ความเชื่อและวิถีชีวิตชุมชนบ้านป่า
วันนี้ถือเป็นวันดีที่ทางหมู่บ้าน ชาวบ้านในชุมชน ได้ร่วมกันจัดงานทำบุญเบิกบ้าน หรือทำบุญซำฮะ ที่โดยปกติจะจัดทำบุญในช่วงเดือน 7 ซึ่งเป็นประเพณีในฮีต 12 คอง 14 แต่ด้วยทางชุมชนเองได้มีงานบุญที่ต้องทำอีกเยอะจึงได้จัดในเดือนนี้
สำหรับบุญเบิกบ้าน บุญกลางบ้าน บุญคุ้ม ซึ่งยึดถือกันมาแต่โบราณ สืบเนื่องมาจากความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษ เพื่อขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาลก่อนที่จะลงมือทำไร่ไถนา ทุกชุมชนจะต้องมีพิธีหนึ่งที่นิยมทำกันคือ พิธีเลี้ยงปี เลี้ยงหอผีเจ้า ผีนาย ผีฟ้าแถน ผีมเหศักดิ์ หลักบ้านหลักเมือง ตามความนับถือของแต่ละท้องถิ่น
แต่ก่อนไม่เกี่ยวกับพระสงฆ์จะทำการบูชาแถนฟ้าดิน, ทั้งแถนคน, แถนสั่งแต่ง, แถนเทือก, ทั้งเฒ่าเยอ, เฒ่าไล่, แม่ย่าง่าม, แม่มด ทั้งเทวดารักษาผาติ่งและสบอู...” ดังนั้นชาวบ้านสังคมจึงยึดถือปฏิบัติมายาวนาน
จนเมื่อได้รับเอาคติความเชื่อทางพระพุทธศาสนาเข้ามา จึงได้ประกอบพิธีทางพระพุทธศาสนาร่วมด้วย จะสังเกตว่าบางท้องถิ่นจะมีการทำบุญเบิกหอเจ้าด้วย เบิกบ้านด้วย และเบิกวัดด้วย
พิธีทำบุญเบิกบ้าน เรียกตามภาษาโบราณว่า “บุญซำฮะ” หมายถึง การชำระสะสางทำความสะอาด ดังนั้นบุญพิธีนี้จึงถือว่าเป็นการชำระล้างสิ่งอัปมงคลต่างๆ ซึ่งชาวบ้านสังคมถือปฏิบัติมายาวนาน เรียกอีกอย่างว่า บุญเดือนเจ็ด เพราะนิยมกระทำในช่วงเดือนเจ็ด
โดยจะนิมนต์พระสงฆ์มาสวดมุงคุณ ซึ่งชาวบ้านจัดทำปรัมพิธีขึ้นมาอย่างง่ายๆ เรียกว่าการผูกผาม และบางหมู่บ้านอาจมีศาลากลางบ้าน หรือศาลหอเทวดาประจำหมู่บ้านก็นิยมจัดพิธี ณ บริเวณนั้น
ชาวบ้านจะนำกระทอ กระป๋อง หรือคุถังใส่ทราย กรวยดอกไม้ธูปเทียน ขวดน้ำสำหรับทำน้ำมนต์และฝ้ายมงคลใส่มาด้วยเพื่อรับการสวดให้เกิดความเป็นมงคลเพื่อจะนำไปรดไปหว่านบริเวณบ้านเรือนของตน
นอกจากการสวดเจริญพระพุทธมนต์แล้ว นิยมให้พระสงฆ์แสดงพระธรรมเทศนาพิเศษ 4 กัณฑ์ ได้แก่ เทศนาบารมีสามสิบทิศ เทศนาคาถาอุณหิสวิชัย เทศนาคาถาสลาการวิชชาสูตร และเทศนาทิพมนต์คาถา
โดยชาวบ้านจะทำกระทงกาบกล้วยสามเหลี่ยมเรียกว่า "กระทงหน้าวัว" พร้อมแต่งเครื่องสักการบูชาเป็นต้นว่า ข้าวดำ ข้าวแดง แกงส้ม แกงหวาน เมี่ยงหมาก พริกเกลือ ปั้นรูปคน รูปสัตว์ ในครัวเรือนของตนใส่ไปในกระทงนั้นด้วย เพื่อถวายบูชาแก่ท้าวมหาราชทั้งสี่ ที่รักษาประจำทิศ
เพื่อให้หายทุกข์โศกโรคภัยตามความเชื่อของชาวบ้านว่าท้าวทั้งสี่จำนำความอัปมงคลออกไปจากครัวเรือน ในข้อนี้เป็นการเชื่อมโยงความเชื่อเรื่องผีแบบดั้งเดิมของคนในชุมชน ให้เข้ากับความเชื่อเรื่องเทวดาอารักษ์ผู้ปกปักษ์รักษาตามคติในทางพระพุทธศาสนา
มูลเหตุที่มีการทำบุญซำฮะ เนื่องมาจากสมัยพุทธกาลมีโรคห่า (อหิวาตกโรค) ระบาดมีผู้คนล้มตายกันเป็นจำนวนมากที่เมืองไพศาลี พระพุทธเจ้าจึงได้เสด็จมาโปรดทำให้เกิดฝนห่าใหญ่มาชำระบ้านเมือง มีการสวดปัดรังควานและประพรมน้ำมนต์ตามหมู่บ้าน และแก่ชาวบ้านเพื่อเป็นสิริมงคล
บางพื้นที่จะมีพิธีบวชป่า เพื่อให้ป่ามีความอุดมสมบูรณ์
โดยพิธีการบวชต้นไม้ จะเริ่มตั้งแต่การสำรวจต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่และเกรงว่าน่าจะถูกลักลอบตัดซึ่งเชื่อกันว่าเป็นพญาไม้ จากนั้นชักชวนชาวบ้านให้ร่วมมือกันจัดเตรียมเครื่องเซ่นสังเวยเจ้าป่าเจ้าเขา เครื่องสังเวยจะประกอบด้วย
ข้าวเหนียวสุก 1 ปั้นกล้วยสุก 1 ลูกหมากคำ พลูใบผ้าเหลืองตามจำนวนต้นไม้ด้ายสายสิญจน์บาตรน้ำมนต์น้ำขมิ้นส้มป่อย
จากนั้นก็สร้างศาลเพียงตาสำหรับอัญเชิญรุกขเทวดามาคอยปกปักรักษาต้นไม้ แล้วทำพิธีไหว้พระแม่ธรณี ใช้หมากพลูตามธรรมเนียม สำหรับการบวชต้นไม้ จะมีผ้าเหลือง (สุดแล้วแต่ว่าจะบวชต้นไม้กี่ต้น) ด้ายสายสิญจน์ บาตรน้ำมนต์และส้มป่อยจากนั้นโยงด้ายสายสิญจน์ไปตามต้นไม้ในบริเวณป่า แล้วโยงมายังสถานที่ทำพิธี
ซึ่งจะมีพระพุทธรูปตั้งเป็นประธานมีพระสงฆ์และอาจารย์ (หมอเวทมนตร์) ทำพิธีเชิญเทวดาอารักษ์ ผีป่า ผีเขา (ผีป๊กกะโล้ง) ทำพิธีเซ่นสังเวยเทพารักษ์ เจ้าป่าเจ้าเขา ให้รับรู้และให้มาอยู่ในป่าไม้ ดูแลต้นไม้ หากมีผู้ใดมาตัดไม้ ทำลายป่า ขอให้ผู้นั้นมีอันเป็นไปต่าง ๆ
ซึ่งเป็นเรื่องของหมอเวทมนตร์ที่จะนำมากล่าวเมื่อเสร็จพิธีเซ่นสังเวยแล้ว ก็เป็นพิธีสงฆ์ เริ่มจากไหว้พระรัตนตรัย สมาทานศีลอาราธนาพระปริตรพระสงฆ์เจิมต้นไม้ เสร็จแล้วพระสงฆ์ จะห่มผ้าเหลืองให้ต้นไม้ พระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถา จากนั้นประพรมน้ำพระพุทธมนต์ตามต้นไม้ที่บวชไว้ เป็นเสร็จพิธี
ดังนั้น วิถีชีวิตของชุมชนที่ต้องพึ่งพาอาศัยกันระหว่างป่าไม้ น้ำฝน ด้วยชุมชนส่วนมากมีแต่ผู้ที่ทำเกษตรจึงให้ความสำคัญกับการดำเนินชีวิตแบบเกษตร ที่อาศัยความเชื่อทางศาสนาและพิธีกรรม ประเพณีตามคติที่บรรพบุรุษต่างพากันปฏิบัติมา เพื่อให้คนในชุมชนมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดี เทวดาปกปักรักษา ไม่มีโรคภัยเบียดเบียน
การที่ชาวบ้านในชุมชนร่วมกันจัดงานบุญในครั้งนี้ เพื่อยึดหลักปฏิบัติตามประเพณีที่ได้ปฏิยัติกันมาอย่างยาวนาน เพื่อให้หมู่บ้านเกิดความเจริญ ปัดเป่าสิ่งที่ไม่ดีออกจากหมู่บ้าน และเป็นการบูชาเทวดาประจำหมู่บ้านทั้งสี่ทิศอีกด้วย เพื่อที่เทวดาจะได้ปกป้องหมู่บ้านและคนในหมู่บ้านให้พ้นจากสิ่งชั่วร้าย
หวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านไม่มากก็น้อย ด้วยความปรารถนาดี ฝากกด like และกด share ด้วยนะครับ
- 4
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
