สรุปความรู้เรื่อง"ดอกโสน"
ธนาคารอาหารพาลิ้นพจญภัย ครั้งที่3 ว่าด้วยเรื่อง ดอกโสน เปิดวงแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องดอกโสนเริ่มตั้งแต่สายพันธุ์ดอกโสนที่สามารถนำมาปลูกเพื่อใช้ประโยชน์ต่างๆ
สายพันธุ์โสนที่นิยมปลูก
-โสนหิน เป็นโสนดั้งเดิมของไทยที่มักขึ้นเองตามธรรมชาติต้นขนาดกลางสูง1.5-2 เมตรเป็นพืชล้มลุกทุกปีจะขึ้นบริเวณชายตลิ่ง ประโยชน์ ช่วยบำรุงดิน เก็บดอกเพื่อปรุงอาหารทาน
-โสนอินเดีย มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดีย รากมีปม มีลำต้นสูง 2-3.5 เมตร ลำต้นแตกกิ่งน้อย ดอกมีสีเหลือง ออกดอกเมื่ออายุประมาณ 80-90 วัน เมล็ดมีรูปทรงค่อนข้างเป็นสี่เหลี่ยม
-โสนแอฟริกัน เป็นพันธุ์นำเข้ามาเมื่อปี 2526 ผิวลำต้นมีสีเขียว และมีปุ่มปมทั่วต้น ซึ่งโสนชนิดอื่นจะไม่มี ต้นสูง 2.5-4 เมตร ไว้ทำแปลงเห็ดตับเต่าเป็นพืชบำรุงไถกลบแล้วเป็นปุ๋ยพืชสด เหมาะที่จะปลูกในพื้นที่นาที่ลุ่ม เพราะทนน้ำได้ดี
โสนถือว่าเป็นพืชหลากประโยชน์ คลุมดิน กันดินพังทลาย ปรับปรุงสภาพดิน เป็นปุ๋ยพืชสดบำรุงดิน และใช้เป็นอาหารทั้งคน และสัตว์
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น
โสน เป็นพืชปีเดียว สามารถขึ้นเองตามธรรมชาติ ลำต้นมีลักษณะทรงกลมหรือเป็นเหลี่ยม ตั้งตรง และสูงชะลูด มีความสูงได้ถึง 4 เมตร ลำต้นแตกกิ่งค่อนข้างน้อย ทำให้เป็นทรงพุ่มโปร่ง เปลือกลำต้นมีสีเขียวเข้ม และมีปุ่มปมทั่ว (เฉพาะโสนแอฟริกัน) เปลือกลำต้นสามารถลอกออกเป็นเส้นได้ และใช้รัดของแทนเชือก ส่วนเนื้อไม้เป็นไม้เนื้ออ่อน มีลักษณะเปราะหักง่าย สามารถใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตกระดาษได้ ทั้งนี้ หลังจากติดผลจนแก่แล้ว ใบโสน และต้นโสนจะค่อยๆเหี่ยวเหลือง และตายในเวลาไม่นาน
ใบ
ใบโสน เป็นประกอบแบบขนนก ประกอบด้วยก้านใบหลักที่แตกออกเยื้องสลับตามลำต้น ก้านใบหลักแต่ละใบประกอบด้วยใบย่อยจำนวนมาก ใบย่อยเรียงกันเป็นคู่ๆซ้าย-ขวา จำนวนใบย่อยประมาณ 20-40 คู่/ก้านใบหลัก ใบย่อยมีลักษณะมนรี คล้ายใบมะขาม แต่ยาว และใหญ่กว่าเล็กน้อย มี แผ่นใบ และขอบใบเรียบ สีเขียวสด โคนใบ และปลายใบมน ขนาดใบกว้างประมาณ 0.3-0.5 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 5-7 มิลลิเมตร
ดอก
ดอกโสน ออกดอกเป็นช่อแบบกระจุก ประกอบด้วยก้านช่อดอกหลักที่แทงออกตามซอกใบหรือซอกกิ่งบริเวณปลายกิ่ง ช่อดอกมีความยาวประมาณ 10 เซนติเมตร ประกอบด้วยดอกย่อย 5-12 ดอก/ช่อ ดอกย่อยมีความยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร ประกอบด้วยกลีบดอกสีเหลือง จำนวน 5 กลีบ แบ่งเป็นกลีบนอก และกลีบใน โดยกลีบนอกจะมีขนาดใหญ่กว่ากลีบใน และอาจพบโคนกลีบของกลีบนอกมีจุดประสีน้ำตาลหรือสีม่วงแดง ตรงกลางมีเกสรตัวผู้ 10 อัน ทั้งนี้ โสนจะเริ่มออกดอกได้ประมาณ 40-60 วัน หลังปลูก
ผล
ผลโสน เรียกเป็น ฝัก ที่มีลักษณะเรียวยาว คล้ายฝักถั่วยาว กว้างประมาณ 4 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร ฝักอ่อนมีสีเขียว ฝักแก่มีสีม่วงอมน้ำตาล และจะปริแตกเมื่อแห้งจัด ด้านในฝักมีเมล็ดขนาดเล็ก 10-20 เมล็ด ขนาดเมล็ดประมาณ 0.5 เซนติเมตร แต่ละช่อดอกจะติดฝักประมาณ 3-8 ฝัก
การแปรรูป
ดอกโสนสามารถนำมาถนอมด้วยหลายวิธีการเนื่องจากโสนเป็นพืชที่ออกดอกตามฤดูกาล การถนอม ก่อนหมดฤดูกาล เก็บไว้ทานนานๆ
การอบแห้ง
ใช้การอบด้วยตู้อบลมร้อน อุณภูมิ 60 องศานาน 6-8 ชั่วโมง สามารถรักษารสชาดและกลิ่นเฉพาะของดอกโสน ไม่เหนียว สียีงคงเหลืองสดไม่ซีด เหมือนทานดอกโสนสด นำมาแช่น้ำก่อนนำไปประกอบอาหาร
การดองเปรี้ยว
นำดอกโสนมาคลุกเกลือสมุทรทิ้งไว้ให้น้ำออกใส่ขวดโหลเติมน้ำซาวเก็บในอุณหภมิห้อง1-2วัน หลังจากนั้นใส่ตู้เย็นไว้ทายเป็นผักเคียง
การดองแห้ง/ดองเค็ม
นำดอกโสนมาคลุกกับดอกเกลืออัตตราส่วน 20 ต่อ 1 ตามน้ำำหนัก คั้นน้ำออก นำไปผึ่งจนแห้ง จะได้ดิกโสนดองเค็มนำมาผัดกับน้ำมันกระเทียมเจียวทางเป็นกับข้าว
เมนูอาหารดอกโสน
– ไข่เจียวดอกโสน
– แกงส้มดอกโสน
– แกงเลียงดอกโสน
– ผัดกระเพราดอกโสน
– ดอกโสนผัดไข่
– ดอกโสนน้ำมันหอย
– ขนมดอกโสน
– กุ้ยฉ้ายดอกโสน
– ดอกโสนเค็ม
ฯลฯ
สรรพคุณโสน
ดอก
– ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง
– ช่วยเจริญอาหาร
– ช่วยบำรุงสายตา
– ช่วยให้ผิวพรรณแลดูเปล่งปลั่ง
– ช่วยบำรุงผิวให้สดชื่น ไม่หยาบกร้าน
– ลดอาการลำคออักเสบ
– ช่วยขับเสมหะ
– แก้พิษร้อนใน
– แก้อาการปวดท้อง
– ดอกนำมาบด ก่อนใช้พอกทารักษาแผลจากแมลงกัดต่อย
– ดอกนำมาบด ใช้ทารักษาแผลสด
ลำต้น
– ลำต้นโสนใช้เผาไฟให้เหลืองเกรียม นำมาสับเป็นชิ้นๆ ก่อนใช้ต้มน้ำดื่ม มีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ
– ช่วยขับปัสสาวะ ลดอาการปัสสาวะเล็ด
เมล็ด
– ช่วยขับพยาธิ
– ช่วยทำให้อาเจียน
– ช่วยขับปัสสาวะ
พื้นที่ปลูกโสนจะต้องเป็นพื้นที่ลุ่ม ดินมีความชื้นสูง อาทิ แปลงนาลุ่ม ขอบบ่อ ขอบแม่น้ำ และพื้นที่รกร้างที่น้ำท่วมขังบางครั้งคราว เป็นต้น แต่ก็ปลูกได้ในพื้นที่ที่มีความชื้นน้อยได้เช่นกัน อาทิ แปลงนาในที่ดอน คันนา คันบ่อ เป็นต้น ทั้งนี้ จะต้องเตรียมแปลงด้วยการไถกลบ และกำจัดวัชพืชออกก่อน และตากดินนาน 10-20 วัน เพื่อให้วัชพืชเน่า หลังจากนั้น จึงหว่านเมล็ดลงแปลง ทั้งนี้ ควรเตรียมพื้นที่ปลูกให้เสร็จก่อนต้นฤดูฝน
วิธีการปลูก
การปลูกจะใช้วิธีการหว่านหรือโรยเมล็ด หากโรยเมล็ดเป็นหลุมจะใช้ระยะปลูก 25×50 เซนติเมตร ส่วนโรยเป็นแถวๆ ระยะห่างแถวที่ 100 เซนติเมตร ส่วนการหว่านลงแปลงจะใช้การกะระห่างให้เหมาะสม ทั้งนี้ ปริมาณเมล็ดที่ใช้อยู่ที่ 3-5 กิโลกรัม/ไร่ อาจใช้วิธีปลูกด้วยการปักดำกล้า คล้ายการปักดำข้าว ซึ่งจะต้องหว่านกล้าโสนให้ได้ต้นพอเหมาะก่อน
การเพาะ
ก่อนปลูกให้นำเมล็ดมาแช่น้ำร้อนก่อน ประมาณ 1 นาที
การให้น้ำ
การปลูกโสน หากปลูกในพื้นที่สูง ดินมีความชื้นน้อย ซึ่งหากไม่มีฝนตกหรือฝนทิ้งช่วงนานจะต้องมีการให้น้ำร่วมด้วย ส่วนการปลูกในพื้นที่ชุ่มน้ำ ด้วยการอาศัยน้ำฝน และน้ำซึมจากริมตลิ่ง
การเก็บเกี่ยว
– หลังจากปลูกโสนแล้ว 40-50 วัน ดอกจะเริ่มบาน สามารถเก็บดอกใช้ประโยชน์ได้
– การปลูกเพื่อเก็บเมล็ด หากปลูกในระยะปลูก 25×50 เซนติเมตร จะให้ผลผลิตเมล็ดได้ประมาณ 370 กิโลกรัม/ไร่
– การปลูกเพื่อเก็บเกี่ยวลำต้นสำหรับเป็นอาหารสัตว์หรือใช้เป็นพืชคลุมดินจะให้ผลผลิตน้ำหนักสดประมาณ 1200-1800 กิโลกรัม/ไร่
อ้างอิง
-กองโภชนาการ กรมอนามัย. (2535). คุณค่าทางโภชนาการของอาหารไทย. กระทรวงสาธารณสุข.
-โสน แก้พิษร้อน มากคุณค่าวิตามิน, ออนไลน์. เข้าถึงได้ที่ http://www.thaihealth.or.th/Content/18941-โสน แก้พิษร้อน มากคุณค่าวิตามิน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
