อย่าล้อเล่นกับสัญชาตญาณมนุษย์?
ประมาณ 50 ปีก่อน มีการทดลองทางจิตวิทยาที่น่าสนใจอยู่ 2 เรื่อง ที่โด่งดังแบบฉาวโฉ่มาจนถึงทุกวันนี้ ทั้งหมดเกิดขึ้นที่สหรัฐอเมริกา
เรื่องแรก คือ Milgram obedience study (1961) ที่เป็นการสร้างสถานการณ์ให้อาสาสมัครสามารถทำการลงโทษผู้คนอีกกลุ่มได้ โดยความเห็นชอบจากผู้ทำวิจัย มีระดับความรุนแรง ตั้งแต่ขั้นต่ำจนถึงขั้นสูง (กดปุ่มให้ไฟฟ้าช๊อต) โดยผู้ทำวิจัยจะกระตุ้นให้ผู้เข้าร่วม กดให้การลงโทษที่หนักขึ้นๆ จนถึงขั้นคนที่โดนกระทำ ช็อคหมดสติ (ยังดีที่การเจ็บปวดหรือหมดสติดังกล่าว ล้วนเป็นบทบาทสมมติ)
ผลลัพธ์คือ ไม่ว่าสิ่งที่กำลังทำจะดูขัดมโนธรรมขนาดไหน หากได้รับคำสั่งจากผู้มีอำนาจ ผู้ที่รับคำสั่งก็มักจะไม่ขัดขืนและปฏิบัติตามโดยดี (สมมติฐานของการวิจัย ต้องการตอบคำถามการมีส่วนร่วมในการกระทำความผิดของพวกนาซีระดับล่างๆ)
อีกอันคือ Stanford prison experiment (1971) ที่สร้างสถานการณ์จำลองสภาพภายในคุก โดยอาสาสมัครจะถูกแบ่งบทบาทออกเป็นสองกลุ่ม คือผู้คุมและนักโทษ ภายในระยะเวลา 2 สัปดาห์ กฎเกณฑ์และเงื่อนไขถูกวางไว้ให้ทั้งสองฝ่ายต้องแสดงออกเหมือนทั้งหมดเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจริง
เมื่อบทบาทสมมติ กำลังกลายเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจริง?
ปรากฏว่าการทดลองสิ้นสุดลงในวันที่ 6 เท่านั้น เพราะสถานการณ์เริ่มควบคุมไม่ได้ โดยฝ่ายผู้คุมที่มีอำนาจ นับวันก็ยิ่งแต่เหลิงอำนาจ เยาะเย้ยถากถางหรือแม้แต่กลั่นแกล้งนักโทษในความดูแลแบบเอาจริงเอาจัง ส่วนฝ่ายนักโทษเอง บางส่วนก็ยอมรับสภาพจนแทบสูญเสียศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ไป และบ้างก็แสดงการกบฏขัดขืนจนสติแตก (ถ้าทำครบ 2 สัปดาห์อาจมีคนฆ่าตัวตายหรือฆ่ากันเองก็เป็นได้)
จะว่าไปเรื่องราวข้างต้นมันสะท้อนอะไรบางอย่างในสังคมได้ นั่นคือ
1. หากอยู่ภายใต้เงาของผู้มีอำนาจ พวกอยู่เบื้องล่างหรือลูกกระจ๊อกก็มักจะยอมทำตาม แม้เรื่องที่ทำนั้นๆจะผิดเพียงใดก็ตาม (Milgram study)
2. ในสถานการณ์คล้ายๆคุก (สังคมที่โดนจำกัดและปิดกั้นในหลายๆด้าน?) ผู้ที่มีอำนาจ (ผู้คุม) ย่อมมีแนวโน้มที่จะใช้อำนาจนั้นแบบเบ็ดเสร็จและเลวร้ายยิ่งๆขึ้น ส่วนผู้ที่โดนควบคุม (นักโทษ) ท้ายสุดก็มักจะอยู่ในสภาพจำยอม โดนลดทอนคุณค่าศักดิ์ศรีในตัวเองและโอนอ่อนผ่อนตามอำนาจนั้นๆ แม้จะมีพวกที่ขัดขืนก็ตามแต่ท้ายสุดมักจะอยู่ไม่ได้ (Stanford prison experiment)
คล้ายๆกับที่ Lord Acton นักประวัติศาสตร์ชาวอังกฤษเขียนไว้เมื่อร้อยกว่าปีก่อนเปี๊ยบ
“Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely.”
บางทีสังคมบ้านเราอาจไม่ต้องการการทดลองอะไรก็ได้ เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อสรุปนี้?
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
