@@@...พระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๙...กัมมัฏฐานสังคหวิภาค ....
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส...
ความเบื่องต้น....คู่มือการศึกษาเล่มนี้ รวบรวมคำสอนพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๙ ที่ชื่อว่า "กัมมัฏฐานสังคหวิภาค" อันเป็นปริจเฉทสุดท้ายแห่งพระอภิธัมมัตถสังคหะ ที่พระอนุรุทธาจารย์เป็นผู้รจนา...
กัมมัฏฐาน...แปลตามพยัญชนะ ตามตัวอักษรว่า ที่ตั้งแห่งการงาน แต่ตามอรรถตามควาหมายในที่นี้หมายถึง ที่ตั้งแห่งการงานทางใจที่จะให้ถึงฌานและถึงมัคคถึงผลไม่ได้ หมายถึงการงานอื่นใดที่นอกจากนี้เลย
สังคหะ แปลว่า รวบรวมโดยย่อ
วิภาค แปลว่า ส่วน
กัมมัฏฐานสังคหวิภาค จึงรวมแปลตามความหมายว่า เป็นส่วนที่รวบรวมโดยย่อซึ่งที่ตั้งแห่งการงานทางใจ อันจะให้ถึงฌานและถึงมัคคถึงผล
ดังปรากฏตามนัย "มูลฏีกา" แสดงวจนัตถะ ของคำกัมมัฏฐานว่า
กมฺมเมว วิเสสาธิคมสฺส ฐานนฺติ กมฺมฏฐานํ
การกระทำที่เป็นเหตุแห่งการได้บรรลุฌาน มัคค ผล นิพพาน ที่เป็นธัมม พิเศษนั่นเทียว จึงชื่อว่า "กัมมัฏฐาน"
กมฺเม ภาวนารพฺโพ ฐานนฺติ กมฺมฏฐานํ
การเจริญภาวนาทั้ง ๒ อย่าง เป้นเหตุแห่งการได้บรรลุ ฌาน มัคค ผล นิพพาน จึงชื่อว่า "กัมมัฏฐาน"
@@@...กัมมัฏฐาน มี ๒ ประการ
ภาเวตพฺพา ปุนปฺปุนํ วฑฺเฒตพฺพาติ ภาวนา
ธรรมชาติใดอันบุคคลพึงอบรมให้เจริญ ธรรมชาตินั้นชื่อว่า " ภาวนา"
กิเลส สเมตีติ สมโถ
อันว่า เอกัคคตาเจตสิก สมาธิใด ยังกิเลสทั้งหลายให้สงบ เพราะเหตุดังนั้น อันว่า เอกัคคตาเจตสิก สมาธินั้น ชื่อว่า "สมถะ"
ขนฺธาทิสงฺขตธมฺเม อนิจฺจาทิวิธากาเรน ปสฺสตีติ วิปสฺสนา
อันว่า ปัญญา รู้ด้วยประการใด ย่อมเห็นสังขตธัมม มีขันธ์เป็นต้นด้วยอาการต่างๆ มีความไม่เที่ยงเป็นต้น อันว่า ปัญญานั้น ชื่อว่า "วิปัสสนา"
มีคาถาสังคหะ อันเป็นคาถาที่ ๑ แห่งปริเฉทนี้แสดงว่า
๑.สมถวิปสฺสนานํ ภาวนานมิโต ปรํ
กมฺมฏฺฐานํ ปวกฺขามิ ทุวิธมฺปิ ยถากฺกมํ ฯ
เบื้องหน้าแต่ ปัจจยนิเทสนี้ จักแสดงกัมมัฏฐาน แม้ทั้ง ๒ อย่างแห่งภาวนา คือ "สมถะ และวิปัสสนา" ต่อไปตามลำดับ
มีความหมายว่า เมื่อพระอนุรุทธาจารย์ได้แสดง ปัจจยสังคหวิภาคอันเป็นปริเฉทที่ ๘ จบไปแล้ว ต่อไปข้างหน้านี้ จักได้แสดง ภาวนา ๒ ประการ คือ สมถกัมมัฏฐาน และ วิปัสสนากัมมัฏฐาน ตามลำดับ
@@@...สมถกัมมัฏฐาน
๒.เยนเยนุปเกฺลสาปิ สมนฺติ วูปสมนฺติ หิ
โส โส วูปสโมปาโย สมโถติ ปวุจฺจติ ฯ
แม้อุปกิเลสทั้งหลาย ย่อมสงบระงับด้วยอุบายใดๆ อุบายอันเป็นเครื่องสงบระงับนั้นท่านเรียกว่า "สมถะ"
มีความหมายว่า ถ้ามีอุบายหรือวิธีการใดๆ ที่ทำให้อุปกิเลส อันเป็นเครื่องเศร้าหมองและเร่าร้อน ซึ่งมีแต่จะให้โทษนั้น สงบระงับลงไปได้อุบายหรือวิธีการอย่างนั้นๆ แหละเรียกว่า "สมถะ"
กล่าวอีกนัยหนึ่งก็ว่า "สมถะ" คือ การทำให้จิตสงบระงับจากกิเลสเครื่องเศร้าหมองเร่าร้อนทั้งหลาย จนจิตใจไม่มีอาการดิ้นรน ไม่กระสับกระส่ายตลอดเวลาที่กิเลสเหล่านั้นสงบระงับอยู่
อุบายหรือวิธีการนั้นก้ได้แก่การเจริญกัมมัฏฐาน การเพ่งกัมัฏฐาน คือ หน่วงเอากัมมัฏฐาน มาเป็นอารมณ์สำหรับเพ่ง ซึ่งสมถกัมมัฏฐานนั้นมีจำนวนถึง ๔๐ จัดได้เป็น ๗ หมวด ดังคาถาที่ ๓ ที่ ๔ แสดงว่า
๓.กสิณาสุภานุสฺสติ ทสธา ทสธา ฐิตา
จตสฺโส อปฺปมมญฺญาโย สญฺเญกาหารนิสฺสิตา ฯ
กสิณ อสุภะ อนุสสติ ตั้งอยู่โดยประเภทอย่างละ ๑๐ อย่างละ ๑๐, อัปปมัญญา ๔, สัญญาที่อาศัยอาหารเป็นอารมณ์ ๑
๔.เอกญฺจ ววตฺถานมฺปิ อรูปา จตุโร อิติ
สตฺตธา สมถกมฺมฏฺ- ฐานสฺส ตาว สงฺคโห ฯ
แม้การเพ่งธาตุ ๑, อรูป ๔ นั้น (ก็นับ) ด้วย รวมสมถกัมมัฏฐานเป็น ๗ หมวด (จำนวน ๔๐) ดังกล่าวมาฉะนี้
มีความหมายว่า ในการเจริญสมถภาวนานั้น มีอารมณ์สำหรับเพ่งที่เรียกว่า สมถกัมมัฏฐาน รวม ๗ หมวดเป็นกัมมัฏฐาน ๔๐ คือ
หมวดที่ ๑ กสิณ ๑๐ กัมมัฏฐานว่าด้วย ทั้งปวง
หมวดที่ ๒ อสุภะ ๑๐ กัมมัฏฐานว่าด้วย ไม่งาม
หมวดที่ ๓ อนุสสติ ๑๐ กัมมัฏฐานว่าด้วย ตามระลึก
หมวดที่ ๔ อัปปมัญญา ๔ กัมมัฏฐานว่าด้วย แผ่ไปไม่มีประมาณ
หมวดที่ ๕ อาหาเรปฏิกูลสัญญา ๑ กัมมัฏฐานว่าด้วย หมายรู้ความปฏิกูลในอาหาร
หมวดที่ ๖ จตุธาตุวัตถานะ ๑ กัมมัฏฐานว่าด้วย กำหนดธาตุทั้ง ๔
หมวดที่ ๗ อรูป ๔ กัมมัฏฐานว่าด้วย อรูปกัมมัฏฐาน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
