Emile Durkheim and Social History
Emile Durkheim and the Historical Thought of Marc Bloch1
อีกหนึ่งจุดแบ่งสำคัญของการศึกษาประวัติศาสตร์ คือ แนวทางการศึกษาและงานของ Marc Bloch ผู้ซึ่งได้รับอิทธิลจากแนวคิดของนักสังคมวิทยาแนวโครงสร้างคนสำคัญอย่าง Emile Durkheim นั่นเป็นเหตุที่ทำให้งานของ Bloch มีจุดเด่นและได้ใช้เป็นจุดแบ่งระหว่างแนวทางการศึกษาประวัติศาสตร์ที่สำคัญ เนื่องจากแนวคิดของ Bloch จะมีอิทธิพลต่อนักประวัติศาสตร์ Annale school2
สำหรับ Bloch ที่ได้รับอิทธิพลจาก Durkheim จะให้ความสำคัญกับโครงสร้างทางสังคม (social structure) โดยเชื่อว่า โดยเชื่อว่าโครงสร้างทางสังคมนั้นมีอิทธิพลต่อตัวปัจเจกและสถาบันทางสังคม เขาจะไม่ให้ความสำคัญกับการศึกษาประวัติศาสตร์โดยเน้นที่การศึกษาความคิดของคนนสังคมแบบที่พวก historicist ทำ นั่นเพราะเขาเชื่อว่ามันได้รับอิทธิพลมาจากโครงสร้างสังคมด้วยเช่นกัน3 โดย Bloch จะเริ่มต้นศึกษากลุ่มทางสังคมและถกเถียงถึงความสัมพันธ์ระหว่างปัจเจกชนและองค์รวม และเชื่อว่าสังคมจะมีอิทธิพลต่อสถาบันและระบบความเชื่อและแนวคิดของมัน ทำให้ต้องศึกษาสังคมก่อนเป็นสิ่งแรก4
Bloch วิจารณ์การศึกษาที่มุ่งเน้นทำให้เป็นวิทยาศาตร์และการพยายามแบ่งแยกสาขาวิชา โดยเขามีความเชื่อเช่นเดียวกับ Durkheim ว่าสาขาวิชาต่างๆ สามารถศึกษาร่วมกันให้เกิดประโยชน์ได้ อย่างไรก็ตาม Durkheim ก็ยังคงตระหนักถึงความแตกต่างของวิธีการศึกษา5
งานศึกษาประวัติศาสตร์ยุโรปยุคกลางของ Bloch มีความโดดเด่นเป็นอย่างมาก ด้วยแนวคิดที่ได้รับอิทธิพลจากทางสังคมวิทยา โดยเฉพาะสังคมวิทยาโครงสร้างนิยมจาก Durkheim ทำให้งานของเขามีความโดดเด่นจากการศึกษาก่อนหน้าที่เน้นศึกษาเกี่ยวกับกษัตริย์และราชวงศ์เป็นตัวขับเคลื่อนประวัติศาสตร์ ทว่างานของ Bloch จะเน้นที่การศึกษาในส่วนของสังคมโดยเฉพาะ การใช้หลักฐานของ Bloch ก็มีความหลากหลายไม่ได้เน้นแต่เพียงเอกสารทางราชการอย่างเดียว ทว่าเน้นการสอบสวนพยาน และสิ่งที่โดดเด่นอีกอย่างหนึ่งในงานของ Bloch คือ การใช้แนวทางการศึกษาเปรียบเทียบ
Durkheim และ Bloch จะระวังการอธิบายความเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ด้วย Man เพราะเชื่อว่ามัน flexible อีกทั้งยังอยู่ภายใต้อิทธิพลของโครงสร้างทางสังคม การเกิดปัจเจก (individual) ก็เกิดจากสังคมผ่านการ socialization และ social interaction
พัฒนาการของ social solidarity ตามแนวคิดของ Durkheim เชื่อว่าสังคมบรรพกาลสมาชิกจะมีความคิดและความเชื่อเหมือนๆ กันซึ่งทำให้พวกเขาเกิดแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมซึ่งกันและกัน เรียกว่าเป็น mechanical solidarity ซึ่งก็สัมพันธ์กับกฎหมายที่เป็นแบบ repressive sanctions ส่วนในสังคมสมัยใหม่การแบ่งงานกันทำจะเป็นแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมของสมาชิก ซึ่งเรียกว่า organic solidarity ซึ่งมีผลต่อกฎหมายของสังคมที่เป็นแบบ restitutive sanction ซึ่ง Durkheim ก็ได้ใช้แนวคิดดังกล่าวในการอธิบายพัฒนาการทางสังคมจากบรรพกาลสู่สมัยใหม่ ส่วน Bloch ได้ใช้แนวคิดดังกล่าวเป็นหลักในการอธิบายสังคมยุคกลางของฝรั่งเศสในช่วงที่ก่อให้เกิดการ specialization
การประสานกันระหว่างโครงสร้างทางสังคมกับแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมถูกเรียกว่าเป็น conscience collective ซึ่งเป็นรูปแบบของการก่อตัวของบุคลิกลักษณะ ค่านิยม และพฤติกรรม โดยเป็นเสมือนความคิดและความรู้สึกร่วมของคนในสังคม ซึ่ง Bloch ได้รับเอาแนวคิดดังกล่าวเข้ามาใช้ในงานประวัติศาสตร์ของเขาด้วย ทำให้เขาสนใจศึกษาความคิด ความรู้สึก และตำนานเพื่อให้ได้รับรู้ถึงอารมณ์ ความรู้สึก ความคิด รวมถึงการกระทำร่วมของคนในสังคม ซึ่งเป็นองค์ประกอบพื้นฐานของ social systems และ social institution
ประเด็นที่ Bloch ถูกวิจารณ์ คือ เขาไม่ได้แสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยงกันระหว่างปัจเจกกับสังคมที่เขานำเสนอว่าสังคมมีอิทธิพลต่อปัจเจก เขาไม่ได้แสดงว่าปัจเจกแชร์ความรู้สึกและความเชื่อจากสังคมอย่างไร ต่างจาก Durkheim ที่ให้ความตระหนักถึงความสัมพันธ์ระหว่าง socialization กับ individual personality
อย่างไรก็ตาม ประเด็นที่ทั้ง Durkheim และ Bloch ถูกตั้งคำถามอย่างมากก็คือ ละเลยความสำคัญของปัจเจก ลดสภาพให้เหลือเพียงสิ่งที่ถูกครอบงำโดยโครงสร้างสังคม ไม่ให้ความสำคัญกับความคิดและการตัดสินใจของปัจเจก โดยเชื่อว่าเป็นอิทธิพลที่มาจากสังคมเพียงอย่างเดียว6
แนวคิดและงานของทั้ง Durkheim และ Bloch มีคุณประโยชน์ในด้านการศึกษาโครงาสร้างสังคมอย่างเป็นองค์รวม โดยเน้นที่ความสัมพันธ์ทางสังคม การจัดการทางสังคมอันจะส่งผลต่อสถาบันและรูปแบบพฤติกรรมของคนในสังคม โดยแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนถึงแรงผลักดันจากความจริงทางสังคมที่มาจากการเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรและความเปลี่ยนแปลงทางสังคม การอธิบายความแตกต่างของสังคมบรรพกาลกับสังคมสมัยใหม่ผ่านทางโครงสร้างของสังคมและเชื่อมโยงให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงจากสังคมบรรพกาลไปสู่สังคมสมัยใหม่ ที่สำคัญคือ ทั้งสองมองว่าปัจเจกบุคคลและสถาบันของพวกเขาเป็นผลมาจากชีวิตทางสังคม (social life)7
Social Structure and Collective Consciousness: from The Division of Labor in Society8
การจะอธิบาย social solidarity ซึ่งเป็นสิ่งที่มีความเป็นนามธรรมสูงนี้ได้ Durkheim จึงใช้ "กฎหมาย" ซึ่งมองเห็นเป็นรูปธรรมมากกว่ามาอธิบายความเปลี่ยนแปลงของ social solidarity ดังนั้น กฎหมายจึงเป็นเสมือนสัญลักษณ์ที่เห็นได้ชัดเจนถึงความแตกต่างระหว่างสังคมบรรพกาลกับสังคมสมัยใหม่ ซึ่งทั้งสองสังคมนี้มี social solidarity ที่แตกต่างกัน9 ทว่าจากแนวคิดของ Durkheim ที่เชื่อว่า ความจริงทางสังคม (social facts) ประกอบด้วยส่วนที่เป็นโครงสร้าง (structures)และส่วนที่เป็นพลัง (forces) โดยในส่วนของโครงสร้างทางสังคมก็จะแบ่งได้เป็น 2 ส่วน คือ ส่วนของกฎหมายและส่วนขององค์การบริหาร10
ในงานเรื่อง division of labor นี้ Durkheim แสดงให้เห็นว่ากฎหมายและแรงยึดเหนี่ยวทางสังคม (social solidarity) มีความสอดคล้องกัน กล่าวคือ แรงยึดเหนี่ยวทางสังคมรูปแบบหนึ่งจะนำไปสู่รูปแบบกฎหมายหนึ่ง และเมื่อแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมเปลี่ยนแปลงไปก็จะทำให้กฎหมายเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย โดยประเด็นสำคัญของ Durkheim ในงานนี้คือ เขาพยายามอธิบายให้เห็นว่า division of labor ในสังคมนั้นได้ก่อให้เกิดแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมสมัยใหม่ ก็ย่อมส่งผลต่อกฎหมายตามไปด้วย
ในสังคมบรรพกาล เช่น กลุ่มชนเผ่าที่ล่าสัตว์หาของป่า สมาชิกในสังคมจะผูกพันกันด้วยแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมอย่างหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นจากความเหมือนกันของพวกเขา เนื่องจากสมาชิกทุกคนในกลุ่มต่างก็มีหน้าที่เดียวกัน ลักษณะดังกล่าวเรียกว่า mechanical solidarity สมาชิกในสังคมมีแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมจากความเหมือนกัน ทำให้ต่างก็มีความสำนึกร่วมกัน ความผูกพันที่เกิดขึ้นก็เป็นลักษณะเครือญาติ แรงยึดเหนี่ยวทางสังคมดังกล่าวนี้ ส่งผลเชื่อมโยงต่อโครงสร้างทางสังคมที่เห็นได้ชัดเจนคือ กฎหมาย ลักษณะกฎหมายในสังคมเช่นนี้จะถือว่าผู้กระทำความผิดนั้นทำความผิดต่อสังคมส่วนร่วมทั้งหมด การลงโทษจึงมุ่งที่จะให้ผู้กระทำผิดได้รับผลตอบแทนแบบตาต่อตาฟันต่อฟัน
ส่วนในสังคมสมัยใหม่ ผู้คนที่มีการแบ่งงานกันทำ เมื่อเป็นเช่นนั้นสมาชิกของสังคมจะต้องพึ่งพาอาศัยกัน ไม่เหมือนสังคมบรรพกาลที่สามารถพึ่งตนเองได้ การแบ่งงานกันทำดังกล่าวก่อให้เกิดความแตกต่างระหว่างสมาชิกในสังคม ซึ่งความแตกต่างนี้เองที่เป็นแรงยึดเหนี่ยวของสังคมสมัยใหม่ ที่เรียกว่า organic solidarity ซึ่งแรงยึดเหนี่ยวดังกล่าวก็ส่งผลต่อระบบกฎหมาย คือ กฎหมายจะไม่ได้มุ่งตอบแทนผู้กระทำผิดและจะมุ่งแก้ไขสิ่งที่ได้กระทำผิดพลาดไป
การเปลี่ยนแปลงจากสังคมบรรพกาลไปสู่สังคมสมัยใหม่ที่ division of labor กลายเป็นแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมสมัยใหม่ แต่ประเด็นสำคัญคือ การเกิดขึ้นของ division of labor ซึ่ง Durkheim อธิบายว่า เกิดจากการเพิ่มจำนวนประชากรมากขึ้น ทำให้ต้องเกิดการแบ่งอาชีพกันทำเพื่อที่จะสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างไม่ขัดแย้งกัน
อย่างที่ได้กล่าวไปตอนต้นว่า ความจริงทางสังคมประกอบด้วยส่วนที่เป็นโครงสร้างและส่วนที่เป็นพลัง ซึ่งส่วนที่เป็นพลัง Durkheim อธิบายว่าเป็นส่วนของความเชื่อทางศาสนาและวัฒนธรรม ซึ่งการจะเชื่อมโยงโครงสร้างกับพลังได้นั้นจะต้องมี สำนึกร่วมทางสังคม (social consciousness) ซึ่งก็คือ ความเชื่อและความรู้สึกที่คนในสังคมมีร่วมกัน โดยในงาน division of labor นี้ Durkheim อธิบายสำนึกร่วมทางสังคมในสมัยบรรพกาลว่าเกิดจากความผูกพันธ์ทางเครือญาติ เนื่องจากสมาชิกในสังคมมีจำนวนน้อยและต่างก็มีความผูกพันกันทางสายเลือด ส่วนสำนึกร่วมของสังคมสมัยใหม่นั้นเป็นสำนึกเรื่องของเขตแดนที่ผูกมัดความเชื่อและความรู้สึกของคนในสังคมสมัยใหม่เอาไว้ด้วยกัน
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
