หากเราดูการปฏิบัติขององค์พระสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและอริยสาวกทั้งสิ้น
กับหมู่มวลชาวพุทธหลังพุทธกาลจะกลับด้านกัน
คือ พระพุทธเจ้าและอริยสาวก ทำฌานเพื่อให้ได้ฌาน เมื่อฌานบริบูรณ์จะเกิดสมาธิหรือสัมมาสมาธิ
ส่วนหมู่มวลชาวพุทธหลังพุทธกาล ปฏิบัติโดย ทำสมาธิเพื่อให้ได้ฌาน