หิมพานต์ 101 : รู้จัก "สางแปลง"
หิมพานต์101 พาไปรู้จัก “สางแปลง” หรือ “สางแปรง” สัตว์ที่นับได้ว่าเป็นแรร์ไอเท็ม หาชมยากมากระดับสุดในป่าหิมพานต์ สางแปลงมีหน้าตาเหมือนเสือสิงห์ผสมกับมังกร หรือ พญานาค เหตุที่ว่าสางแปลงหาชมยากก็เพราะสางแปลงถือเป็นสัตว์หิมพานต์ยุคใหม่ที่เกิดขึ้นจากจินตนาการของช่างในสมัยรัชกาลที่ 3 โดยคำว่าสาง มักจะใช้เรียกเสือ และคำว่า “เสือสาง” ก็มาจากคำว่าสางแปลงนี่เอง
สางแปลง นอกจากจะมีให้ชมในภาพวาดสัตว์หิมพานต์ในกรอบกระจกโบราณ ประดับไว้ที่ผนังพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวรารามแล้ว สางแปลงยังมีให้ชมเป็นรูปปั้นสำริดยืนเฝ้าประตูมงคล กำแพงแก้ว และซุ้มพัทธสีมา อยู่ที่วัดพระเชตุพนฯ หรือ วัดโพธิ์ มีทั้งหมด 16 คู่ เฝ้าอยู่ 8 ซุ้มประตู โดยสางแปลงสำริดนี้สร้างในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งทรงบูรณะปฏิสังขรณ์วัดโพธิ์ครั้งใหญ่ มีหลักฐานปรากฏอยู่ในโคลงดั้นเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ พระนิพนธ์ในกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ความว่า
“นอกทวารท่านให้ตกแต่งขจิต หล่อฤา
หล่อรูปสางแปลงเติม ต่างใช้
สิงหนัดและโตสถิต เทียมคู่ เคียงนา
ขนาบแห่งสองข้างไว้ หว่างทวารฯ”
สำหรับลักษณะเด่นของ สางแปลง มีดังนี้
• ถิ่นที่อยู่ : แม้ สางแปลง จะไม่ใช่สัตว์หิมพานต์โบราณ แต่ที่วัดสุทัศน์ฯ สางแปลงถูกวาดรวมอยู่ร่วมกับสัตว์ในป่าหิมพานต์ ดังนั้นบางตำราเมื่อกล่าวถึงสัตว์ป่าหิมพานต์ก็มักจะมีชื่อสางแปลงปรากฏอยู่ด้วย
• วงศ์ : สางแปลง เป็นสัตว์ประเภทสิงห์ที่ผสมลักษณะเด่นระหว่างสิงห์ และมังกร หรือพญานาคฉบับไทย (บางตำราก็ว่าเป็นการผสมผสานระหว่างสิงฆนัศและโต ซึ่งเป็นสัตว์ในตระกูลสิงห์ทั้งคู่)
• รูปพรรณ : แม้สางแปลงจะผสมระหว่างสิงห์กับมังกรหรือพญานาค แต่รูปพรรณหลักเป็นส่วนประกอบของสิงห์ เริ่มจาก ใบหน้า ปาก คล้ายสิงห์ ปลายจมูกเชิดแหลมอย่างสิงห์และมีเคี้ยวแหลมเห็นเด่นชัด ส่วนหงอนบนศีรษะมีลักษณะเป็นครีบซ้อนกันคล้ายพญานาค กลางหลังมีเกร็ดคล้ายเกร็ดพญานาคพร้อมด้วยขนที่กลางหลัง ส่วนหูกลับกางออกเหมือนหูวัว ใต้ลำคอมีลักษณะเป็นปล้องๆ ตัดไปจนถึงใต้ท้องแบบพญานาค ลำตัว ช่วงขาหลังยังคงเหมือนสิงห์ แต่ปลายหางกลับคล้ายหางพญานาคสะบัดพริ้วไหว ส่วนเท้าทั้ง 4 ไม่มีพังผืด กางเป็นกรงเล็บแบบสิงห์
• สี : ปากและลิ้นสีแดง ลายรอบปากสีเขียวตัดเส้นขนสีดำ ตายาวรีมีขนคิ้วรอบดวงตาหยักเป็นสีเขียว ลำตัวนั้นจากภาพวาดที่วัดสุทัศน์ฯ ให้สีลำตัวเป็นสีขาวออกชมพู
• เครื่องประดับ : รอบลำคอมักประดับด้วยสร้อยสังวาลย์
• หน้าที่ : ทวารบาลเฝ้าประตูอยู่ที่วัดโพธิ์
อ้างอิง
• หนังสือ “ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน” หมวดประวัติวัด
• หนังสือ จิตรกรรมภาพสัตว์หิมพานต์ พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
