“ยาฆ่าเชื้อ”..ทำให้เกิด”เชื้อดื้อยา”ได้อย่างไร?
เชื่อว่าคุณน่าจะเคยได้ยินคำเตือนนี้อยู่บ่อยๆ
”กินยาฆ่าเชื้อบ่อยๆระวังจะดื้อยานะ”
แต่ถึงแม้จะมีการเตือนอยู่มากมาย การใช้ยาฆ่าเชื้ออย่างไม่สมเหตุสมผลก็ยังมีให้เห็นอยู่มากมายอยู่ดี บ้างก็ไปซื้อกินเอง บ้างก็กินยาที่เหลืออยู่ที่บ้าน หรือบ้างก็ขอยาคนอื่นมากิน เพราะยาฆ่าเชื้อเป็นยาที่สามารถหาใช้ได้ทั่วไปเหมือนลูกอมที่ขายอยู่ในร้านสะดวกซื้อ คนส่วนใหญ่เลือกที่จะใช้ยาฆ่าเชื้อในทุกๆโอกาสที่ตัวเองไม่สบาย โดยไม่มีใครสนใจว่าเชื้อดื้อยาจะเกิดขึ้นมาหรือไม่ เพราะว่ามันก็ไม่เห็นจะมีผลกระทบอะไรต่อพวกเราเลย!
ปัจจุบันมีการรณรงค์การใช้ยาฆ่าเชื้ออย่างสมเหตุสมผลกันค่อนข้างมาก หมอได้อ่านบทความเกี่ยวกับเชื้อดื้อยามาเรื่อยๆ แต่ก็ต้องบอกตามตรงว่าหมอรู้สึกว่ามันยังไม่ตอบโจทย์ในใจของหมอสักเท่าไรนัก กินยาฆ่าเชื้อทำให้เกิดเชื้อดื้อยาได้อย่างไร ถ้าคนทั่วไปไม่เข้าใจก็คงไม่เห็นความสำคัญ ดังนั้นในตอนนี้ หมอจะไขข้อสงสัยทั้งหมด และเล่าเรื่อง ”การกำเนิดของเชื้อดื้อยา” ในมุมมองใหม่ๆให้ฟังครับ
ก่อนอื่นเลยหมอขอเล่าให้ฟังก่อนว่าโดยตามธรรมชาติแล้ว มนุษย์มีเชื้อ”เเบคทีเรีย”อาศัยอยู่ในร่างกายเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะในลำไส้ของพวกเรา และพวกเราได้เรียกแบคทีเรียเหล่านี้ว่า…
”นอร์มอลฟลอร่า (Normal flora)”
โดยปกติแล้วเชื้อแบคทีเรียเหล่านี้สามารถอยู่อาศัยร่วมกับพวกเราได้อย่างสงบสุขไปตลอดทั้งชีวิต โดยที่เชื้อบางกลุ่มก็มีประโยชน์ต่อร่างกายของพวกเราด้วยซ้ำไป แต่บางกลุ่มก็อาจแค่มาขออาศัยอยู่ในร่างกายพวกเราเฉยๆ แต่อย่างไรก็ตาม เชื้อโรคเหล่านี้ไม่ได้มีอันตรายใดๆต่อร่างกายของพวกเรา
“นอร์มอลฟลอร่า”อาศัยอยู่ในลำไส้ของพวกเรา
เอาล่ะ หมอขอนอกเรื่องสักนิด หมออยากให้คุณได้รู้จักกับคำๆหนึ่ง คุณรู้จักคำว่า”การกลายพันธุ์”ไหมครับ
หมอขอเล่าให้ฟังง่ายๆว่าการกลายพันธุ์ก็คือ”ข้อบกพร่อง"อย่างหนึ่งของสิ่งมีชีวิต ที่พวกมันไม่สามารถสร้างลูกหลานให้มีพันธุกรรมเหมือนกับตัวเองได้ เนื่องจากไม่สามารถคัดลอกรหัสพันธุกรรมที่มีกว่าพันล้านรหัสของตัวเองได้อย่างสมบูรณ์แบบเพียงพอ ซึ่งโดยปกติถ้าทุกอย่างออกมาสมบูรณ์แบบแล้วล่ะก็ รหัสพันธุกรรมของลูกก็จะเหมือนกับของพ่อและแม่ผสมกันอย่างละครึ่งหนึ่งเสมอ
สำหรับมนุษย์อย่างพวกเรา การกลายพันธุ์ถือว่าเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้”น้อยมากๆ” เพราะพวกเรานั้นเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีวิวัฒนาการสูงมาก เซลล์ของพวกเรามีกลไกมากมายทั้งการตรวจสอบและการแก้ไขเพื่อทำให้แน่ใจว่าสามารถคัดลอกรหัสพันธุกรรมได้อย่างถูกต้องเกือบทั้งหมด และส่งต่อให้กับลูกหลานของพวกเรา
แต่ในทางตรงกันข้าม สิ่งมีชีวิตที่มีวิวัฒนาการต่ำอย่างเช่น"แบคทีเรีย”นั้น การกลายพันธุ์กลับเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้”ง่ายมากๆ” พวกมันแทบไม่มีกลไกใดๆเพื่อตรวจสอบว่ารหัสพันธุกรรมที่พวกมันสร้างขึ้นมานั้นถูกต้องหรือไม่ ดังนั้นพวกมันจึงสร้างลูกหลานที่มีการกลายพันธุ์ออกมาเรื่อยๆและตลอด เวลา และเมื่อมีการกลายพันธุ์ครั้งหนึ่ง พวกมันก็อาจต้องสูญเสียความสามารถบางอย่างที่เคยมีไป แต่ในบางครั้งการที่รหัสพันธุกรรมเปลี่ยนแปลงไป... ก็อาจทำให้พวกมันได้”ความสามารถใหม่”ที่ไม่เคยมีมาก่อนขึ้นมาได้เช่นเดียวกัน!
รหัสพันธุกรรมกว่า 3 พันล้านรหัสในมนุษย์ 1 คน
กลับเข้าเรื่องนอร์มอลฟลอร่าที่เล่าค้างไว้ แบคทีเรียเหล่านี้ ตามปกติพวกมันสามารถใช้ชีวิตอยู่ในร่างกายพวกเราได้เป็นอย่างดี กินอาหารร่วมไปกับพวกเราอาศัยร่วมไปกับพวกเรา และขยายพันธุ์วนไปวนมาในร่างกายของพวกเรา สร้างลูกหลานออกมามากมาย และอย่างที่ได้เล่าไปครับ พวกมันได้สร้างลูกหลานที่มีการกลายพันธุ์ที่โครงสร้างต่างๆทีละน้อยออกมาในจำนวนนับไม่ถ้วนอยู่ตลอดเวลา และก็จะมีลูกหลานบางส่วนของพวกมันที่บังเอิญเกิดขึ้นมาแล้วมีโครงสร้างที่สามารถ”ทนทานต่อยาฆ่าเชื้อ” หรือก็คือเป็น”เชื้อดื้อยา”อยู่แล้วตามธรรมชาติ
ดังนั้น พวกเราจึงมีเชื้อดื้อยาอยู่ในร่างกายอยู่แล้วตลอดเวลา แม้ว่า”ไม่ได้กินยาฆ่าเชื้อ”ใดๆเลยก็ตาม!
แต่พวกมันก็จะเป็นเพียงประชากรเล็กๆ เช่น 1ในล้านตัว หรือ 1ในสิบล้านตัว เป็นต้น เชื้อดื้อยาตัวนี้จึงไม่ต่างไปจาก”แกะดำ” ที่โดนประชากรเชื้อกลุ่มอื่นๆที่ไม่ได้ดื้อยาแย่งอาหารและที่อยู่จนไม่สามารถสร้างอาณานิคมของตัวเองให้ยิ่งใหญ่ได้แม้ว่าตัวเองจะมีความสามารถพิเศษอยู่ก็ตาม...
ซึ่งสุดท้ายพวกมันก็จะตายไปตามวงจรชีวิตของพวกมันเหมือนเชื้อตัวอื่นๆ โดยที่ไม่มีใครสนใจเลยว่ามันจะเป็นเชื้อดื้อยาหรือไม่ก็ตาม และด้วยขนาดประชากรที่เล็กน้อยแบบนี้ พวกมันก็ยังไม่สามารถก่อโรคใดๆในร่างกายของพวกเราได้อีกด้วย…
เอาล่ะ มาถึงจุดสำคัญของบทความนี้กันแล้ว เป็นส่วนที่หมออยากจะเล่าให้คุณฟังมากที่สุด มาลองจินตนาการตามกันครับ จินตนาการว่า…
“จะเกิดเหตุการณ์ใดขึ้นถ้าคุณกินยาฆ่าเชื้อเข้าไป?"
นี่คือเหตุการณ์ที่สำคัญมาก และอาจเปลี่ยนแปลงสัดส่วนประชากรเชื้อแบคทีเรียในร่างกายของคุณไปตลอดกาล ซึ่งสิ่งนี้จะทำให้เกิดเหตุการณ์ที่ดาร์วินเรียกว่า...”การคัดเลือกตามธรรมชาติ”
ประชากรแบคทีเรีย”นอร์มอลฟลอร่า”ทั่วไปที่ไม่ได้ดื้อยาและอาศัยอยู่ในร่างกายของคุณก็จะถูกยาฆ่าเชื้อกำจัดทิ้งไปเป็นจำนวนมากเหมือนการสังหารหมู่ ส่วนเชื้อแบคทีเรียกลุ่มน้อยที่บังเอิญกลายพันธุ์มาแล้วสามารถทนทานต่อยาฆ่าเชื้อได้หรือเป็นเชื้อดื้อยานั้น พวกมันจะสามารถอยู่รอดได้ และทำให้พวกมันมีสัดส่วนประชากรที่มากขึ้น!
แต่อย่างไรก็ตาม การกินยาฆ่าเชื้อเพียงครั้งสองครั้งนั้นก็ไม่ได้สามารถที่จะเปลี่ยนแปลงสัดส่วนประชากรอะไรได้มากนัก
แต่ถ้าหากว่าคุณกินยาฆ่าเชื้ออยู่อย่างสม่ำเสมอมาเรื่อยๆล่ะ กินมาตลอดปี 5ปี 10ปี... มันจะเกิดอะไรขึ้น? สิ่งที่จะเกิดขึ้นก็คือเชื้อดื้อยากลุ่มน้อยเหล่านี้ก็จะมีสัดส่วนประชากรที่มากขึ้นมาทีละน้อย จากที่มันเคยเป็นเพียงประชากร 1 ในล้าน มันก็จะกลายเป็นประชากร 1ในแสน 1ในหมื่น และโดดเด่นขึ้นมาเรื่อยๆ
โดยเชื้อดื้อยาที่ครองสัดส่วนประชากรมากขึ้นแบบนี้ พวกมันก็จะยิ่งมีอำนาจในหมู่เชื้อแบคทีเรียมากขึ้น ทั้งในเรื่องการแย่งชิงอาหาร การครองสัดส่วนพื้นที่อยู่อาศัย และเมื่อมาถึงจุดหนึ่งแล้ว เชื้อดื้อยาเหล่านั้นก็จะสามารถขยายพันธุ์ต่อไปอย่างรวดเร็วมากจนสามารถสร้างอาณานิคมในร่างกายของคุณได้ ส่วนเชื้อนอร์มอลฟลอร่าตัวอื่นๆก็จะถูกอาณานิคมเชื้อดื้อยาเหล่านี้แย่งชิงอาหารและที่อยู่จนอาจถึงขั้นสูญพันธุ์จากร่างกายของคุณไปในที่สุด…
และในท้ายที่สุดแล้วนั้น… เชื้อดื้อยาตัวนั้นก็จะกลายเป็นเชื้อที่ทรงอิทธิพลที่สุดในร่างกายของคุณ!
ดังนั้นมาทำความเข้าใจกันเสียใหม่
“ยาฆ่าเชื้อไม่ได้สร้างเชื้อดื้อยา แต่ยาฆ่าเชื้อนั้นช่วยคัดเลือกประชากรให้กับเชื้อดื้อยา!”
แต่อย่างไรก็ตาม โดยปกติแล้ว เชื้อดื้อยาเหล่านี้แม้ว่าพวกมันมีจำนวนมากมายมหาศาลสักเพียงใด แต่พวกมันก็เป็นเพียง”นอร์มอลฟลอร่า”ชนิดหนึ่งที่กลายพันธุ์มาเท่านั้น พวกมันจึงยังเป็นแบคทีเรียที่สามารถใช้ชีวิตร่วมกับพวกเราได้อย่างปกติ เพียงแค่พวกมันอาจตายยากขึ้นจากความสามารถดื้อยาเท่านั้นเอง ดังนั้นพวกมันจึงไม่สามารถก่อโรคหรือทำร้ายร่างกายของคุณได้ในเร็ววันนี้หรอก โดยพวกมันอาจอาศัยอย่างสงบสุขในร่างกายของคุณไปอีกหลายปีหรือหลายสิบปีในตอนที่ร่างกายของคุณยังเเข็งแรง และยังสามารถต่อสู้กับพวกมันได้
แต่ในวันที่ร่างกายของคุณอ่อนแอลงหรือแก่ตัวลง เชื้อนอร์มอลฟลอร่าเหล่านี้ไม่ว่ามันจะดื้อยาหรือไม่ก็ตาม พวกมันก็อาจกลายเป็นเชื้อที่ร่าง กายไม่สามารถต่อต้านได้ และเมื่อถึงเวลาที่เชื้อเหล่านี้ลุกลามร่างกายของคุณแล้วล่ะก็ มันก็จะไม่มียาตัวใดที่สามารถรักษาคุณได้ เพราะเชื้อที่อยู่ในร่างกายของคุณส่วนใหญ่ มันคือ”เชื้อดื้อยา”นั่นเอง
และนี่ก็คือเรื่องราวการกำเนิดของเชื้อดื้อยาที่หมออยากเล่าให้คุณฟัง หวังว่าเรื่องเล่านี้จะทำให้คุณได้เปิดมุมมองใหม่เกี่ยวกับเชื้อดื้อยานะครับ
สุดท้ายนี้ สิ่งที่อยากฝากไว้ก็คือ การติดเชื้อหลายๆอย่างนั้นสามารถหายเองได้ และไม่จำเป็นต้องใช้ยาฆ่าเชื้อใดๆ และการที่คุณซื้อยาฆ่าเชื้อมากินเองมากเกินไป มันก็ไม่ต่างอะไรไปจากการสร้างสถานการณ์ที่จะช่วยคัดเลือกเชื้อโรคที่เก่งที่สุดให้อยู่ในตัวคุณต่อไป ซึ่งนั่นก็คือ…
”เชื้อดื้อยา”นั่นเองครับ...
▶️#Healthstory - เรื่องสุขภาพ ง่ายนิดเดียว
อย่าลืมกดLike&Shareด้วยนะครับ^^
▶️ติดตามเรื่องราวสุขภาพดีๆจากปากหมออีกได้ที่
Blockdit : www.blockdit.com/healthstory
Facebook : www.facebook.com/HealthstoryThailand
- 29
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
