ชวนมารู้จักผ้าปักซูซานี หัตถกรรมพื้นบ้านเอเชียกลาง
เรารู้จักผ้าปักซูซานีตอนไปชม The State Fine Arts Museum ในทัชเคนต์เมืองหลวงของอุซเบกิสถาน ลวดลายและความงามโดยรวมของผ้าปักที่จัดแสดงบนผนังพิพิธภัณฑ์สะดุดตา ดึงดูดสามสาวให้หยุดพิจารณา พี่แป้นสนใจศึกษางานผ้าปักท้องถิ่นมาบ้าง ชี้ชวนให้สองสาวนุ้ยกับจาดดูรายละเอียดฝีเข็ม เทคนิคการปัก ลายปักและการต่อผ้า
ผ้าปักซูซานีที่จัดแสดงใน The State Fine Arts Museum ในทัชเคนต์เป็นของเก่าจากคริสตวรรษที่ 18 - 19 ถึงช่วงต้นคริสตวรรษที่ 20 มาจากทุกสารทิศของอุซเบกิสถาน ผ้าปักนี้ใช้ประดับผนัง ทั่วๆไปยังใช้แทนผ้าห่ม ผ้าห่อของ กรุด้านในกระโจม (yurt / ger) ทำของใช้ หมวกหลายรูปแบบ ยุคนี้ใช้ทำปลอกหมอนอิง และนำมาตกแต่งภายในด้วย
ไม่กี่วันต่อมา ได้ชมพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ที่เมืองฮูยันด์ (Khujand) ในทาจิกิสถาน พวกเราโชคดีมากที่ได้เข้าชมแม้ที่นั่นจะปิดครึ่งเช้าของวันนั้นเพราะตรงกับเทศกาลวันเนารุส ภัณฑารักษ์หญิงพาเข้าชมเอง เมื่อมาถึงห้องอารยธรรมอารยัน (Aryan Civilization) ที่บอกเล่าเรื่องราวของจักรวรรดิเปอร์เซียโบราณและอิทธิพลทางวัฒนธรรมที่ตกทอดในดินแดนแถบนี้จนถึงปัจจุบัน มีผ้าปักซูซานีจัดแสดงด้วย ภัณฑารักษ์หญิงเล่าความเป็นมาของผ้าปัก ความหมายของลวดลาย บทบาทและการใช้งานในชีวิตประจำวัน จึงเป็นที่มาของบันทึกนี้
ผ้าปักซูซานี (Suzane / Suzani / Suzanne Embroidery) ถือกำเนิดในดินแดนเปอร์เซียโบราณ ในยุคก่อนคริสตกาลแว่นแคว้นในเอเชียกลางหลายแห่งเคยเป็นเขตปกครอง (satrapy) ของจักรวรรดิเปอร์เซีย ผู้รู้ว่ายุคก่อนอิสลาม ผู้คนแถบนี้ใช้ภาษา มีวัฒนธรรมการดำรงชีวิต การสร้างบ้านเรือน มีความเชื่อและนับถือศาสนาโซโรแอสเตอร์หรือลัทธิบูชาไฟแบบเปอร์เซีย
หัตถกรรมผ้าปักนี้เป็นวัฒนธรรมร่วมที่ตกทอดมาถึงปัจจุบันของดินแดนหลายแห่งแถบนี้ อาทิเช่น อุซเบกิสถาน ทาจิกิสถาน คีร์กีซสถาน คาซัคสถาน เติร์กเมนิสถาน อิหร่าน อัฟกานิสถาน ปากีสถาน ทางเหนือของอินเดียโบราณ ฯลฯ รวมถึงหลายท้องถิ่นที่เคยได้รับอิทธิพลวัฒนธรรมเปอร์เซียผ่านเส้นทางสายไหม เช่น ซินเจียง
ผู้คนแต่ละเผ่าพันธุ์ค่อยๆพัฒนาผ้าปักซูซานีจนมีเอกลักษณ์เฉพาะของท้องถิ่น จึงแตกต่างในรายละเอียดด้านลวดลาย การใช้ฝีเข็ม สีสันผ้าและด้าย เสียดายที่ในพิพิธภัณฑ์แต่ละแห่งมีคำอธิบายไม่มาก ทำให้ไม่สามารถแยกแยะลักษณะเฉพาะงานผ้าปักแต่ละถิ่นได้
คำว่าซูซานีมาจากภาษาเปอร์เซียแปลว่าเข็ม ทั่วไปผ้าปักซูซานีใช้ผ้าฝ้าย บ้างใช้ผ้าไหม ส่วนด้ายใช้ผสมกันทั้งด้ายจากฝ้ายและไหม นิยมปักลายดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดวงดาว ผลไม้ชนิดต่างๆ (ที่นิยมมากคือผลทับทิม สัญลักษณ์ของความรุ่งเรืองและการมีลูกหลานมากมาย) ลวดลายพรรณพฤกษา เท่าที่มีโอกาสได้ชมในพิพิธภัณฑ์หลายแห่งทั้งในอุซเบกิสถาน ทาจิกิสถาน ไม่นิยมลายปักรูปสัตว์ อาจจะเป็นเพราะผ้าปักที่ตกทอดมาถึงปัจจุบันเป็นผ้าปักซูซานีหลังยุคอิสลามเข้าปกครองแถบนี้แล้ว แต่ที่ซินเจียงมีลายปักรูปสัตว์ด้วย สีย้อมผ้าทำจากธรรมชาติทั้งหญ้าฝรั่น เปลือกวอลนัต บีทรูท คราม ฯลฯ
จากการสำรวจของเราที่ไม่ใช่แม่ศรีเรือนและอ่อนด้อยวิชาคหกรรม สังเกตว่า งานปักใช้ฝีเข็มหลายแบบ ทั้งปักทึบซ้อนเพื่อดุนลายให้สูง ปักลายก้างปลา คัตเวิร์ค และลายลูกโซ่ เฉพาะการปักลายลูกโซ่นั้น ผู้รู้ว่าเปอร์เซียได้รับอิทธิพลมาจากจีนอีกทอดหนึ่งโดยผ่านการค้าบนเส้นทางสายไหม และนำมาผสมผสานกับงานปักของตน
ตามประเพณีที่สืบทอดมาแต่โบราณ ว่าที่เจ้าสาวจะปักผ้าซูซานีผืนใหญ่เพื่อมอบให้เจ้าบ่าวแทนสินสอดทั้งยังเป็นการสื่อถึงความอดทน ทุ่มเทของเธอ ผ้าปักซูซานีสินสอดนี้นิยมปักลายผลทับทิมแทนความหมายการมีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง ในวันแต่งงาน บ่าวสาวจะจับมุมผ้าคนละ 2 ด้าน ชูขึ้นเหนือศีรษะ แล้วเดินรอบกองไฟตามกันแทนคำมั่นสัญญา (วิธีปฏิบัติแบบโซโรแอสเตอร์) ปัจจุบันเรายังเห็นธรรมเนียมปฏิบัตินี้ในอินเดีย หากถึงคราวยามยาก คู่บ่าวสาวนี้อาจนำผ้าปักซูซานีไปขายเพื่อยังชีพด้วย
รูปประกอบมาจากหลายแห่ง ทั้งที่จัดแสดงใน The State Fine Arts Museum เมืองทัชเคนต์ ใน Museum of Regional Studies เมืองซามาร์คันด์ เมืองบุคฮาราและฮีว่าประเทศอุซเบกิสถาน ในพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์เมืองฮูยันด์ เมืองอิสตาราฟชาน และเมืองเพนต์จิเคนต์ ประเทศทาจิกิสถาน รวมทั้งพิพิธภัณฑ์ซินเจียงในจีน และผ้าปักซูซานียุคอุตสาหกรรมที่ขายในร้านขายของที่ระลึกเมืองต่างๆ
ผ้าปักซูซานีรุ่นเก่าเป็นผ้าทอมือหน้าแคบ ประมาณ 30+ ซม.ตามขนาดหูกทอผ้า จากรูปประกอบจะเห็นการต่อผ้า ความปราณีตของแต่ละผืนสังเกตได้จากการต่อผ้า ความต่อเนื่องของลาย ความเหมือนของสีย้อม
ถ้าจะหาซื้อผ้าปักซูซานี พิพิธภัณฑ์บางแห่งมีจำหน่าย อาจเจอแจ็กพ็อต ด้ายที่ใช้ปักผ้าบางผืนสีอาจจะตก ยังหาซื้อได้จากบาซาร์ หรือร้านขายของที่ระลึกทุกเมืองท่องเที่ยวในอุซเบกิสถาน ผู้ขายจะใช้คำ 2-3 คำอธิบายสินค้า อาทิเช่น ชิ้นนี้พิเศษเพราะเป็นผ้าไหมรุ่นเก่านะ นี่แฮนด์เมดนะ นี่แฮนด์เมดของเก่านะ นี่ปักจักรของเก่านะ (ประมาณว่าเกรดสูงกว่ารุ่นใหม่) นี่ปักจักรของใหม่ มีทั้งแบบผ้าผืนปัก ทำกระเป๋าช้อปปิ้ง กระเป๋าใบเล็ก เป้ ปลอกหมอนอิง ผ้าแขวนผนัง ผ้าคลุมเตียง
ราคาผ้าปักซูซานีในเทรดดิ้งโดมที่เมืองบุคฮาราบอกผ่านเยอะจนไม่ต่อรองเลย ส่วนที่ตลาดชอร์ซูในทัชเคนต์ เป็นผ้าปักจักร ดูดาดๆ พี่แป้นกับนุ้ยได้ผ้าปักซูซานีฝีมือปราณีตพอควรจากพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ในเมืองฮูจันต์ ทาจิกิสถาน และร้านขายของที่ระลึกในเมืองชาคริซาบส์ อุซเบกกิสถาน ราคาก็จับต้องได้
ที่เมืองฮีว่า (Khiva) ในอุซเบกิสถาน มีร้าน Silk Carpet Workshop สาธิตการทอพรมแบบผูกปมและงานฝีมืออื่นๆ มีสินค้าจำหน่ายด้วย ผ้าไหมปักซูซานีของที่นี่งามละเอียดละออทั้งลวดลายและงานปัก ปลอกหมอนอิงผ้าไหมปักใบเล็กใบละประมาณสองพันบาท ดูว่าสมราคาเพราะงานปราณีต การออกแบบลวดลายและโทนสีดูดี ถ้าใครได้ไปเยือน เจอผืนถูกใจ และมีงบพอ ซื้อเลยค่ะเพราะแม่น้ำไม่ไหลกลับ
- 11
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
