ในปี 2008 นักเขียนโปรแกรมผู้ใช้นามแฝงว่า Satoshi Nakamoto ได้นำเสนอสิ่งประดิษฐ์ที่ชื่อว่า Bitcoin โดยมีจุดประสงค์เพื่อเป็นระบบเงิน digital ที่ทำงานแบบ decentralized ได้อย่างสมบูรณ์
ในตอนแรก Bitcoin นั้นเป็นแค่ความคิดเพี้ยนๆ ที่มีแค่กลุ่มนักเข้ารหัสสุดเนิร์ดเท่านั้นที่อินกับมัน จนเวลาผ่านไป ก็เริ่มมีการใช้งาน Bitcoin เพื่อเก็บรักษามูลค่าและแลกเปลี่ยนมูลค่าจริงๆ
จากนั้น Bitcoin ก็เติบโตเรื่อยมา ทั้งในแง่ของจำนวนผู้ใช้งาน ปริมาณธุรกรรม และความแข็งแกร่งของระบบ
Bitcoin ไม่เคยมีการทำ marketing ไม่มีการบังคับให้ใครมาใช้ แต่มันกลับได้รับความนิยม และกลายเป็นสิ่งที่คนครึ่งโลกกำลังให้ความสนใจ
มันผ่านการทดสอบของกลไกตลาด และพิสูจน์ให้เห็นว่าเป็นแหล่งเก็บรักษามูลค่าที่ดีมาตลอด 12 ปี
Bitcoin อาจเป็นสิ่งประดิษฐ์ใหม่ แต่มันพยายามแก้ปัญหาที่มีอยู่มานานเทียบเท่ากับการมีอยู่ของมนุษยชาติเลยทีเดียว ซึ่งก็คือการมี “เงินที่มั่นคง” (Sound money) นั่นเอง
ในเมื่อ Bitcoin ถูกสร้างมาเพื่อเป็นเงิน การจะทำความเข้าใจ Bitcoin จำเป็นที่จะต้องเข้าใจว่า เงินคืออะไร? นี่อาจเป็นคำถามที่พื้นฐาน แต่จริงๆแล้วมันก็ลึกซึ้งมาก บทความนี้จะสรุปบทที่ 1 ของหนังสือ ซึ่งคือการทำความเข้าใจ “เงิน” ครับ
📌การแลกเปลี่ยนโดยตรง (Barter)
มนุษย์แต่ละคนมีความต้องการต่างกัน และก็มีความสามารถที่ต่างกันด้วย เมื่อมนุษย์อยู่รวมกันเป็นสังคม จึงมีการแลกเปลี่ยนสิ่งของกันเกิดขึ้น นั่นคือจุดเริ่มต้นแรกสุดของเศรษฐกิจ
ในช่วงแรกของอารยธรรม มนุษย์ใช้การ “แลกเปลี่ยนสิ่งของกันโดยตรง” (Barter) แต่การแลกเปลี่ยนโดยตรงนี้ก็มีความยากอยู่ นั่นคือทั้งสองฝ่ายจำเป็นจะต้องมี “ความสอดคล้องของความต้องการ” (Coincidence of demand)
เช่น ถ้าผมต้องการเอาไก่ที่มี ไปแลกกับวัวของคนอื่น ผมจำเป็นต้องหาคนที่มีวัวที่ต้องการไก่ ซึ่งอยู่ในบริเวณเดียวกับผม (Coincidence of location) และเขาต้องการไก่ในปริมาณเดียวกับที่ผมต้องการวัว (Coincidenece of scale) ในช่วงเวลาเดียวกันนี้ (Coincidence of time frame) ซึ่งมันเป็นอะไรที่ลำบากมาก
📌Money (เงิน)
วิธีการที่ง่ายกว่านั้นคือการแลกเปลี่ยนทางอ้อม (Indirect exchange) โดยมีสินค้ากลางที่ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน สื่อกลางนี้ต้องซื้อง่ายขายคล่อง และมีคนต้องการอยู่ตลอดเวลา สินค้าที่ถูกใช้ในลักษณะนี้ จะถูกเรียกว่า เงิน (Money) นั่นเอง
ในสังคมยุคก่อน ไม่มีใครมากำหนดกว่าจะใช้สินค้าไหนเป็นเงิน แต่ด้วยกลไกตลาด ก็จะทำให้สังคมหนึ่งเลือกใช้สินค้าตัวหนึ่งเป็นเงินไปเองโดยธรรมชาติ
และด้วยความที่เงินเป็นสิ่งที่มี Network effect สูงมาก สินค้าที่ถูกเลือกก็จะกลายเป็นเงินที่มีการใช้อย่างแพร่หลาย คนทั้งสังคมก็พร้อมใจจะใช้มัน
ตลอดประวัติศาสตร์มีการใช้สินค้ามากมายเป็นเงิน ตามแต่เงื่อนไขและข้อจำกัดของสังคมนั้นๆ โดยมีทั้งเปลือกหอย หิน ลูกปัด เกลือ วัว ทองคำ แร่เงิน ทองแดง เหล้า บุหรี่ ฯลฯ
การเลือกใช้เงินที่ต่างกันออกไปนี้ ก็ย่อมส่งผลกระทบต่างๆกันไปในแต่ละสังคม ขึ้นอยู่กับ “ศักยภาพ” ของเงินนั้นๆ
📌ศักยภาพในการแลกเปลี่ยน (Salability)
สิ่งหนึ่งที่ใช้วัดความสามารถของเงินได้อย่างครอบคลุมที่สุดคือ “ศักยภาพในการแลกเปลี่ยน” (Salability) โดยจะแบ่งเป็น 3 ด้าน ได้แก่
1.ศักยภาพในการแลกเปลี่ยนเชิงปริมาตร (Salability across scale) ซึ่งคือการแตกเป็นหน่วยเล็กหรือรวมเป็นหน่วยใหญ่ได้ง่าย ทำให้แลกเปลี่ยนมูลค่าเท่าใดก็ได้ตามความต้องการ
2.ศักยภาพในการแลกเปลี่ยนเชิงระยะทาง (Salability across space) ซึ่งบ่งบอกถึงความสะดวกในการพกพา เคลื่อนย้ายมูลค่า ไปในสถานที่ต่างๆ
3.ศักยภาพในการแลกเปลี่ยนเชิงกาลเวลา (Salability across time) ซึ่งแสดงถึงความสามารถในการเก็บรักษามูลค่าให้คงอยู่ต่อไปในอนาคต แสดงถึงความคงทน ไม่ผุกร่อน หรือเสื่อมมูลค่าไปในรูปแบบต่างๆ
เงินแต่ละชนิดจะมีความสามารถในทั้ง 3 ด้านต่างกันไป ความสามารถด้านที่ 1 กับ 2 นั้นไม่ใช่เรื่องยากนัก และเงินส่วนใหญ่ก็ทำได้ดีในระดับหนึ่ง
แต่สิ่งสำคัญที่เงินส่วนใหญ่ทำไม่ได้คือเรื่องของ Salability across time นี่เอง เพราะถึงแม้รูปแบบทางกายภาพของเงินจะอยู่คงเดิม แต่มันอาจเสื่อมค่าไปได้เช่นกันหากอุปทาน (Supply) ของเงินนั้นเพิ่มเร็วเกินไป
เงินเป็นสิ่งมีค่าที่ทุกคนอยากมีในครอบครอง ตลอดประวัติศาสตร์ไม่ว่าจะเป็นสังคมใด ก็จะมีความพยายามในการผลิตเงินเพิ่ม เพื่อที่จะรวยทางลัดเสมอ ซึ่งหากเงินนั้นผลิตได้ง่ายก็จะทำให้อุปทานล้นตลาดส่งผลให้มันมีค่าลดลง
เงินที่มั่นคง ที่สามารถรักษามูลค่าผ่านกาลเวลาได้ จึงจำเป็นต้องเป็นเงินที่สร้างได้ยาก ส่งผลให้มันมีความหายาก (Scarcity) นั่นเอง
📌Stock to flow ratio
เงินที่มั่นคง หายาก และสร้างขึ้นมาใหม่ได้ยากนี้ อาจวัดกันได้จากสิ่งที่เรียกว่า Stock-to-flow ratio โดยคำนวณจาก Stock (ปริมาณเงินที่มีในระบบ) หารด้วย Flow (ปริมาณเงินที่ผลิตใหม่ในช่วงเวลาหนึ่ง)
สินค้าที่มีค่า Stock-to-flow สูง หมายถึง flow ที่มีอัตราการผลิตเพิ่มใหม่ค่อนข้างต่ำ ซึ่งจะมีความมั่นคงและสามารถรักษามูลค่าไปในอนาคตได้ ส่วนสินค้าที่มี Stock-to-flow ต่ำ อาจหมายความว่ามันถูกผลิตเพิ่มได้ง่าย ทำให้มันเสื่อมมูลค่านั่นเอง
แต่ Stock-to-flow ก็ไม่ใช่สิ่งที่เป็นค่าคงที่ มันเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดตามปริมาณของเงิน และปริมาณการผลิต และหากมีการเปลี่ยนแปลงแรงๆ ไม่ว่าจะเป็นทางธรรมชาติ เทคโนโลยี หรือการเมืองใดๆ ส่งผลให้ค่า Stock-to-flow ของเงินนั้นต่ำลงอย่างรวดเร็ว เงินนั้นจะเสื่อมค่าไป และจะมีสินค้าที่มี Stock-to-flow สูงกว่ามาเป็นเงินแทน
นี่เป็นเรื่องที่มีให้เห็นมาตลอดประวัติศาสตร์ ครั้งหนึ่งเปลือกหอยเคยถูกใช้เป็นเงิน แต่เมื่อเทคโนโลยีการประมงดีขึ้น การหาเปลือกหอยง่ายขึ้น เปลือกหอยก็ต้องเสียสถานะนี้ไป
ทวีปแอฟริกาเคยใช้ลูกปัดเป็นเงิน แต่เมื่อชาวยุโรปเริ่มเข้ามาในแอฟริกา ก็มีการนำเข้าลูกปัดมาเพิ่มมากมาย และทำให้ลูกปัดเสื่อมมูลค่าในแอฟริกาลงในที่สุด
ปัจจุบันเงินรัฐบาลที่เราใช้อยู่นั้นก็มีการผลิตเพิ่มมหาศาล ผ่านมาตรการทางเศรษฐกิจต่างๆ ส่งผลให้ค่า Stock-to-flow ต่ำลงเรื่อยๆ หากลองมองประวัติศาสตร์การเงิน ก็น่าจะทำนายได้ไม่ยากว่าอะไรจะเกิดขึ้นต่อไป
📌หน้าที่ของเงิน
และสุดท้าย เพื่อให้ความเข้าใจในนิยามของเงินนั้นสมบูรณ์ ก็จำเป็นต้องเข้าใจเรื่องหน้าที่และความสำคัญของเงินด้วย อย่างที่พอจะรู้กันว่า เงินมีหน้าที่ 3 อย่างได้แก่ 1.เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน (Medium of exchange) 2.เป็นหน่วยวัดมูลค่า (Unit of account) และ 3.เป็นแหล่งเก็บรักษามูลค่า (Store of value)
3 สิ่งนี้อาจจะดูเป็นเรื่องง่ายๆ แต่มันก็เป็นรากฐานที่สำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
เงินที่ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนที่ดี จะทำให้การค้าขายมีประสิทธิภาพมากขึ้น ตลาดขยายขนาด อรรถประโยชน์ของสินค้าและบริการถูกจัดสรรได้ดี คนแต่ละคนก็จะสามารถพัฒนาความชำนาญเฉพาะทาง และทำให้ productivity โดยรวมของทั้งสังคมสูงขึ้น
ถ้าเงินทำหน้าที่เป็นหน่วยวัดมูลค่าที่ดี กลไกตลาดจะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ราคาจะเป็นสิ่งที่สื่อสารมูลค่าของสิ่งต่างๆได้อย่างแม่นยำ การคำนวณและวางแผนทางเศรษฐกิจที่ซับซ้อนสามารถเกิดได้ การตัดสินใจทางเศรษฐศาสตร์เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และส่งผลให้เศรษฐกิจโดยรวมพัฒนาได้ดี
และถ้าเงินทำหน้าที่เก็บรักษามูลค่าได้ดี ผู้คนจะสามารถสะสมความมั่งคั่งได้ ทำให้เกิดความมั่นคงในชีวิต ทำให้คนคิดการณ์ไกลมากขึ้น ชะลอการบริโภคในวันนี้เพื่อผลตอบแทนในระยะยาวมากขึ้น การเก็บออมและลงทุนลงแรงในระยะยาวนี้คือกุญแจสำคัญในการสั่งสมทุนทรัพย์และการพัฒนาอารยธรรมของมนุษยชาติโดยรวม
จะเห็นว่าเงินที่มั่นคงนั้น ส่งผลต่อพัฒนาการทางเศรษฐกิจและความเจริญงอกงามของสังคมเป็นอย่างมาก
หากลองมองย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์ ช่วงที่มนุษย์มีการพัฒนาอย่างก้าวกระโดด สังคม ศิลปะวัฒนธรรมเฟื่องฟู ล้วนเป็นช่วงที่สังคมใช้เงินที่มั่นคงทั้งสิ้น เช่น ยุคโรมัน ยุคเรเนซองส์ ช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 เป็นต้น
ส่วนในยุคที่เงินขาดความมั่นคง ด้วยปัจจัยต่างๆนาๆ ที่ทำให้เงินนั้นบกพร่องไป ล้วนนำมาซึ่งความเสื่อมทรามของสังคม พัฒนาการทางอารยธรรมต้องชะลอลง และหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องพบจุดจบของยุคสมัยในที่สุด เช่น ช่วงปลายยุคโรมัน ยุคมืด และยุคสมัยใหม่ตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่ 1 เป็นต้นมา
อ่านมาถึงตรงนี้ทุกคนคงจะเข้าใจนิยาม หน้าที่ และความสำคัญของเงินกันแล้ว แต่อาจจะยังไม่เห็นภาพมากนัก ถึงตรงนี้ไม่เป็นไรครับ บทต่อๆไปจะขยายความจากบทนี้ ทำให้เห็นภาพและอินมากขึ้นครับ
ในบทที่ 2-4 จะเล่าถึงประวัติศาสตร์ของเงินไล่ไปตามยุคสมัย ตั้งแต่เงินในยุคโบราณ เงินโลหะ และเงินตรารัฐบาล เป็นการอธิบายเหตุการณ์สำคัญตลอดประวัติศาสตร์ ผ่านมุมมองของเงิน
ส่วนในบทที่ 5-7 จะเล่าถึงหน้าที่ของเงิน และความสำคัญของเงินที่มั่นคง ต่อการพัฒนาอารยธรรมของมนุษยชาติแบบลงรายละเอียด
และในบทที่ 8-10 จะเป็นเรื่องเกี่ยวกับ Bitcoin โดยเป็นการอธิบายว่า Bitcoin คืออะไร ทำงานอย่างไร และมันจะมีประโยชน์อะไรต่อมนุษยชาติ
หนทางยังอีกยาวไกล แต่รับรองว่าสนุกแน่ รอติดตามกันต่อไปครับ
References
Saifedean Ammous (2017) The Bitcoin Standard
- 69
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
