เรือใบมีแต่ใบ ไม่มีเครื่อง แล้วแล่นได้ยังไง? แถมยังแล่นทวนกระแสลมได้ด้วย...
ใครเคยได้นั่งอยู่บนเรือใบที่แล่นด้วยลมครั้งแรกคงรู้สึกเหมือนมันคือสิ่งมหัศจรรย์ ทั้งที่สิ่งนี้นั้นคือพาหนะชนิดแรกๆ ที่มนุษย์รู้จักและใช้มันในการเดินทางไกลข้ามทวีป แต่เวลาผ่านมาเป็นร้อยพันปี เรือใบก็ยังเป็นสิ่งที่ดูหลงไหล สวยงาม แต่เหมือนจะเข้าใจยาก แต่ถ้าได้เข้าใจแล้วจะรู้ว่าไม่ยาก และเป็นกิจกรรมที่น่าหลงไหลเอามากๆ เลยทีเดียว
การแล่นเรือใบยังเป็นกิจกรรมสุดกรีน ที่เราสามารถเดินทางไปไหนมาไหนได้โดยสร้างมลภาวะเป็น ‘ศูลย์’ แต่เรากลับได้เป็น ‘หนึ่ง’ เดียวกับธรรมชาติ เพราะเมื่อเราได้อยู่กับความเงียบ ไร้เสียงเครื่องยนต์ มีเพียงสายลมปะทะหน้า และได้เข้าใจกลไกและพลังของธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง
เราจึงอยากสนับสนุนให้คนที่ชอบทะเลได้ทำความรู้จักเรือใบด้วยการอ่านคอนเท้นต์ชุดนี้ ซึ่งเราเขียนและทำขึ้นจากความรู้เรื่องเรือใบที่พอจะมี และพยายามเขียนให้เข้าใจง่าย และตัดสิ่งที่ไม่จำเป็นหรือซับซ้อนออกไป เพราะเชื่อว่าใครๆ ถ้าได้อ่านแล้วก็อาจจะงงบ้างเข้าใจบ้าง แต่เมื่อได้ลงไปนั่งในเรือ ถือด้ามพังงาบังคับหางเสือ ถือเชือกดึงใบ ก็จะเริ่มเข้าใจถึงเสน่ห์ของเรือชนิดนี้
เราควรเริ่มทำความรู้จักเรือใบด้วยเรือขนาดเล็ก ซึ่งจะเรียกกันรวมๆ ว่า ดิงกี้ (Dinghy Class) ซึ่งมีหลายรุ่นหลายแบบ เช่น Optimis(สำหรับเด็ก) Walker Bay(สำหรับในบึง ทะเลสาบ) ซึ่งเรือแบบนี้จะเหมาะสำหรับการฝึกหัดเบื้องต้น ซึ่งจะมีส่วนประกอบที่สำคัญของเรือใบที่สำคัญ ดังนี้
ใบเรือ (Sail) : ใบเรือจะทำหน้าที่อุ้มลมและสร้างแรงผลักให้เรือใบเคลื่อนที่ไปได้ แต่ใบเรือต้องอยู่ในองศาที่เหมาะสมกับลม เราสามารถบังคับใบเรือได้ด้วยการดึงหรือผ่อนเชือก
หางเสือ : ทำหน้าที่กำหนดทิศทางของเรือ เมื่อหางเสือปัดไปทางไหน หัวเรือก็จะปัดไปทางนั้น เราสามารถบังคับหางเสือได้ด้วยด้ามพังงา แต่คนที่เล่นเรือใบแรกๆ จะสับสนซักหน่อย เพราะเราต้องผลักพังงาไปด้านตรงข้ามกับหางเสือเสมอ (ดูภาพประกอบจะเข้าใจ)
คัดแคง (Center Board หรือ Drager Board) : เป็นแผ่นกระดานที่ยื่นลงไปใต้ท้องเรือ ทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เรือแล่นเซหรือแถไปตามแรงลม โดยเฉพาะเมื่อเรือแล่นขวางลม
ความจริงแล้วส่วนประกอบเล็กๆ น้อยๆ ของเรือมีมากกว่านี้ แต่เราขอตัดเหลือแค่นี้เพื่อความเข้าใจง่าย และเมื่อเราเข้าใจส่วนประกอบหลักๆ ของเรือใบขนาดเล็ก และเล่นเป็นแล้ว เมื่อขยับไปเล่นเรือใบชนิดอื่นก็จะพบว่า เรือชนิดที่ใหญ่กว่า หรือมีเครื่องมือซับซ้อนมากกว่า แต่เรือทุกลำก็จะมีส่วนประกอบที่สำคัญเหมือนกัน คือใบเรือและหางเสือ และใช้ทฤษฏีการแล่นเรือแบบเดียวกัน
แล้วเรือใบเคลื่อนที่ได้อย่างไร?
ถ้าใบเรือเป็นเพียงผืนผ้าที่ปลิวสะบัดเหมือนธงชาติ ก็คงไม่มีความพิเศษอะไร แต่เมื่อใบเรือนั้นถูกดึงด้วยเชือกให้ตึงปะทะลม ลมที่พัดมาก็จะไหลวนไปบนพื้นผิวขนาดใหญ่ของใบเรือ และเกิดแรงดันมหาศาลขึ้นบนพื้นผิวของใบเรือ ซึ่งแรงมหาศาลเหล่านั้นจะถูกผลักออกไปที่ชายใบด้านท้าย หลายเป็นแรงลมกรดที่ผลักให้เรือแล่นได้ด้วยความเร็ว
ใบเรือนั้นคือสิ่งสำคัญอย่างที่บอกเอาไว้ในย่อหน้าแรก แต่ใบเรือจะทำหน้าที่ของมันได้ก็เมื่ออยู่ในองศาที่เหมาะสม และองศาที่เหมาะสมนั้นก็ขึ้นอยู่กับทิศทางของเรือด้วย ดังนั้น สิ่งที่สำคัญไม่น้อยกว่ากันเลยคือหางเสือของเรือ ที่ทำหน้าที่บังคับให้เรือมุ่งหน้าไปในทิศทางที่ใบเรือสามารถกินลมและสร้างแรงขับเคลื่อนให้เรือได้ ความสำคัญของการแล่นเรือใบ จึงอยู่ที่การกำหนดทิศทางของเรือเป็นอันดับแรก แล้วจึงตามด้วยการบังคับใบให้สัมพันธ์กับทิศทางลมที่ปะทะ
การจัดองศาของใบเรือนั้นต้องสัมพันธ์กับทิศทางลมที่มาปะทะเสมอ ซึ่งมันสามารถทำให้เรือใบที่สามารถเดินทางไปในทิศทางที่หลากหลาย แม้กระทั่งทิศทางที่ทวนลมแบบเฉียงๆ จะยกเว้นก็แต่ทิศทางทวนลมตรงๆ ที่เรือใบไม่สามารถไปได้ เพราะใบของเรือจะไม่สามารถบังคับให้กินลมได้เลย
การที่เรือใบที่ไม่สามารถแล่นทวนลมได้ตรงๆ อาจดูเหมือนเป็นข้อจำกัดของการแล่นเรือใบ แต่ก็ทำให้กลายเป็นเสน่ห์ของการเล่นเรือใบ เพราะถ้าหากจุดหมายปลายทางที่เราต้องการเดินทางไปนั้นอยู่ในทิศทางที่เรือต้องทวนลมตรงๆ เราก็ต้องออกแบบเส้นทางที่อ้อมไปในทิศทางอื่น เพื่อให้วกกลับเข้ามายังจุดหมายปลายทางในที่สุด
แล้วถ้าอยากเรียนเรือใบจะทำยังไง?
จริงๆ แล้วเรือใบเป็นกิจกรรมที่เหมือนจะแพง แต่จริงๆ แล้วไม่แพงเลย อย่างผู้เขียนนั้นเรียนที่ศูนย์กีฬาทางน้ำบึงหนองบอน ค่าสมาชิกปีละ 40 บาท และเมื่อเข้าใจเรือใบแล้ว เมื่อเราไปเที่ยวที่ไหนๆ ก็จะสามารถเล่นเรือใบได้เอง
- ศูนย์กีฬาทางน้ำบึงหนองบอน : อยู่หลังสวนหลวง ร.9 เปิดสอนทุกวัน เวลา 15:00 น. ค่าสมาชิกปีละ 40 บาท
- เกาะทะลุ ไอส์แลนด์ รีสอร์ท : รีสอร์ทแนวอนุรักษ์แห่งเดียวบนเกาะกลางอ่าวไทย มีกิจกรรมเรือใบแบบ Hobie Cat (เรือใบสองท้อง) ให้ลองเล่น
- สโมสรเรือใบฐานทัพเรือสัตหีบ
- Sailing Yacht Thailand มีกิจกรรมล่องเรือใบเที่ยวเกาะในอำเภอสัตหีบ
