*สุนทรียศาสตร์ กับ ศีลธรรม*
แมลงสาบเป็นแมลงที่น่าขยะแขยง เหม็น และสกปรก แต่มีความคิดสำคัญในเรื่องนี้คือ เรากระทืบมันตาย คนที่เกลียดมันคิดว่าเราทำถูกต้องแล้ว แต่ถ้าเราทำผีเสื้อแสนสวยตาย ผู้คนจะประณามการกระทำของเราว่าเลวร้าย นักปรัชญาที่พูดเรื่องนี้ขึ้นมาคือ Friedrich Nietzche(1844-1900) นักปรัชญาเยอรมัน
เขาพูดเรื่องนี้ขึ้นมา เพิ่อจะวิพากษ์ว่า ความคิดเรื่องศีลธรรมของมนุษย์ มันไม่ใช่เป็นเหตุผลทางศีลธรรม แต่มาจากทัศนะเรื่องความงามหรือสุนทรียศาสตร์ มีคำกล่าวหนึ่งที่เชื่อว่าเป็นคำกล่าวของNietzche คือ
"If you kill a cockroach you are a hero, if you kill a butterfly, you are evil. Morals have aesthetic criteria."
ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับคำกล่าวนี้:
จากการค้นหา ไม่พบแหล่งอ้างอิงที่น่าเชื่อถือ ว่าคำกล่าวนี้มาจากงานเขียนต้นฉบับของ Friedrich Nietzcheโดยตรง (มีการกล่าวถึงในหลายแหล่งว่าเป็นคำกล่าวที่ "ไม่ใช่ Nietzche" หรือ "แหล่งที่มาไม่ทราบ" แม้จะถูกนำไปลงในเว็บไซต์คำคมโดยระบุว่าเป็นของเขา)
อย่างไรก็ตาม แนวคิดนี้สอดคล้องกับปรัชญาบางส่วนของ Nietzche โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่อง "สุนทรียศาสตร์และศีลธรรม"
ความหมาย (ตามแนวคิดที่ถูกนำไปอ้างถึง):
คำกล่าวนี้พยายามจะสื่อถึงประเด็นที่ว่า:
* ศีลธรรมขึ้นอยู่กับเกณฑ์ทางสุนทรียศาสตร์ (Aesthetic Criteria): มนุษย์ตัดสินว่าการกระทำใด "ดี" หรือ "เลว" ไม่ได้ขึ้นอยู่กับเหตุผลเชิงจริยธรรมเพียงอย่างเดียว แต่ขึ้นอยู่กับ ความรู้สึกต่อความงามและความน่ารังเกียจ (Aesthetics) ที่เรามีต่อสิ่งนั้นด้วย
* การตีความตามความรู้สึก:
* แมลงสาบ (Cockroach): มักถูกมองว่าเป็นสิ่งที่น่ารังเกียจ สกปรก และเกี่ยวข้องกับโรคภัยไข้เจ็บ การกำจัดมันจึงถูกมองว่าเป็นการ "ทำดี" หรือเป็นการกระทำที่ "ถูกต้อง" โดยไม่ต้องคิดมาก (เพราะเรารังเกียจรูปลักษณ์ของมัน)
* ผีเสื้อ (Butterfly): มักถูกมองว่าเป็นสิ่งที่สวยงาม บอบบาง และเกี่ยวข้องกับธรรมชาติที่ดี การทำลายมันจึงถูกมองว่าเป็นการกระทำที่ "เลว" หรือ "ผิด" เพราะทำลายสิ่งที่สวยงาม
* การตั้งคำถามกับศีลธรรมแบบดั้งเดิม: Nietzcheมักวิพากษ์วิจารณ์ศีลธรรมแบบเก่า (เช่น ศีลธรรมของศาสนาคริสต์) ที่เขามองว่าตั้งอยู่บนรากฐานของความรู้สึกอ่อนแอหรือการประเมินค่าแบบผิวเผิน คำกล่าวนี้จึงอาจถูกตีความว่าเป็นการชี้ให้เห็นว่า "ศีลธรรม" ของเรามักเป็นเพียงการสะท้อนของรสนิยมทางความงาม มากกว่าการเป็นหลักการสากลที่แท้จริง
สรุปคือ: แม้คำกล่าวนี้จะถูกพูดถึงอย่างกว้างขวางว่าเป็นของNietzche แต่ก็ ไม่มีหลักฐานยืนยันชัดเจน แต่แนวคิดนี้เชื่อมโยงกับแก่นคิดของNietzcheที่เน้นการตั้งคำถามต่อการตัดสินคุณค่า (ทั้งดี/ชั่ว) ที่อยู่บนพื้นฐานของความรู้สึกหรือสุนทรียศาสตร์มากกว่าเหตุผลเชิงคุณธรรมบริสุทธิ์
ศีลธรรมของสังคมเกิดจากอคติก็มาก ก่อนจะยึดอะไรเป็นกฏศีลธรรมของตนเอง ควรตรวจสอบและตั้งคำถามก่อนจะสมาทานและศรัทธา
และเมื่อเห็นหญิงที่สวยมากทะเลาะกับหญิงที่ไม่สวย แต่แอบประเมินไปแล้วว่าคนสวยเป็นคนดี เป็นการใช้สุนทรียศาสตร์มาสนับสนุนจริยศาสตร์อยู่นะ
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
