13 ธ.ค. 2021 เวลา 12:00 • วิทยาศาสตร์ & เทคโนโลยี
หลังจากทราบว่าจะต้องถูกประหารชีวิต สีผมสตรอเบอรี่บลอนด์ของราชินีมารี แองตัวแนตต์ ก็กลับกลายเป็นสีขาวในชั่วข้ามคืน หลังจากความเครียดมากมายในการปฏิวัติฝรั่งเศส ท่ามกลางความพยายามที่จะหลบหนีแต่ล้มเหลว พระองค์ได้ถอดหมวกออกมา และผู้คนที่เห็นเหตุการณ์ก็เล่าว่า “ผมสีขาวของเธอเหมือนกับผู้หญิงอายุ 70ปี”
แต่ในความเป็นจริงจะเป็นไปได้ไหมที่สีผมจะเปลี่ยนไปในคืนเดียว มันเป็นกรณีที่หายากเป็นพิเศษหรือจะเป็นไม่ได้เลย “เส้นผมไม่มีเซลล์ที่มีชีวิต” เดสมอนด์ โทบิ ศาสตราจารย์ด้านวิทยาศาสตร์ผิวหนังของมหาวิทยาลัยดับลินกล่าว “ความเครียดทางจิตวิทยาสังคมไม่สามารถสร้างผลกระทบต่อเส้นผมที่เกิดขึ้นมาแล้ว แต่จะส่งผลต่อเส้นผมที่ ‘กำลัง’ ก่อตัวขึ้นเท่านั้น”
.
ในขณะที่บทความทางวิทยาศาสตร์ได้เผยแพร่ว่า “เป็นไปไม่ได้ในทางการแพทย์ ไม่มีกลไกใดที่ทำให้เส้นผมกลายเป็นสีขาวตามธรรมชาติ ไม่ว่าจะกระทันหันหรือในชั่วข้ามคืน” บทความของ LiveScience.com ได้เผยแพร่เมื่อปี 2012 “แม้ว่าอาการป่วย การบาดเจ็บ หรืออาการช็อคกระทันหันอาจทำให้ผมขาวได้ แต่ต้องใช้เวลาหลายสัปดาห์กว่าจะเห็นผล และเห็นได้เฉพาะรากผมเท่านั้น”
แต่ก็ยังมีนักวิทยาศาสตร์คนอื่น ๆ ที่บอกว่ามันอาจเกิดจากระบบภูมิคุ้มกันและคนผมร่วงเป็นหย่อม ๆ “สำหรับคนที่มีผมร่วงเป็นหย่อม ๆ นั้นเป็นไปได้เนื่องจากประสบการณ์ที่ตึงเครียดจะทำให้ผมร่วงออกมาและเหลือทิ้งไว้แต่ผมหงอก” เดวิด โอเรนเทรนดช์กล่าวในการให้สัมภาษณ์กับ BBC เมื่อปี 2009 ปริศนานี้ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจน
.
จนกระทั่งมีทีมวิจัยได้เผยแพร่งานวิจัยในวารสาร Nature เมื่อปี 2020 ได้บอกว่า “มันเป็นไปได้” พวกเขาศึกษาระดับความเครียดหลาย ๆ ระดับกับระยะต่าง ๆ ของการเจริญเติบโตของเส้นผม จนในที่สุดก็เหลือแต่เส้นผมสีขาว “เมื่อสเต็มเซลล์ที่สร้างเม็ดสีใหม่ ๆ หายไปอย่างถาวร คุณก็จะไม่สามารุสร้างเม็ดสีขึ้นมาใหม่ กลายเป็นสีขาวซีด”
ตัวอย่างผมปกติและผมที่มีอาการมารี อองตัวเนตต์ซินโดรม
ตอนแรกพวดเขาคิดว่า “คอร์ติซอล” หรือ “ฮอร์โมนความเครียด” คือสาเหตุ “แต่น่าประหลาดใจที่เมื่อเราถอดเอาต่อมหมวกไตที่เป็นแหล่งผลิต ‘คอร์ติซอล’ ออก สีขนของหนูทดลองยังคงเป็นสีขาวภายใต้ความเครียด” Ya-Chieh Hsu หนึ่งในทีมวิจัยกล่าว พวกเขาจึงหันไปที่ “Noradrenaline(นอร์อาร์ดินารีน)” สารสื่อประสาทในระบบประสามที่ควบคุมระบบจิตใต้สำนึกในเพื่อตัดสินใจว่า “จะสู้หรือหนี”
.
เมื่อเกิความเครียดฉับพลัน “นอร์อาร์ดินารีน” จะหลั่งและทำให้สเต็มเซลล์สร้างเม็ดสีเสื่อมสภาพอย่างถาวร เช่นเดียวกับความเครียดทำให้เราแก่ลง ดังนั้นหากความเครียดอยู่ในระดับที่ “สูงพอ” จะทำให้เราแก่ลงอย่างฉับพลันรวมทั้งเกิดผมหงอกด้วย แต่คำนิยามของระดับความเครียดในแต่ละคน “ไม่เท่ากัน”
ดังนั้นระดับความเครียดของ มารี แองตัวแนตต์ อาจสูงมากสำหรับร่างกายของเธอ เซลล์ของเธอจึงตอบสนองอย่างรุนแรงและเปลี่ยนสีผมของเธอ ในตอนนี้นักวิทยาศาสตร์ยังไม่ทราบว่ากระบวนการมีอะไรบ้าง แต่พวกเขารู้แล้วว่า “สารสื่อประสาทความเครียดคือต้นเหตุ”
.
“ความเครียดเฉียบพลันโดยเฉพาะอย่างยิ่งการตอบเสนองว่าจะสู้หรือหนีอย่างกระทันหันนั้นเป็นประโยชน์ในการอยู่รอดของสิ่งมีชีวิต” Bing Zhang หนึ่งในทีมวิจัยกล่าวในรายงาน “แต่ในกรณีนี้ ความเครียดแบบฉับพลันทำให้เซลล์เสื่อมสภาพอย่างถาวร”
.
รายงานวิจัยที่เกี่่ยวข้อง Hyperactivation of sympathetic nerves drives depletion of melanocyte stem cells : https://www.nature.com/articles/s41586-020-1935-3
พระนางมารี และลูก ๆ ของพระองค์ รูปภาพจาก
โฆษณา