20 พ.ค. 2020 เวลา 17:14 • วิทยาศาสตร์ & เทคโนโลยี
ด้วยรักและความตาย: ผึ้งญี่ปุ่น Vs. แตนยักษ์ญี่ปุ่น
แตนยักษ์ญี่ปุ่น (Japanese giant hornet): ผู้ล่าจอมตะกละตะกลาม
ทราบมั้ยครับแตน (hornet) ชนิดไหนใหญ่ที่สุดในโลก? คำตอบคือแตนยักษ์ญี่ปุ่น (Japanese giant hornet - Vespa mandarinia japonica) ด้วยขนาดโตเต็มที่ที่ยาวได้ถึง 4-6 เซนติเมตรขนาดพอๆกับนิ้วก้อยคน (ใหญ่เชี้ยๆ) แถบด้วยเหล็กในที่ยาวประมาณ 0.7 เซนติเมตร แถบด้วยผิวเกราะที่หนามากๆ เรียกได้ว่า มันเกิดมาเป็นเพชรฆาตโดยสมบูรณ์แบบ
แตนยักษ์ญี่ปุ่นเป็นชนิดพันธุ์ย่อยของแตนยักษ์เอเชีย "Asian giant hornet (Vespa mandarinia)" ที่มีถิ่นกระจายพันธุ์หลักในเอเชียอาคเนย์ จีน เกาหลี ญี่ปุ่น ปกติเจ้าแตนยักษ์ญี่ปุ่นมีพฤติกรรมเป้นสัตว์สังคมชั้นสูง (eusocial insects) ที่ทั้งรังถูกควบคุมด้วยนางพญาตัวเดียว พวกมันมักออกล่าแมลงขนาดเล็ก ตัวอ่อนแมลง ด้วยความที่มันเป้นผุ้ล่าสูงสุดในระบบนิเวศของมัน เหยื่อมักจะไร้หนทางป้องกันเมื่อพวกมันมาเยือน
ด้วยความที่เป็นแมลงห้วงถิ่นมาก มันจึงค่อนข้างดุร้ายเมื่อมีสัตว์อื่นบุกรุก และด้วยเหล็กในที่ใหญ่มาก การถูกต่อยเพียงครั้งสองครั้งก็มากพอที่จะฆ่าแมลงหรือสัตว์ขนาดเล็กได้ (แถมเหล็กในของมันต่อยซ้ำได้เรื่อยๆๆ!!!) ในญี่ปุ่นเองก็มีรายงานว่ามีคนถูกแตนยักษ์ญี่ปุ่นทำลายเฉลี่ยปีล่ะ 40-50 คน [1] แม้จะใส่ชุดป้องกันอย่างดีก็ไม่สามารถป้องกันเหล็กในที่ยาวมากแบบนี้ได้ หากถูกต่อยย้ำๆ ไม่กี่ครั้งครั้งก็มากพอที่จะฆ่าคนได้จากพิษที่ได้รับ
1
ปกติแตนยักษ์ญี่ปุ่นจะจับเหยื่อที่มีขนาดใหญ่กว่าตัวมันได้อย่างสบายๆด้วยกรามขนาดยักษ์รวมถึงแมลงสำคัญอย่างผึ้งเลี้ยงยุโรป (Apis mellifera) เครดิตภาพ Joe Carey (joecarey@gmail.com)
ผึ้งญี่ปุ่น (Apis cerana japonica) : เมื่อผู้ถูกล่าหาหนทางสู้
แมลงหลายชนิดมักจะไม่รอดเมื่อเผชิญหน้ากับแตนยักษ์ญี่ปุ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งผึ้งน้ำหวาน หรือ ผึ้งเลี้ยงยุโรป (Apis mellifera) ซึ่งเป็นแมลงผสมเกสรที่สำคัญในธรรมชาติ และสำคัญต่ออุตสาหกรรมการผลิตอาหารทั่วโลก แตนเพียงไม่กี่ตัวสามารถถล่มรังผึ้งเลี้ยงได้ภายใน 90 นาทีแบบตายยกรัง ด้วยกรามขนาดยักษ์และเกราะหนา พร้อมเด็ดและฉีกผึ้งอย่างง่ายดาย
1
จากนั้นพวกแตนยักษ์จะฉีกกินตัวผึ้งและตัวอ่อน พร้อมขนกลับรังไปเลี้ยงตัวอ่อน การโจมตีของแตนยักษ์แบบนี้เหลือทิ้งไว้เพียงเศษซากที่ไร้ชีวิตและความตาย นับเป็นหายนะต่อคนเลี้ยงผึ้งอย่างร้ายแรง!!! กลยุทธ์พิเศษในการล่าของแตนยักษ์ญี่ปุ่นคือพวกมันจะส่ง แตนสอดแนม (scouting hornets) เข้ามาสำรวจก่อนแล้วทิ้งสัญญาณฟีโรโมนเรียกแตนตัวอื่นมารุมกินเหยื่อของมัน
1
เมื่อผู้ล่าอย่างแตนยักษ์ญี่ปุ่นกำลังโจมตีรังผึ้งเลี้ยงยุโรป ภาพถ่าย Alastair Macewen / Getty Images
แต่สำหรับผึ้งญี่ปุ่น (Apis cerana japonica) ที่วิวัฒนาการมาอย่างยาวนานกับแตนยักษ์ญี่ปุ่น พวกมันกลับพัฒนาวิธีรับมือพิเศษกับแตนเหล่านี้ ด้วยการอาศัยจุดอ่อนสำคัญคือ การกำจัดแตนสอดแนมก่อนที่มันจะไปรายงานแตนตัวอื่นให้มารุมทำลายรังผึ้ง ด้วยการลุมล้อมด้วยอ้อมกอดจนตาย !!
ด้วยรักและความตาย: ยอดกลยุทธ์พิชิตแตนยักษ์ญี่ปุ่น!!!
แทนที่ผึ้งญี่ปุ่นจะขัดขวางแตนสอดแนม พวกมันจะเชื้อเชิญให้แตนเข้ามาในรัง จากนั้นจะต้อนรับด้วยอ้อมกอดความรัก และ ความตาย โดยผึ้งจะส่งสัญญาณฟีโรโมนให้ตัวอื่นๆเจ้ามาล้อมแตนผู้โชดร้ายอย่างหนาแน่น พร้อมขยับปีกเต้นรำเพื่อเพิ่มอุณหภูมิให้สูงถึง 46 °C (ปกติผึ้งทนอุณหภูมิได้ถึง 50 °C) แล้วปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ให้สูงขึ้นในกลุ่มลูกบอลผึ้ง (group hug) ด้วยสภาพแวดล้อมแบบนี้
เจ้าแตนยักษ์ผุ้โชดร้ายจะถูก group hug จนตายในที่สุด เรียกได้ว่าเป็น "อ้อมกอดแห่งรักและความตาย" วิธีนี้ทำให้ผึ้งญี่ปุ่นเอาตัวรอดได้ตราบใดที่พวกมันป้องกันไม่ให้แตนสอดแนมกลับไปรายงานได้ เพราะหากมีแตนจำนวนมากกลับมาโจมตีรัง วิธีนี้ก็ใช้ไม่ได้ผลเสมอไป โดยกลยุทธ์นี้พบเฉพาะในผึ้งญี่ปุ่นเท่านั้นแต่ผึ้งชนิดอื่น อย่างผึ้งเลี้ยงยุโรปไม่มีพฤติกรรมแบบนี้เลย
1
อ้อมกอดแห่งความตายจากผึ้งญี่ปุ่นขนาดทำ group hub กับแตนยักษ์ญี่ปุ่น ภาพถ่าย Takahashi, Yokohama, Kanagawa prefecture, Honshu Island,Japan.
เมื่อแตนยักษ์ญี่ปุ่นบุกโจมตีสหรัฐอเมริกา: อันตรายที่คาดไม่ถึง!!!
ไม่มีใครรู้ว่าแตนยักษ์ญี่ปุ่นเข้ามาในทวีปอเมริกาเหนือได้อย่างไร แต่นักวิจัยค้นพบพวกมันเริ่มแพร่กระจายแล้วในบางพื้นที่ของสหรัฐอเมริกาและแคนนาดาในราวๆต้นปี 2019 [2] ที่ผ่านมา การค้นพบนี้กลายเป็นกระแสอย่างรวดเร็วในโลกออนไลน์ สื่อบางสำนักเรียกชื่อมันว่า “แตนมรณะ” (Murder hornet)" จากวีรกรรมในการฆ่าทำลายผึ้งแบบยกรังของพวกมัน
นับว่าเป็นสัญญาณอันตรายอย่างมากต่ออุตสาหกรรมเลี้ยงผึ้งและผลิตอาหารในอเมริกา เพราะผึ้งเลี้ยงยุโรปมีส่วนช่วยผสมเกสรและผลิตอาหารที่จำเป็นต่อคนมากกว่า 50% ของชนิดพันธุ์พืชอาหารในอเมริกา พฤติกรรมการฆ่ายกรังของแตนยักษ์ญี่ปุ่นจึงอาจทำให้อุตสาหกรรมผลิตอาหารล่มสลายได้ ด้วยความที่ผึ้งยุโรปไม่สามารถป้องกันตัวเองจากแตนเหล่านี้ได้เลย ทางเลือกในการปกป้องพวกมันจึงมีน้อยและอยู่บนความเสี่ยง
2
มีการยืนยันว่าค้นพบแตนยักษ์ญี่ปุ่นในรัฐวอชิงตันของสหรัฐอเมริกาในปี 2019 ก่อให้เกิดความกังวลอย่างมากต่อผึ้งเลี้ยงในทวีปอเมริกา อ้างอิงจาก http://news.cahnrs.wsu.edu/article/wsu-scientists-enlist-citizens-in-hunt-for-giant-bee-killing-hornet/
ผู้คนในอเมริกามักสับสนระหว่างการจำแนกแตนยุโรป (Vespa crabro) ที่รูปร่างคล้ายกับแตนยักษ์เอเชีย แต่ไม่มีพฤติกรรมแบบฆ่ายกรังและดุร้ายน้อยกว่ามาก จึงยิ่งช่วยโหมกระหน่ำให้เกิดความกังวลและเข้าใจผิดในวงกว้าง ขณะนี้นักวิจัยเองก็พยายามศึกษาหาวิธีกำจัดแตนยักษ์อย่างเร่งด่วย แต่มันก็เป็นเรื่อยุ่งยากและซับซ้อนกว่าที่คิด เราจำเป็นต้องหยุดยั้งการแพร่กระจายของแตนยักษ์ญี่ปุ่นก่อนที่ทุกอย่างจะสายเกินแก้
1
อ้างอิง
1
โฆษณา