👻 ความหมายของผีในเอกสารลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา"
(น่าสนใจ แอดเลยเอามาฝากกกก)
คำจำกัดความของคำว่า “ผี” ในอดีตของสังคมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
ในสังคมไทยปัจจุบัน ได้มีผู้ให้นิยามความหมายดังต่อไปนี้
1. ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานปี พ.ศ. 2542 ให้คำจำกัดความว่า ผี น. สิ่งที่มนุษย์เชื่อว่าเป็นสภาพลึกลับ มองไม่เห็น แต่อาจจะปรากฏเหมือนมีตัวตนได้ อาจให้คุณหรือโทษได้มีทั้งดีและร้าย เช่น ผีปู่ย่าตายาย ผีเรือน ผีห่า , เรียกคนที่ตายไปแล้ว ; (โบ) เทวดา
2. ส่วนพจนานุกรมฉบับมติชน ให้คำจำกัดความว่า ผี น. เรียกคนที่ตายไปแล้วว่า ผี ; เรียกเรียกวิญญาณของคนที่ตายไปแล้วว่า ผี (ปาก)
หากแต่นัยยะความหมายของคำว่า “ผี” ในสมัยโบราณของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยากลับมีความหมายที่แตกต่างและมีได้หลายความหมายดังต่อไปนี้
1. ผี หมายถึง ศพ ดังปรากฏในพระไอยการลักษณะผัวเมีย ตราขึ้นในปี พ.ศ. 1904 และได้รับการชำระในสมัยรัชกาลที่ 1 ในมาตราที่ 30 ข้อความว่า “มาตราหนึ่ง ผัวตายหงายไว้ทั้งโลงสภยังอยู่กับเรือน หญิงเมียนั้นน้ำตาตกแลคล้อยใจกำหนักชักเอาชายมานอน แลผีตายหงายรับกันอยู่ดั่งนั้น”
นอกจากนี้ยังมีปรากฏพระไอยการลักษณะโจร ตราขึ้นในปี พ.ศ. 1903 และได้รับการชำระในสมัยรัชกาลที่ 1 มาตราที่ 142 ข้อความว่า “ฟันแทงโจรผู้ร้ายนั้นตายแขวนเสียก็ดี มิทันแขวนก็ดี แลมีผู้บังอาจ์มาลักเอาผีโจรนั้นไปเผา ถ้าจับผู้ร้ายลักเอาผีโจรนั้นไปได้”
นัยยะของความหมายถึง ศพ นั้นยังมีปรากฏในลุ่มแม่น้ำปิง ดังปรากฏในคลองตัดคำพระพุทธโฆสาจารย์ คัดที่ 16 คดีความในปี พ.ศ. 2015 ความว่า “คนฝูงเฝ้าผีตายนั้นทะหอก”
อนึ่งแนวคิดที่ว่า “ผี” หมายถึงศพนั้น ยังพอให้เคล้าลางในสำนวนที่ว่า “ตายไปไม่เผาผี” และ “ผีตายซาก”
2. ผี หมายถึงคำดูถูก เยียดหยามว่าไม่ใช่คน ลักษณะเช่นนี้จะปรากฏคำนำหน้าชนเผ่าเช่น ผีตองเหลือง และในวรรณคดีล้านช้างเรื่อง ท้าวฮุ่งท้าวเจือง
อนึ่งในปัจจุบันคำว่า “ผี” ยังพบในภาษาปากที่หมายถึง คำด่า
3. ผี หมายถึง สิ่งที่ชั่วร้าย ในเอกสารรุ่นสมัยรัตนโกสินทร์ช่วงปลายรัชกาลที่ 4 ถึงต้นรัชกาลที่ 5 ได้ให้ความหมายว่า ปีศาจ อันประกอบด้วย ผีฉะมบ ผีกะสือ ผีโขมดผีป่า ผีโป่ง ผีตะกละ ผีเสื้อ ผีพราย ผีตายโหง และผีห่า
อนึ่งคำว่า ปีศาจ มีรากศัพท์ที่มาจากภาษาบาลี – สันสกฤต ก็ตาม และก็ไม่มีความหมายตรงกับคำว่า “ผี” ในวัฒนธรรมท้องถิ่นบ้านเรา ทั้งนี้เพราะ
ในฉันท์บทที่ 13 ของคัมภีร์อภิธานัปปทีปิกาได้จัดให้ ปิสาจ(ในภาษาบาลี) อยู่ในรวมกันกับภูต และยกฺข ในฎีกาของคัมภีร์ดังกล่าวได้อธิบายว่า ปิสิตํ มํสํ อสติ ภกฺขตีติ ปิสาโจ สกุนิ สกุนฺติ อาทิโก กุเวรานุจโร แปลว่า ผู้ที่กินเศษเนื้อ ชื่อว่า ปิสาจ ผู้ที่ติดตามพระกุเวร อันมีสกุนิ และ สกุนฺติ เป็นต้น ส่วนในศาสนาพราหมณ์เชื่อว่า พระพรหมได้สร้างปีศาจขึ้นและในคัมภีร์มหาภารตะกล่าวว่า ปีศาจเป็นบริวารพระกุเวร สันนิษฐานว่าการที่โบราณท่านถือว่า ผี เป็นปีศาจ คงอาจจะเป็น เพราะ คุณลักษณะบางประการตรงกันเช่น การกินเนื้อ
แต่อย่างไรก็ตามสิ่งที่ถูกจัดจำพวกให้เป็นผีนั้น จากหลักฐานเอกสารพบว่า ผีในลักษณะนี้บางชนิดไม่จำเป็นจะต้องตายแล้วจึงไปเกิดเป็นผี ดังปรากฏใน พระไอยการเบดเสรจ มาตรที่ 157 ซึ่งตราขึ้นในปีจุลศักราช 1146 (พ.ศ. 2327) ที่กล่าวถึง เจ้าเมือง และผู้รั้งเมื่อไต่สวนว่าบุคคลที่เป็นฉมบ จะกละ กระสือ กระหาง แม้ว่าจะรับเป็นสัจแล้ว อย่าให้เจ้าเมืองผู้รั้งเอาไปฆ่า ให้ส่งตัวลงที่กรุงไว้แต่นอกขนอน
4. ผี หมายถึงบุคคลที่ล่วงลับไปแล้ว มีปรากฏในข้อความของจารึกวัดช้างล้อม (หลักที่ 106) ด้านที่ 2 บรรทัดที่ 33 – 36 ว่า “พ่อนมได้ยอผีพ่อผีแม่ ผีแม่นมเทดผู้เป็นเมีย อันเป็นอันดับแม่ตน ได้ยอผีพี่อ้ายพี่ยี่ ยอผีพี่เอื้อยยอผีลูกผีหลาน”
5. ผี หมายถึง เทวดา อารักษ์ ดังปรากฏหลักฐานข้อความในจารึกพ่อขุนรามคำแหง (หลักที่ 1) ด้านที่ 3 บรรทัดที่ 6 ความว่า “มีพระขพุง ผีเทพดาในเขาอันนั้น” และ เอกสารเรื่อง ท้าวฮุ่งท้าวเจือง ในโคลงบทที่ 23 – 25 ที่เป็นการทำพิธีขวัญท้าวเจืองเมื่อแรกประสูติ บทประพันธ์ได้มีการกล่าวอารธนาผี ในที่นี้มีนัยยะหมายถึงเทวดาลงมาจากฟ้าปกป้องท้าวเจือง
ส่วนความหมายของคำว่า “ผี” ทาง มานุษยวิทยาและทางศาสนาเปรียบเทียบ มองว่า เมื่อมนุษย์ยังไม่ทราบเรื่องราวที่แท้จริงของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ จึงเชื่อว่าเหตุการณ์ทั้งหมดนี้บังเกิดขึ้นเพราะสิ่งลี้ลับ ซึ่งสิ่งลี้ลับนี้จะถูกสมมติให้เป็นผี จนต่อมาผีเหล่านี้จะถูกพัฒนาไปเป็นเทวดา ผีสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ผีที่ให้คุณ และ ผีที่ให้โทษ
อนึ่งความหมายทางมานุษยวิทยาและศาสนาเปรียบเทียบก็ดูไม่ขัดแย้งกับความหมายของคำว่า “ผี” ในเอกสารโบราณ และเสมือนเป็นคำอธิบายที่มาที่ไปของคำว่า “ผี” ในเอกสารโบราณได้อย่างดี
.
ขอบคุณภาพจาก ละคร พิษสวาท
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
