Blockdit Logo (Mobile)
ยิปซี สำนักพิมพ์
•
22 พ.ย. 2019 เวลา 03:02 • ประวัติศาสตร์
ประวัติศาสตร์ของ'ตัวตลก'
เมื่อเสียงหัวเราะกลายเป็นความขนพองสยองเกล้า
.
+ จุดเริ่มต้นของตัวตลกมีมายาวนาน พวกเขามีบทบาทในฐานะนักแสดงประจำราชสำนัก นักลอกเลียนแบบบุคคล หรือแม้แต่จอมเจ้าเล่ห์ที่ชอบแกล้งผู้คนเพื่อความบันเทิง ภาพลักษณ์เหล่านี้ทำให้เหล่าตัวตลกมีคาแรกเตอร์เป็น ‘ตัวตลกไม่ดี’ ตั้งแต่สมัยเรเนสซองส์เป็นต้นมา
.
+ ยุคปี 1970 เกิดเหตุฆาตกรรมสยองขวัญที่เปลี่ยนภาพลักษณ์ของตัวตลกจากบุคคลเศร้าสร้อยหรือจอมลวงให้กลายเป็นฆาตกร เป็นปีศาจร้ายเหนือธรรมชาติในวัฒนธรรมป๊อปร่วมสมัย
.
+ แม้ตัวตลกจะได้รับการฟื้นฟูภาพลักษณ์กลับมา ในฐานะ ‘ตัวตลกเป็นมิตร’ ช่วงยุค 1950-1960 จากมาสคอตของแมคโดนัลด์ และตัวตลกโบโซ่ แต่ภาพลักษณ์ตัวตลกอันน่าสะพรึงกลัวได้ฝังรากหยั่งลึกไปในใจผู้คนเรียบร้อยแล้ว
.
.
ใบหน้าฉาบทาด้วยสีขาวผ่อง สวมวิกผมหยิกฟูฟ่องสีสันสดใส แต่งแต้มสีแดงลงบนริมฝีปากและจมูกให้เปล่งปลั่งดั่งผลมะเขือเทศ ทั้งหมดนี้เป็นภาพลักษณ์ของตัวตลกในวัฒนธรรมป๊อป
.
แม้ว่าจุดประสงค์เดิมของตัวตลกคือการสร้างความสนุกสนานบันเทิง เรียกเสียงหัวเราะจากผู้ชม แต่ลักษณะที่ดูติงต๊องไร้พิษภัยนี้กลับสร้างความรู้สึกกระอักกระอ่วนใจให้ผู้คนจำนวนไม่น้อย หลายรายต้องประสบภาวะ ‘โรคกลัวตัวตลก’ (coulrophobia) ที่ไม่อาจบำบัดได้ง่ายๆ
.
อะไรคือที่มาของความกลัวต่อใบหน้าภายใต้เมคอัพสีขาวและชุดสีสันสดใสเหล่านี้กันแน่
.
‘ตัวตลก’ มีประวัติศาสตร์อันยาวนานหลายพันปี ตัวตลกสมัยอียิปต์โบราณจะแต่งกายคล้ายสัตว์เพื่อแสดงท่าทางล้อเลียนสัตว์ชนิดต่างๆ เพื่อให้ฟาโรห์รู้สึกครื้นเครง ตัวตลกสมัยโรมันคอยล้อเลียนบุคคลที่ผ่านไปมา รวมถึงคนดังที่กำลังเป็นข่าวโดยไม่ต้องกลัวถึงอันตราย ทั้งยังแต่งตัวเลียนและทำท่าทางเลียนแบบบุคคลที่กล่าวถึงเพื่อเรียกเสียงหัวเราะ
.
ในยุคกลาง ตัวตลกแต่งกายด้วยชุดสีสันสดใสพร้อมหมวกยอดแหลม มีหน้าที่คอยสร้างความสำราญใจ เล่าเรื่องตลก เล่นกล หรือแม้แต่แจ้งข่าวสารแฝงมุขตลกให้ขุนนางหรือกษัตริย์ฟัง ยามใดที่มีข่าวร้ายอย่างความพ่ายแพ้ในสมรภูมิ เหล่าข้าราชสำนักที่ไม่กล้าบอกข่าวจะมอบหมายหน้าที่อันทรงเกียรตินี้ให้แก่ตัวตลก และตัวตลกจะงัดเอามุขเด็ดหรือข้อความเลี่ยงบาลี เพื่อแจ้งข่าวร้ายให้พระราชาทราบโดยไม่ต้องกลัวการลงโทษใดๆ
.
ตัวตลกประเภท ‘ฮาร์เลควินน์’ (harlequin) ถือกำเนิดขึ้นในวงการวรรณกรรมยุคเรเนสซองส์ ฮาร์เลควินน์เป็นตัวตลกใส่หน้ากาก สวมชุดสีสดมีชายแหลมยาว นิสัยขี้แกล้ง ชอบหลอกหลวงคนให้ตกหลุมพรางเพื่อความขบขัน
.
ในศตวรรษที่ 19 คณะละครสัตว์เริ่มนำตัวตลกมาสร้างความบันเทิงให้ผู้ชม ตัวตลกทาหน้าด้วยสีขาว ใส่จมูกกลมแดงแลดูประหลาด และแต่งกายฟูฟ่องสีสดใส ตัวตลกท่าทางเซ่อซ่าเปรียบเสมือนอาหารเรียกน้ำย่อยของเหล่าละครสัตว์ ละครสัตว์ยังนิยมใช้ตัวตลกเหล่านี้เรื่อยมาถึงปัจจุบัน
.
2
เบนจามิน แรดฟอร์ด (Benjamin Radford) ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์และปรากฏการณ์ตัวตลกสยองขวัญ และผู้เขียนหนังสือ ‘Bad Clown’ เกี่ยวกับเรื่องนี้โดยเฉพาะ ให้ความเห็นว่า โดยปกติแล้วตัวตลกไม่ได้น่ากลัว หากอยู่ในสถานที่ที่เราคาดหวังให้ตัวตลกอยู่ เช่น ละครสัตว์ บนเวที ในสวนสนุก งานเลี้ยง ฯลฯ แต่เมื่อใดก็ตามที่ตัวตลกปรากฏตัวนอกบริบทที่พวกเขาควรจะอยู่ ใบหน้าและตัวตนที่ถูกปกปิดภายใต้หน้ากากของพวกเขาย่อมสร้างความกลัวให้ผู้พบเห็นอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยง
.
แรดฟอร์ดยังอธิบายว่า ภาพลักษณ์ตัวตลกไม่ได้เพิ่งมาย่ำแย่ในยุคหลัง บทบาทในประวัติศาสตร์ช่วยสร้างภาพของตัวตลกเป็นบุคคลที่ชอบปั่นป่วนหรือชอบหลอกคนมานานแล้ว
.
อีกภาพลักษณ์ของตัวตลกในวงการศิลปะมักออกมาในเชิงบุคคลที่เศร้าสร้อยขัดกับบทบาทในชีวิตจริง ในนิยายเรื่อง ‘The Pickwick Papers’ จากปี 1836 ของชาร์ลส์ ดิคเกนส์ (Charles Dickens) เล่าถึงตัวตลกติดเหล้าผู้หมดอาลัยตายอยากในชีวิต
หรือภาพยนตร์ ‘Laugh Clown Laugh’ ในปี 1928 เป็นโศกนาฏกรรมของตัวตลกสองคน ตัวตลกคนแรกมีอาการผิดปกติทางร่างกาย ไม่สามารถควบคุมการร้องไห้ได้ ส่วนตัวตลกอีกคนกลับหัวเราะอย่างไม่สามารถควบคุมตัวได้ ทั้งสองตัดสินใจร่วมแรงกันเปิดโชว์ของตนเอง สุดท้ายกลับไปตกหลุมรักหญิงสาวคนเดียวกัน และลงเอยด้วยโศกนาฏกรรมความรักอันน่าสะเทือนใจ
.
ปี 1940 ตัวละคร ‘โจ๊กเกอร์’ (Joker) ได้ปรากฏตัวขึ้นในหนังสือการ์ตูน ‘แบทแมน’ ในฐานะจอมวายร้ายที่ก่อเหตุฆาตกรรมต่อเนื่อง ต่อมาโจ๊กเกอร์จะกลายเป็นอาชญากรตัวพ่อผู้ทำให้แบทแมนต้องเสียศูนย์หลายต่อหลายครั้ง ตัวละครนี้ยังถูกนำมาดัดแปลงเป็นภาพยนตร์และวิดีโอเกมอีกหลายครั้ง
.
โดยภาพยนตร์เรื่องล่าสุด ‘Joker’ นำแสดงโดยวาคีน ฟีนิกซ์ (Joaquin Phoenix) ได้บอกเล่าต้นกำเนิดของตัวตลกวายร้ายนี้ในรูปของชายที่ตกขอบสังคมพร้อมปัญหาทางจิตใจที่ผลักให้เขาต้องออกมาทวงแค้นสังคมในที่สุด
.
ยุคปี 1950-1960 เป็นการเปิดศักราชใหม่ของตัวตลก การมาถึงของร้านอาหารแฟรนไชส์ ‘แมคโดนัลด์’ เป็นจุดกำเนิดของตัวตลกชื่อว่า ‘โรนัลด์ แมคโดนัลด์’ เขาคือตัวตลกที่ร่าเริงสดใส มีรอยยิ้มเป็นมิตร พร้อมอ้าแขนต้อนรับครอบครัวให้เข้าไปใช้เวลาอันสุขสันต์ในร้าน
.
อีกตัวตลกที่ถือกำเนิดในช่วงเดียวกันคือ ‘โบโซ่’ (Bozo) ตัวตลกหัวล้านแสกกลางที่เรียกเสียงเฮฮาให้เด็กๆ ด้วยท่าทางน่าเอ็นดู โบโซ่โด่งดังจากการออกอากาศทางโทรทัศน์ และได้รับความนิยมไปทั่วโลกจนแต่ละประเทศต่างมีรายการโชว์โบโซ่ของตนเอง
.
แต่ไม่ว่าโรนัลด์ และโบโซ่จะเป็นที่รักใคร่ของเด็กๆ เพียงใด ภาพของตัวตลกไม่ดีกลับไม่เคยหายไปไหน และกำลังจะหวนกลับคืนมาด้วยเหตุการณ์สำคัญหลายอย่าง
แม้ตัวตลกจะถูกสร้างเป็นวายร้ายในภาพยนตร์หลายเรื่องมาก่อน แต่ยังไม่เคยมีภาพของตัวตลกในฐานะ ‘ปีศาจร้าย’ จนกระทั่งยุค 1970 กลับมีเหตุการณ์ที่สร้างความหวาดระแวงแก่ตัวตลกอีกครั้ง และเป็นจุดเริ่มต้นตัวตลกสยองขวัญในยุคต่อมา
.
เรื่องชวนขนหัวลุกเกิดขึ้นตั้งแต่ปี 1972-1978 มีรายงานถึงเด็กผู้ชายที่หายตัวไปหลายสิบรายที่ย่านคุกเคาท์ตี้ รัฐอิลลินอยส์ สหรัฐฯ เมื่อตำรวจสืบสวนกลับพบว่าผู้ต้องหาคือ ‘จอห์น เวย์น เกซี’ (John Wayne Gacy) เขาสารภาพว่าได้ลงมือฆ่าและข่มขืนเด็กชายไปถึง 33 คน สิ่งที่น่าขนลุกไปกว่านั้นคือเขามักได้รับเชิญไปเป็นตัวตลกในงานเลี้ยงฉลองของเด็กๆ นับครั้งไม่ถ้วน ภายใต้ชุดตัวตลกที่เรียกเสียงหัวเราะให้เด็กกลับซ่อนเบื้องหลังอันดำมืดของฆาตกรต่อเนื่องไว้ เกซียอมรับสารภาพเองว่าการแต่งเป็นตัวตลกทำให้เขาเข้าถึงเด็กได้ง่ายขึ้น เขาถูกประหารชีวิตในปี 1994
.
หลังจากนั้นไม่กี่ปี นวนิยายและภาพยนตร์ที่มีตัวตลกสยองขวัญต่างทยอยเปิดตัวออกมา เริ่มต้นจากนวนิยาย The Voice of the Clown ซึ่งตีพิมพ์ในปี 1982 ตามมาติดๆด้วยนิยาย The House on Sorority Row จากปี 1983
.
ปี 1988 นวนิยายสยองขวัญ ‘It’ ของ เจ้าพ่อนิยายสยองขวัญ ‘สตีเฟน คิง’ (Stephen King) นำเสนอเรื่องเกี่ยวกับ ‘เพนนีไวส์’ (Pennywise) ปีศาจร้ายในคราบตัวตลกที่คอยจ้องเล่นงานเด็กๆในเมืองแห่งหนึ่ง คิงยังยอมรับว่าเขานำแรงบันดาลใจส่วนหนึ่งมาจากจอห์น เวย์น เกซีด้วย แน่นอนว่านวนิยายเรื่องนี้โด่งดังพลุแตกและถูกซื้อลิขสิทธิ์ไปถ่ายทำเป็นภาพยนตร์หลายครั้ง ทั้งฉบับปี 1990, 2017, และภาคต่อในปี 2019
.
ภาพยนตร์เรื่อง ‘Killer Klowns from Outer Space’ ในปี 1988 ช่วยเสริมภาพตัวตลกปีศาจร้ายได้อย่างดี เสียงวิพากษ์วิจารณ์ในแง่บวกต่อความสดใหม่และเทคนิคพิเศษของตัวภาพยนตร์ทำให้มันขึ้นหิ้งเป็น ‘หนังคัลท์’ (Cult Classics) ที่มีกลุ่มแฟนเดนตายติดตามอย่างเหนียวแน่น เนื้อเรื่องว่าด้วยแผนรุกรานโลกของเอเลียนกินคนที่มีรูปร่างหน้าตาเหมือนตัวตลกที่ไล่ลงจอดยานในเมืองแห่งหนึ่ง แล้วก่อเหตุไล่กินคนจนชาวเมืองต้องรวมตัวกันออกมาขับไล่พวกมันออกไป
.
นับแต่นั้นมา ตัวตลกประเภทใหม่ในรูปแบบปีศาจร้ายหรือฆาตกรจึงสร้างความกลัวในใจของเด็กและผู้คนนับไม่ถ้วน และถูกดัดแปลงเป็นภาพยนตร์หรือนิยายหลายเรื่องในวัฒนธรรมป๊อป รวมถึงตำนานเมือง (Urban Legend) เกี่ยวกับตัวตลกชั่วร้ายที่รอคอยจังหวะเข้ามาสังหารผู้คนในบ้าน
.
ปี 2014 เกิดเหตุตัวตลกออกอาละวาดในประเทศฝรั่งเศสและอิตาลี มีผู้แต่งตัวเป็นตัวตลกฆาตกรออกวิ่งไล่ตามผู้คนจนขวัญผวา เกิดเป็นข่าวดัง เชื่อว่าน่าจะเอาแรงบันดาลใจมาจากตัวตลกฆาตกรต่อเนื่องในซีรีส์ ‘American Horror Stories : Freak Show’ เหตุการณ์นี้ทำให้คอสตูมตัวตลกถูกแบนในที่สาธารณะ
.
เมื่อปี 2016 เกิดปรากฎการณ์ตัวตลกแพร่ระบาดอีกครั้งในสหรัฐอเมริกา แคนาดา และอีกหลายประเทศในยุโรป ผู้สัญจรตามท้องถนนหรือคนเดินเท้าต่างรายการว่าเจอตัวตลกในที่เปลี่ยวคอยวิ่งไล่ตาม ตัวตลกบางรายถูกคนที่ตื่นกลัวยิงเสียชีวิตหรือโดนขับรถชนหลังพยายามกระโจนออกมาให้คนขับตกใจ แม้หลายรายจะทำไปเพื่อความคึกคะนอง แต่ก็มีผู้อาศัยกระแสตัวตลกก่ออาชญากรรมเช่นกัน
.
ประวัติศาสตร์อันยาวนานของตัวตลกทำให้เรารู้ว่ามนุษย์มีความรู้สึกลบต่อตัวตลกมายาวนานแล้ว ตัวตลกเป็นภาพแทนของมนุษย์ผู้ดูเหมือนจะร่าเริง แต่กลับซ่อนตัวตนอันลึกลับภายใต้หน้ากากอันสดใส ความกลัวต่อสิ่งที่เราไม่รู้ทำให้ตัวตลกกลับดูลึกลับมากยิ่งขึ้น จนเกิดเป็นตำนานสยองขวัญในวัฒนธรรมป๊อปในปัจจุบัน และดูเหมือนว่าภาพลักษณ์นี้จะยังคงอยู่ไปอีกนาน
.
.
อ้างอิง
Radford, Benjamin (2016), Bad Clowns, University of New Mexico Press
///////////
โฆษณา