ทำไมคาวบอยถึงชอบใส่ 'บูทมีเดือย'
เมื่อเราดูหนังคาวบอย ซึ่งพูดถึงดินแดนดิบเถื่อน ณ ฟากตะวันตกของสหรัฐอเมริกา ช่วงประมาณปี 1850 ถึงปี 1900 เรามักเห็นชายหนุ่มมาดเท่สวมหมวกปีกกว้าง
ชุดหนัง และผ้ายีนส์สมบุกสมบัน แล้วที่ขาดไม่ได้คือ 'รองเท้าบูทมีเดือย'
ว่าแต่ ทำไมคาวบอยถึงชอบใส่ 'เดือย' หรือสเปอร์ (spur) ที่ส้นรองเท้าบูท ?
พวกเขาใช้ปลายแหลมของเดือยทิ่มแทงสีข้างม้า เพื่อบังคับและทำโทษพวกมันหรือ
เปล่า ?
อันที่จริง เดือยมีไว้ช่วยผู้ขี่ม้าให้สื่อสารกับม้าได้โดยสะดวกและถูกต้องแม่นยำ ผ่านการแตะหรือกระแทกส้นเท้าเข้าสีข้างม้า (ด้วยน้ำหนักพอประมาณเท่านั้น) หากผู้ขี่มีความชำนาญ หรือม้าเชื่อฟังดีเลิศ เดือยแทบไม่ใช่สิ่งจำเป็น ซึ่งเดือยเปรียบเสมือน 'ส่วนต่อขยาย' ของร่างกายมนุษย์ เป็นเครื่องทุ่นแรงเท้าและขาของผู้ขี่เท่านั้น
นอกจากนี้ การใช้เดือยแบบแหลมคม รวมทั้งการใช้เดือยทำร้ายม้า ถือเป็นเรื่องที่
วงการขี่ม้ามืออาชีพรับไม่ได้
ซากเดือยเก่าแก่ที่สุดในโลกมีอายุประมาณ 2.5 พันปี ตรงกับยุควัฒนธรรมลาเท็น (La Tène) กลุ่มวัฒนธรรมยุคเหล็กช่วงศตวรรษที่ 5-1 ก่อนคริสต์กาล สันนิษฐานว่าผลิตโดยชาวเคลต์ (Celt) ซึ่งมีถิ่นกำเนิดบริเวณยุโรปกลาง ในเวลาต่อมาทั้งชาว
เคลต์ และชาวโรมันใช้ 'เดือยแบบก้าน' (prick spur) ประกอบด้วยแท่งเหล็กหรือ
สัมฤทธิ์ปลายแหลม ยึดกับแถบโลหะที่ส้นรองเท้าเท่านั้น พวกเขายังนิยมสวมเดือย
ที่ส้นเท้าซ้ายเพียงข้างเดียว
สำหรับนักรบโบราณ เดือยมีบทบาทถึงขนาดช่วยชีวิตผู้ขี่และม้าได้ เพราะในสนาม
รบ เสียงอื้ออึงและความวุ่นวายรอบตัว ทำให้ช่องสื่อสารอื่น ได้แก่ เสียง มือ
และสะโพกของผู้ขี่เป็นไปได้ยาก นอกจากนี้ มือผู้ขี่ต้องถือดาบ จับหอก หรือแบก
โล่ ส้นเท้าจึงเป็นช่องทางสื่อสารที่เหลืออยู่ การเอี้ยวตัวของม้าเพียงเล็กน้อยตาม
สัญญาณผู้ขี่ อาจชี้ชะตาของทั้งสองในวินาทีนั้นได้
เดือยก้านกลายเป็นอุปกรณ์สามัญประจำนักขี่ม้า นับแต่นั้นจนถึงยุคกลาง ส่วน
'เดือยแบบมีจักร' (rowel spur) ซึ่งมีจักรยื่นต่อจากก้านโลหะอีกที มีทั้งจักรแบบที่
หมุนได้และหมุนไม่ได้ ปรากฏครั้งแรกบนพระราชลัญจกร (ตราประจำพระองค์) ของกษัตริย์เฮนรีที่ 3 (1216–1272) แห่งอังกฤษ แต่เป็นที่นิยมในยุโรปช่วงศตวรรษที่ 14 แทนที่เดือยก้าน
เมื่อถึงศตวรรษที่ 15 มีการสลักลวดลายบนแถบเดือย ต่อก้านเดือยให้ยาวขึ้น หรือ
ขยายขนาดจักร ทำให้เดือยกลายเป็นเครื่องประดับและเครื่องแสดงฐานะ
อันวิจิตรตระการตา เช่นเดือยจักรที่กองกำลังกองกิสตาดอร์ (Conquistadores)
ของสเปนใช้
หลังชาวสเปนค้นพบโลกใหม่ในปี 1492 เดือยได้ติดตามชาวยุโรปไปยังดินแดน
อเมริกาด้วย ชาวอาณานิคมเม็กซิโกและละตินอเมริกา นิยมใช้เดือยจักรตาม
ชาวยุโรป และอนุรักษ์เดือยแบบดังกล่าวในหมู่คนเลี้ยงวัว ซึ่งต้อนวัวด้วยการขี่ม้า
ภาษาสเปนเรียกคนกลุ่มนี้ว่า บาเคโร (vaquero) แปลตรงตัวว่า 'คนเลี้ยงวัว'
บาเคโรเป็นต้นแบบให้เด็กเลี้ยงวัวในอเมริกา หรือ 'คาวบอย' (cowboy)
ในเวลาต่อมา
ไม่ว่าจะเป็นเดือยก้านหรือเดือยจักร แต่บูทมีเดือยเป็นทั้งเครื่องควบคุมม้าที่ผู้ขี่แทบขาดไม่ได้ในปัจจุบัน และเป็นสัญลักษณ์อันทรงเกียรติว่า ครั้งหนึ่งคนเลี้ยงวัวบนหลังม้าเหล่านี้คือผู้บุกเบิกดินแดนไกลปืนเที่ยง ผู้รักษาความสงบและกฎหมายในยามที่
กฎหมายยังไปไม่ถึง.
เรื่อง : พชร อังคเรืองรัตนา
ภาพประกอบ : ชุติมณฑน์ ปทาน
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
