25 ม.ค. 2023 เวลา 15:00 • ข่าวรอบโลก

สงครามยูเครน กับ “นาฬิกาวันสิ้นโลก” หายนะที่ขยับเร็วขึ้น

สงครามสงครามรัสเซีย-ยูเครน ที่ทวีอุณหภูมิดุเดือด ดันให้เข็มนาฬิกาวันสิ้นโลก หรือ Doomsday Clock ขยับมาที่ 90 วินาทีก่อนเที่ยงคืน หมายถึงคาดการณ์เกี่ยวกับหายนะที่เปรียบได้กับ “วันสิ้นโลก” กำลังขยับใกล้เข้ามา
1
ภัยคุกคามจาก สงครามนิวเคลียร์ รวมทั้งผลกระทบจากสภาพอากาศแปรปรวนผิดธรรมชาติ ที่ทวีความรุนแรงขึ้นจาก สงครามรัสเซีย-ยูเครน ทำให้ตอนนี้โลกเหลือเวลาเพียง 90 วินาทีที่เข็มบนหน้าปัดของ “นาฬิกาวันสิ้นโลก” หรือ Doomsday Clock จะเดินถึงเวลาเที่ยงคืน ซึ่งเวลาดังกล่าวเป็นการ “เปรียบเทียบเชิงสัญลักษณ์” ถึงจุดสิ้นสุดของมนุษยชาติ
2
องค์กรไม่แสวงหาผลกำไร Bulletin of the Atomic Scientists ซึ่งตั้งอยู่ในมหาวิทยาลัยชิคาโก สหรัฐอเมริกา และเป็นองค์กรที่จัดทำนาฬิกาวันสิ้นโลก ได้ประกาศขยับเข็มนาฬิกาในปีค.ศ. 2023 นี้เมื่อวันอังคาร (24 ม.ค.) โดยขยับลดลงไป 10 วินาที เหลือเพียง 90 วินาทีก่อนถึงเที่ยงคืน ซึ่งถือเป็นเวลาที่สั้นที่สุดในรอบ 3 ปี โดยตั้งแต่ปี ค.ศ. 2020 เป็นต้นมา เข็มนาฬิกาวันสิ้นโลกยังอยู่ที่ 100 วินาทีก่อนเที่ยงคืน
1
เวลาที่ลดลงไปนั้น สะท้อนถึงสถานการณ์โลกที่สุ่มเสี่ยงมากขึ้นจากการที่รัสเซียส่งทหารรุกรานยูเครน และยังได้สร้างความหวาดกลัวถึงสงครามนิวเคลียร์ที่อาจจะเกิดขึ้นได้
1
เกี่ยวกับเรื่องนี้ นางเรเชล บรอนสัน ประธานคณะกรรมการด้านวิทยาศาสตร์และความมั่นคงของ Bulletin of the Atomic Scientists ให้คำอธิบายว่า ภัยคุกคามเรื่องการใช้อาวุธนิวเคลียร์จากรัสเซียที่ปกคลุมโลกอยู่ในขณะนี้ เป็นเครื่องเตือนถึง "การยกระดับความขัดแย้ง" ทั้งอย่างไม่ตั้งใจและอย่างตั้งใจ ทั้งยังเตือนถึงการคำนวณที่ผิดพลาดที่เป็นความเสี่ยงอันร้ายแรง และความเป็นไปได้ที่ยังอยู่ในระดับสูงว่า ความขัดแย้งอาจยกระดับจนยากเกินการควบคุม
มาทำความรู้จัก “นาฬิกาวันสิ้นโลก” กันหน่อย
นาฬิกาวันสิ้นโลก ซึ่งตั้งอยู่ที่สำนักงานจดหมายข่าวฯ ในมหาวิทยาลัยชิคาโก สหรัฐอเมริกา ถูกเปิดตัวครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 1947 (พ.ศ. 2490) หรือราว 76 ปีที่แล้ว โดยกลุ่มนักวิทยาศาสตร์ด้านนิวเคลียร์ ซึ่งรวมถึงอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ พวกเขาตั้งเข็มนาฬิกาไว้ที่เวลา 7 นาทีก่อนเที่ยงคืน เพื่อเตือนถึงความเสี่ยงที่มนุษยชาติอาจถูกทำลายจากสงครามนิวเคลียร์ระหว่างสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตในยุคสงครามเย็น
1
ปัจจุบัน นาฬิกาวันสิ้นโลกอยู่ในความดูแลของสมาชิกคณะกรรมการวิทยาศาสตร์และความมั่นคงของสำนักจดหมายข่าวนักวิทยาศาสตร์นิวเคลียร์ (Bulletin of the Atomic Scientists)
ด้วยแนวคิดที่ว่า จะดีแค่ไหนถ้าเรารู้จุดสิ้นสุดของโลก จะดีแค่ไหนถ้ามีอะไรสักอย่างคอยบ่งบอกว่า เมื่อไหร่ที่มนุษยชาติกำลังจะถึงจุดสิ้นสุดเผ่าพันธุ์ สิ่งย้ำเตือนถึงหายนะที่มาจากฝีมือมนุษย์ด้วยกันเหล่านี้ อาจจะทำให้เราเรียนรู้ที่จะแก้ไขและป้องกัน ดังนั้น จึงต้องมีการปรับเข็มนาฬิกาวันสิ้นโลกกันทุกปี โดยนำข้อมูลปัจจัยความเสี่ยงต่อโลกและมวลมนุษยชาติในแต่ละปีมาคำนวณเพื่อปรับเข็มนาฬิกา
ในช่วงแรก นาฬิกาวันสิ้นโลกถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นตัวแทนบ่งบอกความเสี่ยงจากสงครามนิวเคลียร์ แต่ปัจจุบัน ปัจจัยความเสี่ยงที่ใช้ในการคำนวณหายนะของมนุษยชาติ ประกอบด้วยวิกฤตและมหันตภัยต่างๆ ที่เกิดขึ้นรอบโลก ไม่ว่าจะเป็นภัยสงคราม ภัยนิวเคลียร์ ภัยธรรมชาติ สภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง (Climate Change) ภัยจากเทคโนโลยี หรือแม้แต่การเผชิญหน้าและความตึงเครียดทางการเมืองระหว่างประเทศ เหล่านี้ล้วนเป็นภัยคุกคามที่สั่นคลอนโลกและมนุษย์
ดังนั้น นาฬิกาวันสิ้นโลก จึงเป็นสิ่งประดิษฐ์เชิงสัญลักษณ์ที่จะคอยย้ำเตือนถึงมหันตภัยที่อาจเกิดขึ้น เป็นมาตรวัดเพื่อบ่งบอกว่า มนุษย์กำลังเข้าใกล้หายนะระดับวันสิ้นโลก (Global Catastrophe) ที่ส่งผลต่อการดำรงอยู่ของเผ่าพันธุ์มนุษย์มากน้อยขนาดไหน
1
การปรับเข็มนาฬิกากับสัญญาณที่บ่งบอก
นาฬิกาดังกล่าวมีจุดสิ้นสุดอยู่ที่เวลา 00.00 น. หรือเที่ยงคืน ที่นับว่าเป็น “จุดหายนะ” โดยจะมีคณะกรรมการคอยพิจารณาและขยับเข็มนาฬิกา เมื่อเกิดเหตุการณ์ตึงเครียดขึ้น เช่น มีสงครามความขัดแย้ง หรืออะไรก็ตามที่ส่งผลต่อความเป็นอยู่ของเผ่าพันธุ์มนุษย์ เข็มนาฬิกาจะขยับเข้าใกล้เที่ยงคืนมากขึ้น แต่ถ้าหากสถานการณ์คลี่คลายลง เข็มนาฬิกา ก็จะขยับออกห่างจากเที่ยงคืน และหากเมื่อใดก็ตามที่เข็มนาฬิกาชี้ไปที่เวลา “เที่ยงคืน” นั่นเท่ากับว่าวันโลกาวินาศได้มาถึงแล้ว
เวลาสู่หายนะเดินเร็วขึ้น และเวลาของโลกก็หดลดลง
ในอดีตเคยมีเหตุการณ์ที่ทำให้เข็มนาฬิกาวันสิ้นโลกขยับครั้งสำคัญอยู่หลายครั้ง แต่ก็เป็นที่สังเกตว่า เข็มเข้าใกล้เที่ยงคืนในระดับ “นาที” ไม่ใช่ระดับ “วินาที” เช่นในปัจจุบัน
* ยกตัวอย่าง ปี 1947 หรือปีแรกของ Doomsday Clock เข็มนาฬิกาถูกตั้งไว้ที่ 23:53 น. หรือ 7 นาทีก่อนถึงเที่ยงคืน เนื่องจากในยุคนั้น โลกอ่วมหนักด้วยบาดแผลจากสงคราม บางประเทศถือโอกาสนี้ เริ่มทำการทดลองอาวุธนิวเคลียร์และพยายามหามาไว้ในครอบครองเพื่อที่ประเทศของตนจะได้เป็นผู้นำของโลก เพราะช่วงนั้น “อาวุธนิวเคลียร์” คือเครื่องหมายของการมีอำนาจ
* ปี 1949 นาฬิกาถูกปรับเป็นเวลา 23:57 น. หรือ อีก 3 นาทีจะถึงเที่ยงคืน เพราะสหภาพโซเวียต “ทดลองระเบิดนิวเคลียร์ลูกแรก” และเป็นจุดเริ่มต้นของสงครามเย็น
* ปี 1953 เข็มเคลื่อนไปยังเวลา 23:58 น. หรืออีก 2 นาทีจะถึงเที่ยงคืน ถือเป็นช่วงเวลาที่ใกล้วันโลกาวินาศมากที่สุดในยุคสงครามเย็น เพราะช่วงเวลานั้น สหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตต่างทดลองอุปกรณ์เทอร์โมนิวเคลียร์ ในเวลาที่ไล่เลี่ยกัน บ่งบอกความพร้อมที่จะทำสงคราม
* ปี 1991 นาฬิกาถูกถอยกลับมาเป็นเวลา 23:43 น. หรืออีก 17 นาทีจะถึงเที่ยงคืน นับเป็นช่วงเวลาที่เข็มนาฬิกาอยู่ห่างจากเที่ยงคืน หรืออยู่ห่างจากวันสิ้นโลกมากที่สุด จากการที่สหภาพโซเวียตล่มสลายและสงครามเย็นถึงจุดสิ้นสุด
อย่างไรก็ตาม มาถึงยุคปัจจุบันเมื่อโลกถูกรุมเร้าด้วยปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มมากขึ้นไม่ว่าจะเป็นโรคระบาด สงคราม หรือความล้มเหลวในการจัดการภาวะโลกร้อน เข็มของนาฬิกา Doomsday Clock ขยับเข้าใกล้เที่ยงคืนในระดับ “วินาที” โดยในปีที่ผ่านมา (2565) เข็มนาฬิกาถูกตั้งไว้ที่ 23:58 น. กับอีก 20 วินาที ซึ่งแปลว่า โลกเหลือ 100 วินาทีก่อนเที่ยงคืนเท่านั้น
และมาในวันนี้ เข็มนาฬิกาอยู่ที่อีก 90 วินาทีจะเที่ยงคืน หมายความว่า เวลาแห่งหายนะโลกนั้นขยับเร็วขึ้นและใกล้เข้ามาทุกที
โฆษณา