เลือกมาใช้เป็นชื่อภาพยนตร์สารคดีเกี่ยวกับความขัดแย้งของวัดพระธรรมกายได้อย่างเหมาะเจาะลงตัวที่สุด
นั่นเป็นเพราะณฐพลทำหนัง ‘เอหิปัสสิโก’ ออกมาในแบบที่ไม่ตัดสิน ไม่ชี้นำคนดูให้เชื่อไปในทางใดทางหนึ่ง แต่พยายามนำเสนอแง่มุมต่างๆ ให้รอบด้าน แล้วชวนเชิญคน ‘มาดู’ หรือ Come and See (ตามชื่อหนังในภาษาอังกฤษ) เพื่อที่จะได้ตัดสินใจกันเอาเองว่า หลังจากดู ‘เอหิปัสสิโก’ จบแล้ว คุณรู้สึกอย่างไร และได้เกิดการตั้งคำถามอะไรขึ้นมาในใจบ้างไหม
3
‘ณฐพล บุญประกอบ’ เป็นที่รู้จักจากการกำกับภาพยนตร์สารคดี ‘2215 เชื่อ บ้า กล้า ก้าว’ ที่ตามติดการวิ่งจากใต้สุดสู่เหนือสุดของตูน บอดี้สแลม เพื่อระดมทุนให้กับโรงพยาบาลต่างๆ ในโครงการก้าวคนละก้าว
1
ส่วน ‘เอหิปัสสิโก’ นั้น จริงๆ แล้วเป็นสารคดีที่ ‘ไก่ ณฐพล’ ทำเป็นวิทยานิพนธ์จบการศึกษาระดับปริญญาโทด้านการทำสารคดีที่ประเทศสหรัฐอเมริกา สำหรับในไทย ด้วยความที่เรื่องวัดพระธรรมกายเป็นประเด็นอ่อนไหว เขาจึงคิดที่จะนำหนังออกฉายในแวดวงเล็กๆ เพื่อการพูดคุยเสวนากันเท่านั้น แต่พอนำไปให้กองเซ็นเซอร์พิจารณาแล้วมีข่าวว่าจะถูกแบนขึ้นมาจึงกลายเป็นเรื่องราวใหญ่โต มีคนให้ความสนใจ ‘เอหิปัสสิโก’ ถึงขนาดตีตั๋วเข้าไปดูกันล้นโรงภาพยนตร์
4
เท่านั้นยังไม่พอ ธีสิสจบการศึกษาชิ้นนี้ของณฐพลยังมาไกลถึงขนาดได้รับการติดต่อจากผู้ให้บริการสตรีมมิงระดับโลกอย่าง Netflix ให้นำออกฉายเมื่อวันที่ 1 สิงหาคมที่ผ่านมา และตอนนี้ ‘เอหิปัสสิโก’ ก็ติดอันดับ 1 คอนเทนต์ยอดนิยมในประเทศไทยไปเป็นที่เรียบร้อย
4
ต่างมุมมอง…หลากความเชื่อ
ที่นี่ไม่มีเรื่องไสยศาสตร์มาปนเลย ความงมงายที่ไม่ใช่พุทธ ที่นี่ไม่มี
1
หย่าเมียเพราะเข้าธรรมกาย เงินหมด ประเคนหมด
ที่นี่ไม่ได้บังคับให้ทำบุญ ศรัทธาถึงทำ
1
เป็นที่ซ่องสุม ฟอกเงินให้กองทัพบางอย่าง
‘เอหิปัสสิโก’ เปิดเรื่องด้วยภาพการประจัญหน้ากันอย่างตึงเครียดของคณะเจ้าหน้าที่ดีเอสไอ และกลุ่มผู้สนับสนุนวัดพระธรรมกาย ก่อนจะย้อนกลับไปเล่าถึงที่มาที่ไปของเหตุการณ์ดังกล่าว โดยนำคำพูดของหลายฝ่ายมาตัดสลับให้ชมกัน
3
ทั้งในมุมมองของพระลูกวัด (พระสนิทวงศ์ วุฑฒิวังโส ผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสารองค์กร วัดพระธรรมกาย ) พระสงฆ์ที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับวัดพระธรรมกายเลย (พระไพศาล วิสาโล) ตลอดจนพระที่เคยดำรงตำแหน่งระดับสูงในวัดก่อนจะขอลาออกไปในภายหลัง (มโน เลาหวณิช หรือ เมตตานันโท อดีตพระนักวิชาการวัดพระธรรมกาย ระหว่างปี 2517-2538)
ในฝั่งคนธรรมดา มีการนำเสนอทั้งในมุมของคนที่มีศรัทธาแก่กล้าในคำสอนของวัดพระธรรมกาย และในตัวของพระธัมมชโย (คุณบำเพ็ญ สมาชิกวัดตั้งแต่ปี 2541 ชักนำครอบครัวและคนรอบตัวมาเข้าวัดได้อีกหลายคน, คุณผะอบ นักการศึกษาที่เป็นสมาชิกวัดตั้งแต่ปี 2529, คุณสวาท แม่ค้าขายอาหาร สมาชิกวัดตั้งแต่ปี 2537) และมุมมองของอดีตสมาชิกวัดที่ปัจจุบันไม่หลงเหลือความนับถืออยู่แล้ว (คุณสาว อดีตสมาชิกวัดระหว่างปี 2516-2545 ที่กู้ยืมเงินมาบริจาคให้กับทางวัดเป็นจำนวนมาก)
4
ทางฟากฝั่งของนักวิชาการนั้นเล่า ผู้กำกับณฐพล บุญประกอบ ได้ไปสัมภาษณ์ขอความคิดเห็นจากนักวิชาการหลายสาขามานำเสนอ ทำให้เราได้เห็นมุมมองที่หลากหลายทั้งในด้านการศาสนา สังคมศาสตร์ การปกครอง ตลอดจนความมั่นคง เช่น
ศาสตราจารย์นิธิ เอียวศรีวงศ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และสังคมศาสตร์คนสำคัญของประเทศไทย
ไพบูลย์ นิติตะวัน อดีตประธานคณะกรรมการปฏิรูปแนวทางและมาตรการปกป้องพิทักษ์กิจการพระพุทธศาสนา สภาปฏิรูปแห่งชาติ (สปช.)
ดร.บรรจบ บรรณรุจิ เปรียญธรรม 9 ประโยค ผู้รอบรู้ในข้ออรรถข้อธรรม เคยดำรงตำแหน่งอดีตอนุศาสนาจารย์ ประจำกรมยุทธศึกษาทหารบก และกรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ
วิจักขณ์ พานิช นักวิชาการอิสระด้านปรัชญาศาสนาหัวสมัยใหม่ ผู้จบปริญญาโทด้านประวัติศาสตร์ศาสนาจากมหาวิทยาลัยนาโรปะ รัฐโคโลราโด สหรัฐอเมริกา เคยฝึกปฏิบัติกับ เรจินัลด์ เรย์ ธรรมาจารย์ชาวตะวันตก ผู้เป็นศิษย์เอกของเชอเกียม ตรุงปะ รินโปเช
ศิโรตม์ คล้ามไพบูลย์ นักวิชาการอิสระ และนักข่าว
ทุ่มทำบุญ ซื้อวิมานบนสวรรค์
1
ความโดดเด่นของ ‘เอหิปัสสิโก’ อยู่ตรงการนำเสนอประเด็นที่เป็นข้อกังขาเกี่ยวกับวัดพระธรรมกายออกมาจากหลายมุมมอง เช่น การบริจาคเงินซื้อวิมานบนสวรรค์ ซึ่งเป็นประเด็นที่ทางวัดถูกโจมตีค่อนข้างหนัก เราก็ได้รับฟังข้อมูลจากทั้งฝั่งที่เห็นด้วย และไม่เห็นด้วย เช่น
1
คุณสวาท แม่ค้าขายอาหารที่ทำบุญกับวัดพระธรรมกายไป 14 ล้านบาท บอกว่า จากประสบการณ์ส่วนตัว ทำบุญแล้วมีแต่รวย เพราะคนเราถ้าไม่มีกำลังบุญชีวิตจะลำบาก อุปสรรคจะเยอะ
3
ขณะที่คุณสาว ผู้เคยเป็นแม่บุญทุ่มถึงขนาดไปกู้เงิน นำทรัพย์สินไปขายเพื่อมาทำบุญกับวัด บอกว่า เบื่อการระดมทุน เบื่อการตะกายบุญ ไปวัดแล้วเหมือนไปค้าบุญเพราะต้องแข่งกันหายอด แข่งกันทำยอด เลยออกมาแล้วไม่หันกลับไปอีกเลย
2
คำสอนผิดหลักพระพุทธศาสนาจริงหรือ?
ส่วนประเด็นเรื่องคำสอนผิดหลักศาสนาพุทธนั้น เราได้รับฟังความเห็นทั้งจากผู้ที่แม่นเรื่องหลักธรรมคำสอนอย่าง ดร.บรรจบ บรรณรุจิ ที่บอกว่าวัดพระธรรมกายถูกต่อต้านหนักเพราะสอนว่า ‘นิพพาน’ มีรูปร่าง มีตัวตน มีสถานที่ ซึ่งขัดหลักความเชื่อพื้นฐานของนิกายเถรวาทในสังคมไทย
1
หรือความเห็นจาก พระไพศาล วิสาโล ที่ว่า
อย่างไรก็ตาม ความคิดเห็นที่อาจจะกระแทกเข้าไปกลางแสกหน้าของใครหลายคนมาจากทางฝั่งนักวิชาการอิสระอย่าง ศิโรตม์ คล้ามไพบูลย์ ที่บอกว่า จริงๆ แล้วธรรมกายก็แค่นำความเป็น ‘พุทธแบบไทย ๆ’ มาทำให้มันสุดโต่งจนคนช็อก รับความจริงไม่ได้ จึงเกิดการต่อต้านขึ้น
3
“ผมว่าปัญหาของธรรมกายจริงๆ คือมันสะท้อนว่าเราเป็นคนยังไง ธรรมกายบอกว่าเราเป็นใครชัดเจนจนเราไม่อยากเห็น”
1
โฆษณา