“British East India” บริษัทมหาอำนาจในประวัติศาสตร์โลก
“British East India” เป็นบริษัทยักษ์ใหญ่ที่เปิดดำเนินการและสร้างความยิ่งใหญ่มาก่อนบริษัทยักษ์ใหญ่ในปัจจุบันเป็นเวลานับร้อยปี
เมื่อพูดถึงบริษัทยักษ์ใหญ่ของโลก หลายคนก็คงจะนึกถึง Google หรือ Amazon หรืออาจจะเป็น Apple
แต่ British East India เกิดก่อนบริษัทเหล่านี้เป็นเวลานับร้อยปี และสั่งสมความยิ่งใหญ่ ก่อนจะสิ้นสลายตามกาลเวลา
British East India ได้ถูกก่อตั้งเมื่อวันที่ 31 ธันวาคม ค.ศ.1600 (พ.ศ.2143) โดยได้รับพระบรมราชานุญาตจากราชสำนักอังกฤษ และบริษัทนี้ก็มีสถานะเป็นกึ่งเอกชน กึ่งรัฐบาล ทำการค้าขายกับประเทศต่างๆ เช่น จีน อินเดีย เปอร์เซีย และอินโดนีเซีย ครองความยิ่งใหญ่เป็นเวลานานกว่าสองศตวรรษ
ธงของบริษัท
บริษัทยังนำเข้าสินค้าต่างๆ สู่อังกฤษ ทั้งชา ผ้าฝ้าย และเครื่องเทศหลากชนิด สร้างผลตอบแทนให้นักลงทุนสูงถึงกว่า 30% เลยทีเดียว
ในช่วงพีค บริษัทแห่งนี้คือบริษัทที่ใหญ่ที่สุดในโลก ใหญ่กว่าชาติหลายชาติซะอีก และมีอำนาจทางการค้ากว้างใหญ่ เป็นที่เกรงกลัวไปทั่ว
แต่เมื่อถึงปลายศตวรรษที่ 18 เมื่อการค้าเริ่มเสื่อมลง บริษัทก็ยังคงความยิ่งใหญ่ เริ่มสร้างอาณาจักรของตนเอง จนถึงจุดๆ หนึ่ง บริษัทมีกองทัพของตนเอง มีทหารกว่า 260,000 นาย มากกว่าทหารบกของกองทัพอังกฤษในเวลานั้นถึงสองเท่า
ด้วยความที่มีกองทัพที่แข็งแกร่งและอำนาจทางการค้าที่มหาศาล ทำให้คู่แข่งต่างยำเกรง ดินแดนหลายแห่งก็ไม่กล้าขัดใจ ต้องยอมทุกอย่าง โดยเฉพาะเรื่องของ “ภาษี” ซึ่ง British East India ก็มีอำนาจต่อรองอย่างเต็มที่
สำหรับการก่อตั้งบริษัท ก็ต้องย้อนไปตั้งแต่วันที่ 31 ธันวาคม ค.ศ.1600 (พ.ศ.2143) เมื่อ “สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 1 แห่งอังกฤษ (Elizabeth I)” ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้กลุ่มพ่อค้าในลอนดอน มีสิทธิทำการค้ากับอินเดียตะวันออก ซึ่งครอบคลุมตั้งแต่แหลมกู๊ดโฮปในแอฟริกา ไปจนถึงแหลมฮอร์นในอเมริกาใต้
British East India ซึ่งเป็นบริษัทเกิดใหม่ ได้กลายเป็นบริษัทที่ผูกขาดทางการค้าในอินเดียตะวันออก ชนิดที่บริษัทอื่นๆ ในอังกฤษไม่สามารถสู้ได้ และยังไม่มีสิทธิทำการค้าในดินแดนแถบนั้น
แต่ถึงอย่างนั้น บริษัทก็ยังต้องเผชิญกับคู่แข่งอย่างสเปนและโปรตุเกส ซึ่งทั้งสองชาติก็มีสถานีการค้าอยู่ในอินเดีย รวมทั้งบริษัท Dutch East Indies ซึ่งก่อตั้งในปีค.ศ.1602 (พ.ศ.2145)
อังกฤษนั้นต้องการสินค้าต่างๆ จากตะวันออก ไม่ว่าจะเป็นเครื่องเทศ ผ้าต่างๆ รวมทั้งเครื่องเพชร
หากแต่การเดินทางๆ ทะเลเพื่อนำเข้าสินค้าจากตะวันออกก็มีความเสี่ยง ไม่ว่าจะเป็นการถูกปล้นจากโจรสลัด หรือปะทะกับเรือของคู่แข่ง รวมทั้งโรคระบาด ซึ่งอัตราการเสียชีวิตของลูกเรือ British East India ก็สูงถึง 30%
การที่บริษัทได้รับพระบรมราชานุญาตให้ทำการค้า ทำให้กลุ่มพ่อค้านั้นสบายใจได้ว่าตนได้รับความคุ้มครองจากเหตุร้ายต่างๆ รวมทั้งเรื่องเงินทุนในเวลาที่คับขัน
บริษัทแห่งนี้เป็นบริษัทที่เป็นผู้ริเริ่มหลายๆ อย่าง เช่น เป็นบริษัทร่วมทุนที่ใหญ่ที่สุด และเปิดดำเนินการมานานที่สุด โดยระดมทุนด้วยการขายหุ้นให้สาธารณชน
บริษัทดำเนินการโดยมีประธานเป็นผู้บริหาร แต่ก็มีคณะกรรมการบริษัทควบคุมอีกชั้น การประชุมในแต่ละครั้ง ก็มีผู้ถือหุ้นนับร้อยเข้าประชุมด้วย
ในช่วงแรก บริษัทยังไม่มีเงินจ่ายค่าจ้างให้พนักงาน จึงต้องหาแรงจูงใจอย่างอื่นให้พนักงาน นั่นก็คือ ให้พนักงานมีส่วนร่วมในการค้า
พนักงานของบริษัท British East India สามารถทำการค้าตามกฎหรือนอกกฎของบริษัทก็ได้ ซึ่งก็มีโอกาสสำหรับพนักงานมากมาย ไม่ว่าจะเป็นการโกง หรือลักลอบนำเข้าสินค้าต่างๆ ซึ่งมีมูลค่ามหาศาล และเหล่าพนักงานก็มักจะลักลอบ มุบมิบสินค้าบางส่วน และนำไปขายเอง
ก่อนที่ British East India จะก่อกำเนิด เสื้อผ้าส่วนใหญ่ในอังกฤษ จะเป็นเสื้อผ้าธรรมดา เน้นการใช้งานมากกว่าความสวยงาม
แต่เมื่อผ้าสวยๆ จากอินเดียเริ่มเข้าสู่อังกฤษ หลายอย่างก็เริ่มเปลี่ยนไป ชาวลอนดอนจำนวนมากเริ่มสนใจแฟชั่น สนใจเสื้อผ้าหลากสไตล์ สวยงาม
เมื่อพ่อค้าอังกฤษและพ่อค้าจากยุโรปชาติอื่นๆ ได้เข้ามาถึงอินเดีย พวกเขาก็ต้องผูกสัมพันธ์กับผู้นำท้องถิ่นและกษัตริย์ โดยเฉพาะกับจักรวรรดิโมกุล ซึ่งทรงอำนาจไปทั่วแถบอินเดีย
ถึงแม้ในทางทฤษฎี British East India จะเป็นบริษัทเอกชน แต่เนื่องจากบริษัทได้รับพระบรมราชานุญาตจากราชสำนักอังกฤษ ทำให้บริษัทมีอำนาจทางการเมืองอีกด้วย
ผู้นำในอินเดียมักจะเชิญผู้มีอำนาจในบริษัทมายังราชสำนัก และเรียกสินบนจากบริษัท แลกกับการให้กองกำลังทหารแก่บริษัท เผื่อไว้ในกรณีปะทะกับบริษัทคู่แข่ง
ในเวลานั้น จักรวรรดิโมกุลมีอำนาจหลักๆ อยู่ภายในอินเดีย หากแต่เมืองท่าต่างๆ นั้นเปิดรับชาติตะวันตกอย่างเสรี ซึ่งนั่นทำให้สาเหตุหลักๆ ที่ทำให้ British East India เร่งหาเงินทุนจำนวนมาก ก็เพื่อการสร้างสถานีการค้าในเมืองท่าหลายๆ แห่งในอินเดีย
ต่อมา เมื่อจักรวรรดิโมกุลล่มสลายในศตวรรษที่ 18 ก็ได้เกิดสงครามภายในอินเดีย ทำให้พ่อค้าอินเดียจำนวนมากต้องเข้าหาบริษัทยักษ์ใหญ่หลายแห่งเพื่อหาที่พึ่ง ทำให้ British East India ยิ่งเติบโตและทรงอำนาจเกินใครจะต้านทาน
ปัญหาก็คือ “British East India จะปกครองดินแดนที่กำลังวุ่นวายเหล่านี้ยังไง และจะใช้หลักการอะไรในการปกครอง?”
บริษัทนั้นไม่ใช่รัฐ บริษัทจะปกครองโดยอ้างราชสำนักไม่ได้ หากไม่ได้รับการยินยอมจากราชสำนัก อีกทั้งการออกกฎหมายก็จะมีปัญหา
ผู้ที่มีบทบาทในกรณีนี้ก็คือ “บริษัทลูก”
สำนักงานของบริษัทในลอนดอนไม่ได้สนใจในการเมืองของอินเดีย หากว่าการค้ายังคงราบรื่น คณะกรรมการก็ยังคงพอใจและไม่ก้าวก่ายงานของบริษัท อีกทั้งการติดต่อสื่อสารระหว่างลอนดอนและบริษัทลูกก็มีไม่มากนัก ทำให้บริษัทลูกสามารถออกกฎเอง ใช้กฎที่ตั้งขึ้นเองในการปกครองเมืองต่างๆ ที่บริษัทตั้งอยู่ได้ รวมทั้งก่อตั้งหน่วยงานตำรวจและระบบยุติธรรมของตนเอง
จุดเปลี่ยนที่สำคัญอีกอย่าง ที่เปลี่ยน British East India จากบริษัทการค้าสู่อาณาจักรมหาอำนาจ ได้มาถึงในภายหลังจากยุทธการที่ปลาศี (Battle of Plassey) ในปีค.ศ.1757 (พ.ศ.2300)
ยุทธการที่ปลาศี เป็นการต่อสู้ระหว่าง British East India กับแคว้นเบงกอลของจักรวรรดิโมกุลที่มีฝรั่งเศสหนุนหลัง
ยุทธการที่ปลาศี (Battle of Plassey)
ยุทธการนี้เป็นการสู้รบระหว่างทหารอินเดียกว่า 50,000 นาย กับทหารของ British East India เพียง 3,000 นาย
ในเวลานั้น คนใหญ่คนโตในอินเดียต่างไม่พอใจที่ British East India ขูดรีดภาษี จึงเกิดความรุนแรงตามมา
แต่สิ่งที่เหล่าคนใหญ่คนโตไม่ทราบเลยก็คือ ในเวลานั้น ผู้นำทางการทหารฝ่าย British East India ในแคว้นเบงกอล นั่นก็คือ “โรเบิร์ต ไคลฟ์ (Robert Clive)” ได้แอบไปตกลงลับๆ กับเหล่านายธนาคารในอินเดีย มีผลประโยชน์ร่วมกัน และทำให้กองทัพอินเดียไม่ยอมออกรบ
โรเบิร์ต ไคลฟ์ (Robert Clive)
ชัยชนะของ British East India ทำให้บริษัทยิ่งแข็งแกร่ง และมีอำนาจในการจัดเก็บภาษีในเบงกอลอย่างเต็มที่ ซึ่งในเวลานั้น แคว้นเบงกอลคือหนึ่งในดินแดนที่ร่ำรวยที่สุดแห่งหนึ่งในอินเดีย
นอกจากนั้น ไคลฟ์ยังทำการยึดทรัพย์สมบัติของเหล่าผู้มีอำนาจในเบงกอล และส่งกลับไปลอนดอน
ชัยชนะครั้งนี้ได้เปลี่ยนแปลงโครงสร้างบริษัทไปอย่างสิ้นเชิง จากบริษัทที่มุ่งไปยังการสร้างผลกำไร ไปเป็นมุ่งในการจัดเก็บภาษี ซึ่งแสดงให้เห็นว่า British East India มีอำนาจมากยิ่งกว่ารัฐบาลอินเดียซะอีก
ต่อมาในปีค.ศ.1784 (พ.ศ.2327) สภาอังกฤษได้ออก “พระราชบัญญัติอินเดีย (India Act)” ซึ่งเป็นการกำหนดให้รัฐบาลอังกฤษมีอำนาจปกครองดินแดนที่อยู่ใต้อำนาจของ British East India ในอินเดีย เนื่องจากรัฐบาลเล็งเห็นว่าบริษัทเริ่มจะมีอำนาจมากเกินไปแล้ว จำเป็นต้องลดทอนอำนาจลง
แต่การขูดรีดของ British East India ก็ยังไม่จบ ในช่วงเวลาที่เรียกได้ว่าเป็นประวัติศาสตร์ที่ดำมืดของบริษัท
British East India ได้ทำการลักลอบนำเข้าฝิ่นเข้ามายังจีน แลกกับสินค้าที่ล้ำค่าในยุคนั้น
นั่นก็คือ “ชา”
ที่ผ่านมา จีนจะทำการค้า แลกเปลี่ยนใบชากับแร่เงินเท่านั้น ซึ่งอังกฤษก็ไม่ได้มีแร่เงินเพียงพอต่อความต้องการชา British East India จึงทำการจัดหาและลักลอบนำเข้าฝิ่นสู่จีนผ่านตลาดมืด แลกกับใบชา
ในขณะที่อังกฤษกำลังเพลิดเพลินกับชาที่ทางบริษัทจัดหามาได้ ชาวจีนก็ติดฝิ่นงอมแงม
เมื่อทางการทราบถึงพฤติกรรมของ British East India ก็ได้ทำการยึดฝิ่นและห้ามปรามการกระทำของบริษัท ซึ่งทำให้อังกฤษไม่พอใจและส่งกองเรือเข้ามารุกราน จุดประกายให้เกิด “สงครามฝิ่น (Opium War)” ในปีค.ศ.1839 (พ.ศ.2382)
สงครามฝิ่น (Opium War)
สงครามครั้งนี้จบลงด้วยความพ่ายแพ้ของจีน ทำให้จีนต้องส่งมอบฮ่องกงให้อยู่ในอำนาจของอังกฤษ และทำให้เห็นว่า British East India นั้นหาผลประโยชน์ได้ทุกวิถีทาง
ต่อมา อังกฤษได้ออก “พระราชบัญญัติรัฐบาลอินเดีย ค.ศ. 1858 (Government of India Act 1858)” ในปีค.ศ.1858 (พ.ศ.2401) ซึ่งกำหนดให้ British East India มาขึ้นตรงกับราชสำนักอังกฤษ
หลังจากนั้น British East India ก็ปิดตัวลงในปีค.ศ.1874 (พ.ศ.2417) ภายหลังจากครองความยิ่งใหญ่มานานกว่า 200 ปี
British East India ปิดตัวลงไปนานเกือบ 150 ปีแล้ว แต่เรื่องราวของบริษัทนี้ยังเป็นกรณีศึกษาของบริษัทต่างๆ และวงการธุรกิจมาจนถึงปัจจุบัน
- 44
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
