...การคิดอย่างมีวิจารณญาณ - Critical Thinking...
การคิดอย่างมีวิจารณญาณเป็นการคิดไตร่ตรองอย่างมีเหตุมีผล เป็นการคิดอย่างมีเป้าหมาย มีการพิจารณาถึงปัญหา แสวงหาความรู้และหลักฐานมาสนับสนุน มีการประเมินตรวจสอบและหาข้อสรุป นำไปสู่การตัดสินใจแก้ไขปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
.
** การวัดทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ **
ในการประเมินการคิดอย่างมีวิจารณญาณนั้นมีหลายรูปแบบตามแนวคิดของนักวิจัยแต่ละคน ตัวอย่างเช่น
1. แบบวัดของ Watson และ Glaser (1980) วัดความสามารถ 5 ด้าน ได้แก่
- ความสามารถในการสรุปอ้างอิง (จากสถานการณ์ที่ให้มา เราสามารถสรุปได้ว่า.....เป็นจริง เป็นเท็จ หรือข้อมูลไม่เพียงพอ)
- ความสามารถในการระบุข้อตกลงเบื้องต้น (ข้อสมมติฐานย่อยที่ให้มาเป็นการระบุถึงข้อตกลงเบื้องต้นของสถานการณ์ ใช่หรือไม่)
- ความสามารถในการนิรนัย (วัดความคิดในเชิงตรรกศาสตร์)
- ความสามารถในการตีความ (วัดการตัดสินความน่าเชื่อถือของข้อสรุปจากสถานการณ์)
- ความสามารถในการประเมินข้อโต้แย้ง (วัดการประเมินความสมเหตุสมผลของคำตอบว่าเป็นข้อโต้แย้งที่หนักแน่นหรืออ่อนแอ)
.
2. แบบวัดของ Ennis, Millman และ Tomko (1985)
- แบบวัดการคิดอย่างมีวิจารณญาณคอร์แนลระดับ X ประกอบด้วยการวัด 4 ด้าน คือ ความสามารถในการอุปนัย ความสามารถในการนิรนัย ความสามารถในการพิจารณาความน่าเชื่อถือ และความสามารถในการระบุข้อตกลงเบื้องต้น สำหรับนักเรียนชั้น ป.5-ม.6
- แบบวัดการคิดอย่างมีวิจารณญาณคอร์แนลระดับ Z ประกอบด้วยการวัด 4 ด้านข้างต้น และเพิ่มอีก 3 ด้าน คือ ความสามารถเชิงอรรถศาสตร์ ความสามารถในการให้คำจำกัดความ และความสามารถในการคาดการณ์วางแผน สำหรับนักเรียนชั้นม.ปลาย ถึงอุดมศึกษา
.
3. แบบวัดของ เพ็ญพิศุทธิ์ เนคมานุรักษ์ (2537) วัดความสามารถ 7 ด้าน ได้แก่
- การระบุประเด็นปัญหา - ความสามารถในการทำความเข้าใจสถานการณืหรือข้อมูลที่ปรากฏและระบุประเด็นปัญหานั้น
- การรวบรวมข้อมูล - ความสามารถในการสืบค้นข้อมูลจากแหล่งต่างๆ จากการสังเกตทางตรงและทางอ้อม และการดึงประสบการณ์เกี่ยวกับเหตุการณ์ที่ได้จากการสังเกต การสนทนา
- การพิจารณาความน่าเชื่อถือแหล่งข้อมูล - ความสามารถในการพิจารณา ประเมินตรวจสอบ ตัดสินข้อมูลทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณว่าเพียงพอหรือไม่
- การระบุลักษณะของข้อมูล - ความสามารถในการจำแนกประเภทของข้อมูล ระบุแนวคิดที่อยู่เบื้องหลังข้อมูลที่ปรากฏ ความสามารถในการพิจารณาแยกแยะ เปรียบเทียบความแตกต่างของข้อมูล การตีความ การประเมิน การสังเคราะห์ การระบุข้อตกลงเบื้องต้น
- การตั้งสมมติฐาน - ความสามารถในการกำหนดขอบเขตแนวทางการพิจารณาหาข้อสรุปของปัญหา ความสามารถในการคิดถึงความสัมพันธ์เชิงเหตุผลระหว่างข้อมูลที่มีอยู่เพื่อระบุทางเลือกที่เป็นไปได้
- การลงข้อสรุป - ความสามารถในการหาข้อสรุปของปัญหา โดยใช้เหตุผลเชิงนิรนัยและอุปนัย
- การประเมินผล - ความสามารถในการพิจารณา ตัดสินใจค่าความถูกต้อง สมเหตุสมผล การวิเคราะห์และการประเมินไตร่ตรองอย่างรอบคอบ
++++++++++++++++++++++
** การพัฒนาการคิดอย่างมีวิจารณญาณ **
ในแวดวงจิตวิทยาการศึกษา มีแนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนาการคิดอย่างมีวิจารณญาณเสนอโดยผู้เชี่ยวชาญทั้งต่างประเทศและในประเทศหลายแนวคิดด้วยกัน เช่น
Norris (1985) ให้ข้อเสนอแนะในการสอนการคิดอย่างมีวิจารณญาณไว้ดังนี้
1. ครูต้องสร้างบรรยากาศในห้องเรียนที่ส่งเสริมให้นักเรียนกล้าแสดงความคิดเห็น แม้ว่าความคิดเห็นจะแตกต่างกับผู้อื่น
2. จะต้องส่งเสริมการอภิปรายในชั้นให้นักเรียนแสดงความคิดเห็น
3. สนับสนุนให้นักเรียนอธิบายเหตุผลของคำตอบที่ให้มากกว่าการบอกว่าผิดหรือถูกเพียงอย่างเดียว
4. ควรสอนทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณควบคู่ไปกับวิชาที่ครูสอน เช่น ในวิชาวรรณคดี ประวัติศาสตร์
5. ควรสร้างความคาดหวังให้นักเรียนทราบว่า ครูต้องการให้นักเรียนใช้ความคิดอย่างมีวิจารณญาณ โดยบ่งไว้ในวัตถุประสงค์
6. ครูควรให้โอกาสนักเรียนได้ฝึกหัดในการตัดสินใจว่าควรเชื่อหรือไม่เชื่อในโฆษณา สินค้าในสื่อสิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ หรือสื่อออนไลน์ และสนับสนุนช่วยในการตัดสินใจ
.
อรพรรณ พรสีสม (2543) ได้เสนอบัญญัติ 10 ประการในการสอนการคิด ดังนี้
1. ใช้คำถามการตุ้นให้เด็กคิด
2. เปิดโอกาสให้เด็กแสดงความคิดเห็น
3. เปิดโอกาสให้เด็กทำกิจกรรมทั้งกลุ่มและเดี่ยว การทำกิจกรรมเดี่ยวจะช่วยทำให้เด็กไตร่ตรอง ทบทวนเกี่ยวกับสิ่งที่ทำอย่างรอบคอบ ในขณะที่การทำกิจกรรมกลุ่มจะช่วยให้เด็กมีโอกาสแลกเปลี่ยนประสบการณ์ซึ่งกันและกัน ทำให้คิดกว้างไกลขึ้น
4. ให้นักเรียนได้ฝึกทักษะการคิดอย่างมีขั้นตอน เริ่มจากทักษะการคิดขั้นพื้นฐาน ขั้นกลาง และขั้นสูง
5. ควรกระตุ้นและเสริมแรงเป็นระยะ
6. ผู้ใหญ่ควรรับฟังความคิดเห็นของเด็กด้วยความตั้งใจเพื่อเป็นการเสริมแรงให้กับผู้เรียนอีกทางหนึ่ง
7. ควรใช้วิธีชี้แนะเหมาะสมแทนการบอกคำตอบที่ถูกต้องทันทีทันใด
8. สร้างสภาพแวดล้อมและบรรยากาศที่ช่วยให้เด็กรู้สึกอบอุ่น มั่นใจ และกระตือรือร้น
9. จัดแสดงสื่อและอุปกรณ์การคิดหลากหลายประเภทและมีปริมาณเพียงพอ เปิดโอกาสให้เด็กเข้าถึงสื่อและอุปกรณ์ได้
10. ผนังห้องมีคำถามคำเตือนใจ มีที่แสดงผลงานทางความคิดของเด็ก
***************
ข้อมูลจาก
“การพัฒนาโปรแกรมการเรียนรู้เพื่อส่งเสริมทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณตามแนวคิดของบลูมในการรับชมสื่อโฆษณา” โดย จิดาภา ภาณุมาภรณ์, ชะพลู สร้อยสุดารัตน์ และวริศรา มีจั่นเพชร (2557) - http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/46902
“ผลการใช้รูปแบบพัฒนาการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ที่มีต่อความสามารถในการคิดแก้ปัญหา ในบริบทของชุมชนของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3” โดย มยุรี หรุ่นขำ (2544; จิตวิทยาการศึกษา คณะครุศาสตร์) - http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/247
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
