DOI สำหรับงานวิจัยคืออะไร?
(เรียบเรียงโดย สัมโมทิก สวิชญาน)
ในช่วงหลายปีมานี้ หากใครได้อ่านงานวิจัยหรือข่าวที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัยบ่อยๆอาจจะสังเกตว่า การอ้างอิงวารสารงานวิจัย นอกจากจะอยู่ในรูปแบบของ ชื่อ เลขฉบับ เลขหน้า หรือตัวเลขอื่นๆ แล้ว เช่น "Phys. Rev. Research 2, 043364" ยังมีที่อยู่บนอินเตอร์เน็ตในรูปแบบของ doi ด้วย เช่น doi.org/10.1103/PhysRevResearch.2.043364
แล้ว เลข DOI คืออะไร? ทำไมจึงใช้กันอย่างแพร่หลาย?
DOI ย่อมาจาก digital object identifier ("ตัวระบุวัตถุดิจิทัล") ซึ่งอาจจะพูดง่ายๆ ได้ว่า เป็นเลขประจำตัวของเอกสารบนอินเตอร์เน็ต จริงๆ พูดว่าตัวเลขอย่างเดียวก็ไม่ถูกนัก เพราะ DOI ประกอบด้วยตัวอักษรและเครื่องหมายอื่นๆ ได้ด้วย
การที่เอกสารบนอินเตอร์เน็ตมีเลข DOI ก็คล้ายๆ กับการที่หนังสือมีเลข ISBN อันที่จริง หนึ่งในองค์กรที่มีบทบาทในการวางรากฐานให้กับเลข DOI ก็คือบริษัท R. R. Bowker ซึ่งเป็นผู้ออกเลข ISBN ในสหรัฐอเมริกา ร่วมกับ Corporation for National Research Initiatives องค์กรไม่แสวงหาผลกำไรด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ ที่กำเนิดมาจาก Internet Engineering Task Force ผู้วางมาตรฐานต่างๆ ให้กับโลกอินเตอร์เน็ตของเรา
เลข DOI คือเลขถาวรที่ตั้งแล้วตั้งเลยไม่มีวันเปลี่ยน โดยองค์กรที่ชื่อว่า International DOI Foundation ("มูลนิธิ DOI ระหว่างประเทศ") หรือเรียกย่อๆ ว่า IDF ทำหน้าที่ดูแลฐานข้อมูลกลางเชื่อมโยงเลข DOI เข้ากับที่อยู่ URL บนอินเตอร์เน็ต ถ้าที่อยู่เปลี่ยน สำนักพิมพ์หรือผู้เผยแพร่เอกสารต้องมาอัปเดตที่อยู่ด้วย
สำหรับวงการวิชาการ องค์กรที่เป็นตัวแทนจัดการเรื่องทะเบียนที่อยู่คือ Crossref ซึ่งเป็นหน่วยงานย่อยของ IDF เอง และได้รับเงินสนับสนุนในการดำเนินการจากสำนักพิมพ์ต่างๆ อย่างถ้วนหน้า ทั้งสายวิทยาศาสตร์และสังคมศาสตร์
เลข DOI ประกอบด้วยสองส่วนคือ ส่วนหน้า (prefix) กับ ส่วนหลัง (suffix) คั่นด้วยเครื่องหมายทับ รวมแล้วยาวไม่เกิน 128 ตัวอักษร สามารถรองรับเอกสารได้ปริมาณระดับ 10¹⁹² ฉบับ ซึ่งมากมายพอที่เราไม่ต้องกลัวเลยว่าเลขจะซ้ำกัน
ส่วนหน้า (prefix) จะเป็นตัวบอกว่าใครเป็นคนจดทะเบียนเลข มักอยู่ในรูปแบบของ 10.xxxx เช่น 10.2306 คือ สมาคมวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทย หรือ 10.1038 คือ Nature Publishing Group
ส่วนหลัง (suffix) เป็นอะไรก็ได้แล้วแต่คนจดเลย โดยทั่วไปก็จะสั้นๆ ไม่ยาวมาก อาจจะเป็นเลขมั่วๆ หรือมีรูปแบบตายตัวบางอย่างตามแบบฉบับของสำนักพิมพ์ตัวเองก็ได้ แต่ตั้งแล้วตั้งเลย แม้ในอนาคตเอกสารจะมีการเปลี่ยนเจ้าของ (เช่น เปลี่ยนสำนักพิมพ์) ทั้งส่วนหน้าและส่วนหลังจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงแล้ว เปลี่ยนได้ก็เฉพาะข้อมูลเกี่ยวกับเอกสาร (metadata) เช่น URL ในฐานข้อมูลกลางเท่านั้น
เวลาอ้างอิง บางวารสารก็กำหนดให้พิมพ์แค่ doi:10.xxxx/xxxx แล้วเวลาเราจะเข้า ก็พิมพ์ doi.org/ แล้วก็เอาเลขที่ได้มาต่อท้ายได้เลยนั่นเอง
หวังว่าบทความนี้จะทำให้ทุกท่านเข้าใจมากขึ้นว่า doi คืออะไร และมีความสำคัญอย่างไรครับ
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
