ว่าด้วยเรื่องของซอมบี้ (ที่มีอยู่จริงในโลก?) #Part1
เราอาจจะได้ดูภาพยนตร์ ซีรี่ส์ และสื่ออื่นๆ เกี่ยวกับซอมบี้มามาก แต่เคยสงสัยไหมคะ ว่าเรื่องของซอมบี้ มีโอกาสเป็นจริงได้หรือไม่?
วันนี้เลยจะมาชวนคุยเรื่อง "เชื้อซอมบี้ในโลกแห่งความจริง" กันดีกว่านะคะ
หนึ่งในเชื้อซอมบี้ที่มีอยู่จริง (Credit: DPDx)
☆.｡.:* อุ่นเครื่องเรื่องซอมบี้ .｡.:*☆
ตำนานซอมบี้มีมานานหลายร้อยปีแล้ว ตั้งแต่คริสตศตวรรษที่ 17 โดยบันทึกแรกสุด เป็นเรื่องเล่าของชาวเฮติ (Haitian zombie) ซึ่งซอมบี้ยุคแรกๆ เกิดจากมนต์ดำ ที่ชุบชีวิตซากศพขึ้นมาค่ะ
Oxford English Dictionary อธิบายถึงที่มาของคำว่า "zombie" ว่ามาจากภาษา Kikongo ของชาวคองโก ในแอฟริกาตะวันตก มีรากศัพท์จากคำว่า nzambi (เทพเจ้า) และ zumbi (เครื่องราง) โดยเริ่มแรกใช้เรียกเทพเจ้างูของลัทธิวูดู
แล้วคำๆ นี้ ก็เดินทางข้ามน้ำข้ามทะเลจากทวีปแอฟริกา ไปพร้อมกับทาสผิวสี ที่ถูกส่งไปทำงานในไร่อ้อยที่สาธารณรัฐเฮติ ในหมู่เกาะแคริบเบียน
เวลาต่อมา ก็พัฒนาสู่ตำนานพื้นบ้านเกี่ยวกับ ชีวิตหลังความตายของทาส ผู้ถูกหมอผีใช้มนต์ดำชุบขึ้นมาเพื่อใช้งาน ซึ่งสะท้อนภาพการกดขี่และทารุณกรรมคนผิวสีในยุคนั้น
(ตายแล้วก็ยังต้องกลับขึ้นมาเป็นทาสต่อ เรียกว่าทาสในทาสก็ว่าได้ค่ะ เศร้าแท้)
บ้างก็ว่า ตำนานซอมบี้ มีไว้เพื่อป้องกันทาสฆ่าตัวตาย เนื่องจากเหล่าทาสในเฮติเชื่อว่า ตัวเองจะได้รับการปลดปล่อยก็ต่อเมื่อตายลง (เศร้าอีกแล้ว 😭) และดวงวิญญาณเดินทางไปยัง "lan guinée" หรือประเทศกินี ซึ่งอาจหมายรวมๆ ถึงการได้กลับคืนสู่แอฟริกาอีกครั้ง
แต่สำหรับทาสที่ฆ่าตัวตาย จะกลายร่างเป็นซอมบี้ และติดอยู่ในไร่อ้อยชั่วกัปชั่วกัลป์
ทว่า รูปแบบของซอมบี้ก็พัฒนามาเรื่อยๆ จากผีทาสในไร่อ้อย สู่วัตถุดิบยอดฮิตของ pop culture ทั้งหลาย โลดแล่นตามจอแก้วและจอเงิน ไม่ว่าจะ ภาพยนตร์ ซีรีส์ เกม การ์ตูน นิยาย เพลง และอื่นๆ
รวมถึงวิวัฒนาการสำคัญคือ การถือกำเนิดของ fast zombie (running zombie) จากเกม Resident evil ปี 1996 แล้วต่อด้วยเกม The House of the Dead ในปีเดียวกัน
(ก่อนหน้าเคยมีซอมบี้วิ่งได้ในภาพยนตร์เรื่อง Nightmare city ปี ค.ศ. 1980 แต่ยังไม่สามารถจุดกระแสให้ติดได้เท่าไหร่ค่ะ)
ทำให้หลังจากนั้น จึงเป็นการพลิกโฉมขนานใหญ่ จากซากศพเดินตัวแข็ง ช้าๆ เอื่อยๆ เข้าสู่ยุคทองของซอมบี้ 4x100 ที่แข่งกันวิ่งไล่กัดคนอย่างบ้าระห่ำ จนผู้ชมแทบหัวใจวาย
นอกจากนี้ อารยธรรมซอมบี้ก็ขยายวงกว้างขึ้น จนเนื้อหาของซอมบี้ยุคใหม่หลากหลายมาก ไม่ได้จำกัดแค่หมวดระทึกขวัญเท่านั้น แม้กระทั่งหนังรักโรแมนติกก็ยังมีค่ะ (เช่นภาพยนตร์เรื่อง Warm bodies)
*＊✿❀ แล้วซอมบี้มีอยู่จริงไหมนะ? ❀✿＊*
ความจริง ทฤษฎีเกี่ยวกับที่มาของซอมบี้มีเยอะมากเลยค่ะ เช่น
- สารพิษ
ในยุคแรกที่ตำนานซอมบี้เกิดจากมนต์ดำ สูตรยาที่เหล่าหมอผีวูดูใช้ปลุกคนตาย จะประกอบไปด้วยสมุนไพรต่างๆเปลือกหอย ปลา กระดูกสัตว์ รวมไปถึง "zombie powder" ที่มีส่วนผสมของ พิษปลาปักเป้าที่เรียกว่า tetradotoxin ซึ่งออกฤทธิ์กับระบบประสาท และทำให้เป็นอัมพาต จนดูเหมือนเสียชีวิตไปชั่วคราวได้
- สารเสพติด
ตัวอย่างเช่น สารเสพติดที่ชื่อว่า Bath salt ถ้าใครสนใจลองไปอ่านข่าว Miami zombie (Miami cannibal attack) ดูนะคะ มันก็จะหลอนๆ หน่อย
- โรคจิตเภท
- โรคทางระบบประสาท
แต่ในเมื่อเราจะเริ่มตามหาโรคหรือภาวะที่อธิบายได้ดีที่สุด เราก็ต้องมาลองดู "เกณฑ์การวินิจฉัยภาวะซอมบี้" จากคุณ Matt Mogk ผู้เชี่ยวชาญด้านซอมบี้ (มีศาสตร์นี้จริงๆ นะคะ!) และผู้แต่งหนังสือ "Everything you ever wanted to know about zombies" (ทุกเรื่องที่คุณเคยอยากรู้เกี่ยวกับซอมบี้) ดังนี้ค่ะ
(1) "เป็นศพคืนชีพ"
ต้นตำรับจริงๆ คือต้องตายไปแล้วฟื้นกลับมาใหม่ แต่ยุคหลังๆ ก็จะรวมความถึงคนที่มีชีวิตอยู่ แต่กลายสภาพคล้ายซากศพด้วยค่ะ
สภาพเหมือนศพที่ว่านั้น ถ้าเรานึกภาพซอมบี้ขึ้นมา หนึ่งในสิ่งที่เป็นเอกลักษณ์มากๆ ก็คือ 'ท่าเดิน' ใช่ไหมคะ การเคลื่อนไหวผู้ป่วยจะแปลกไป ตัวแข็งทื่อ ร่างกายบิดเบี้ยว เดินโซซัดโซเซ อาจจะส่งเสียงร้องประหลาดได้
และจุดนี้แหละค่ะ ที่เราจะเอามาใช้เพื่อช่วยสืบหาเชื้อซอมบี้ในโลกความเป็นจริงกัน
(2) "ก้าวร้าวอย่างหยุดไม่อยู่"
คนติดเชื้อจะเริ่มพฤติกรรมเปลี่ยนแปลง อาละวาด แล้วก็หันมาโจมตีมนุษย์กันเอง
(3) "เกิดจากการติดเชื้อ และสามารถติดต่อกันได้"
ซึ่งอาจจะมาจากสัตว์ป่า หรือห้องทดลอง ก็ขึ้นกับพลอตของแต่ละเรื่อง
นี่คือจุดเปลี่ยนสำคัญอีกอย่างหนึ่งของ modern zombie เลยก็ว่าได้ค่ะ
การเปลี่ยนผ่านจากเวทย์มนตร์เหนือธรรมชาติ มาเป็นโรคระบาดที่อาจเกิดขึ้นได้จริง ก็ยิ่งทำให้อารยธรรมซอมบี้ติดตรึงอยู่ในใจของผู้คนจำนวนมาก เพราะมันเป็นเรื่องที่ใกล้ตัว สามารถทำให้ตัวเราและคนที่เรารัก มีโอกาสกลายร่างเป็นพวกเดียวกับมันเมื่อไหร่ก็ได้
ภาพจาก Kingdom 2
＊*•̩̩͙✩•̩̩͙*˚ พร้อมวิ่งกันรึยังคะ? ˚*•̩̩͙✩•̩̩͙*˚＊
จากเกณฑ์วินิจฉัยข้อที่ 3 ของซอมบี้ยุคใหม่ เงื่อนไขของเราก็แคบลง เราจึงตัดประเด็นอื่นๆ ออก แล้วโฟกัสที่โรคติดเชื้อกัน
และถึงแม้ว่าปัจจุบัน ยังไม่มีโรคไหนที่ตรงกับคุณสมบัติของซอมบี้ 100% แต่ก็มีบางโรคที่เข้าข่ายมากทีเดียว แอดจึงเลือกมา 3 อันดับที่คิดว่าเหมือนที่สุด ดังที่จะเล่าต่อไปค่ะ
เตรียมตัวพร้อมรึยังคะ มาวิ่งหนีซอมบี้ในโลกความเป็นจริงไปด้วยกันค่ะ!
☆○o。อันดับที่ 3 。o○☆
"โรคเหงาหลับ : African sleeping sickness"
(African trypanosomiasis)
อาการของผู้ป่วย มีการเคลื่อนไหวผิดปกติ กล้ามเนื้อเกร็ง (ภาพจาก: Drug for neglected disease initiative)
Profile:-
- ชนิดของเชื้อ: โปรโตซัว (Trypanosoma brucei)
- การติดต่อ: แมลง tsetse
- วัคซีน: ไม่มี
- การรักษา: ยาฆ่าโปรโตซัว
- เสียชีวิตภายในไม่กี่เดือน หากไม่ได้รับการรักษา
หากต้นกำเนิดของตำนานซอมบี้ สามารถย้อนไปได้ถึงวัฒนธรรมความเชื่อของชาวแอฟริกัน โรคแรกที่จะพูดถึงนี้ ก็เข้าเค้าทีเดียวค่ะ
เชื้อตัวนี้ชื่อ Trypanosoma (อ่านว่า 'ทริปาโนโซมา' ถ้าเป็นชื่อโรค เรียกว่า 'ทริปาโนโซมิเอซิส' ค่ะ) จัดอยู่ในกลุ่ม โปรโตซัว คือเป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว วิวัฒนาการก้าวหน้ากว่าพวกแบคทีเรียขึ้นมาหน่อย แต่ยังไม่เจริญเท่าสัตว์ชั้นสูงอื่นๆ
ฟังชื่อแล้วยากเชียว แต่ที่มาคือคำภาษากรีกว่า trypano- (ผู้เจาะ) รวมกับ soma (ร่างกาย) เพราะตัวเธอเป็นเกลียวๆ หางยาวๆ เวลาว่ายอยู่ในเลือดก็จะดิ้นๆ ควงสว่าน คล้ายปลายไขควงนั่นเองค่ะ
Image: Trypanosoma brucei rhodesiense in a Giemsa-stained blood smear. (Credit: DPDx)
มาดูเธอดิ้นกันค่ะ
ลุคของเธอ ก็ดูร้ายๆ เหมาะแก่การอยู่ในหนังซอมบี้เอามากๆ เลย
แต่น้องทริปเธอเดินทางไปหามนุษย์เองไม่ได้ ต้องมีผู้สมรู้ร่วมคิด โดยพาหะของเธอคือแมลงชนิดหนึ่งที่พบเฉพาะในแอฟริกา นั่นคือ "tsetse fly" อ่านว่า เซ็ทซี่ หรือ ซิทซี่ แต่แอดชอบเรียกแมลงเซะซี่ 😂
แมลง tsetse
เอาจริง หน้าตาเธอก็ไม่ได้เซะซี่มากเท่าไหร่ ออกจะคล้ายแมลงวันตัวใหญ่ๆ ค่ะ น้องแมลงเธอชอบดูดเลือดคน แล้วก็พาเอาเชื้อน้องทริป แพร่จากคน (หรือสัตว์ป่วย) ไปอีกคนหนึ่ง
วงจรชีวิตของเชื้อ https://www.cdc.gov/dpdx/trypanosomiasisafrican/index.html
- ระยะแรก เชื้อจะแบ่งตัวอยู่ตามเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง แทรกซึมตามกระแสเลือดและน้ำเหลือง (Haemo-lymphatic stage)
อาการในระยะนี้ เริ่มด้วยไข้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ คันตามตัว ต่อมน้ำเหลืองโต น้ำหนักลด และบริเวณรอยกัดอาจมีแผลริมแข็ง (Chancre)
แผล Chancre จากการถูกแมลง tsetse กัด (ภาพจาก https://www.dermatologyadvisor.com/home/decision-support-in-medicine/dermatology/human-african-trypanosomiasis-african-trypanosomiasis-african-sleeping-sickness/)
- ระยะที่สอง เชื้อปรสิตจะเริ่มเดินทางเข้าสมอง เรียกว่าระยะติดเชื้อในระบบประสาท
ซึ่งตรงนี้ล่ะค่ะ ที่อาการแบบซอมบี้เริ่มต้นขึ้น ได้แก่ พฤติกรรมเปลี่ยนแปลง เห็นภาพหลอน ก้าวร้าว สับสน จนลงท้ายที่หมดสติ และเสียชีวิตในที่สุด
อาการที่โดดเด่นอย่างหนึ่งของโรคนี้ คือ 'การนอนผิดปกติ' ตามชื่อ sleeping sickness เลยค่ะ โดยลักษณะที่พบบ่อยคือ จะง่วงเหงาหาวหลับตอนกลางวัน แล้วตื่นเริงร่าตอนกลางคืน (อ้าว!!! เราก็เป็นนี่หว่า 😂) ซึ่งก็คล้ายๆ พฤติกรรมของผีดิบอยู่นะคะ (daytime somnolence followed by nighttime insomnia)
และที่สำคัญคือ ทำให้แขนขาอ่อนแรง อาจมีอัมพาตครึ่งซีก และท่าทางการเดินแข็งเกร็งผิดปกติได้ค่ะ
แอดพยายามหาท่าทางการเดินให้ดู แต่ไม่ค่อยมีคลิปเต็มๆ เลยต้องอาศัยดูจากคลิปนี้ ช่วงสั้นๆ ประมาณวินาทีที่ 28-38 นะคะ (ไม่น่ากลัวค่ะ)
*＊✿❀ โรคนี้เจอในไทยไหมนะ? ❀✿＊*
พวกเรายังรอดอยู่ค่ะ เพราะตามชื่อเลยนะคะ โรคนี้พบในแถบแอฟริกา ประมาณ 7,000-10,000 รายต่อปี
แผนที่การระบาดของโรค African sleeping sickness https://www.who.int/csr/resources/publications/CSR_ISR_2000_1tryps/en/
ส่วนในไทยไม่เป็นปัญหา แต่ก็มีโอกาสติดได้ ถ้าไปบังเอิญเที่ยวแถบนั้นมาค่ะ
นอกจากนั้นแล้ว ถ้าลงรายละเอียดไปอีก โรคนี้ยังแบ่งเป็นฝั่งแอฟริกาตะวันตกและตะวันออกด้วยนะคะ
โดยชนิดตะวันตก (West African sleeping sickness) พบบ่อยกว่าถึง 98% พื้นที่ระบาดจะอยู่แถว คองโก แองโกลา สาธารณรัฐแอฟริกากลาง ชาด และตอนเหนือของอูกันดา
อาการฝั่งตะวันตกจะแสดงช้าๆ ค่ะ เป็นหลักเดือนถึงปี และเสียชีวิตภายใน 3 ปีหากไม่ได้รับการรักษา
ส่วนชนิดตะวันออก ระบาดในแถบอูกันดา แทนซาเนีย มาลาวี และแซมเบีย พบได้น้อยกว่า เจอเพียงแค่ 2% จากเคสทั้งหมด
สำหรับแอด ถึงจะเจอน้อย แต่ชนิดตะวันออกเป็นตัวที่น่าสนใจว่าเข้าข่ายเชื้อซอมบี้มากกว่า เพราะสามารถลุกลามเข้าระบบประสาทได้เร็ว ใช้เวลาแค่ราว 3 สัปดาห์ก็ออกอาการแล้ว และทำให้เสียชีวิตภายในไม่กี่เดือน
อีกทั้งบริเวณรอยแมลงกัด จะเจอแผลขนาดใหญ่ได้บ่อยกว่าค่ะ ซึ่งอาจทำให้ดูเหมือนกับแผลซอมบี้กัดได้
โรคนี้ไม่มีวัคซีนหรือยาป้องกัน ต้องอาศัยการเลี่ยงไม่ให้แมลง tsetse กัดเอาค่ะ เช่น สวมเสื้อแขนยาว ใช้ยาพ่นกันแมลง นอนมุ้ง
แล้วก็มียารักษานะคะ แต่ชื่อยาก็...แอดก็ไม่ได้จำค่ะ ช่วงนี้แค่ท่องยา COVID-19 ก็มึนแล้ววววว 😂
☆○o สรุป 。o○☆
แน่นอนว่า แม้อาการของโรคนี้จะคล้ายกับซอมบี้มาก แต่มันก็ไม่ได้ติดกันจากการถูกกัดหรือกินเนื้อ
สำหรับรายงานการติดเชื้อจากคนสู่คน ก็จะเป็นกรณี 1.จากแม่สู่ลูก 2.ได้รับเลือดที่มีเชื้อ หรือ 3.ผ่านทางเพศสัมพันธ์ ซึ่งทั้งสามอย่างนี้พบได้น้อยค่ะ
และในทางกลับกัน ถึงเชื้อซอมบี้ในหนังบางเรื่องอาจจะติดต่อโดยแมลง แต่โดยส่วนใหญ่ เราจะถือว่าไม่ได้
แอดจึงขอจัดให้โรค African sleeping sickness อยู่อันดับที่ 3 ของเชื้อซอมบี้ในโลกความเป็นจริงค่ะ
*⑅*❀⑅*❀⑅*❀⑅*❀⑅*❀⑅*
อันดับต่อไป...
ใบ้ว่า ถ้าใครยังอินกับฉาก 'เล้งแซ่บมหาภัย' จากซีรี่ส์เรื่อง Kingdom อยู่ล่ะก็…
โรคที่แอดให้อยู่ในอันดับที่ 2 จะมาทำให้เหตุการณ์นี้สมจริงยิ่งขึ้นค่ะ!
ติดตามได้ใน Part 2 นะคะ! ♥
#หมอเด็กนอกคอก
✧･ﾟ: *✧･ﾟ:* Reference *:･ﾟ✧*:･ﾟ✧
ใครชอบอ่านงานวิจัย ขอแนะนำเปเป้ออันแรกนี้ค่ะ จริงจังมาก เล่นใหญ่มาก มี abstract มี full text มี ethical considerations, discussion etc ครบ 😂
*** Zombie infections: epidemiology, treatment, and prevention
BMJ 2015; 351 doi:
Kimberlin, D. W., Brady, M. T., Jackson, M. A., & Long, S. S. (2020). Red Book, (2015).
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
