นานาสำนวนจาก "รามเกียรติ์"
คนไทยรู้จักเรื่องรามเกียรติ์กันมาแต่โบราณกาลแล้ว
ด้วยความฮิตของเรื่องนี้
คนไทยในสมัยก่อนจึงได้ประดิษฐ์คิดค้น
สำนวนต่างๆ ที่ได้ยึดโยงมาจากเรื่องรามเกียรติ์
วันนี้ เราจะมานำเสนอสำนวนที่มีที่มาจากรามเกียรติ์กัน
จะมีอะไรนั้น เราไปดูพร้อมกันเลยนะขอรับ
cr : การ์ตูนรุทธ์; มติชน; 20 ก.พ. 65 // https://www.matichon.co.th/news-monitor/news_3193022 //
1. งอมพระราม / พระรามเดินดง
หมายถึง : มีความทุกข์ยากลำบากเต็มที่
ที่มา : พระรามต้องถูกเนรเทศออกไปเดินป่าเป็นเวลา 14 ปี
แถมต้องได้รับความทุกข์จากการพลัดพรากนางสีดา
และต้องทำศึกกับทศกัณฐ์จนเกิดเป็นมหากาพย์บานตะไทรามเกียรติ์ขึ้นมา
2. กล่องดวงใจ
หมายถึง : ของรักดังชีวิต ในปัจจุบันหมายถึง ช้างน้อยของผู้ชาย
ที่มา : ในรามเกียรติ์ มียักษ์สองตนที่ถอดหัวใจออกจากร่าง
ได้แก่ทศกัณฐ์และไมยราพ
โดยป๋าทศนำดวงใจเก็บไว้กับฤษีโคบุตร
ส่วนไมยราพนั้นนำไปเก็บไว้ในถ้ำบนยอดเขาตรีกูฏ
3. เจ้าชู้ยักษ์
หมายถึง : เจ้าชู้มากๆ
ที่มา : ป๋าทศกัณฐ์ ยักษ์ผู้สร้างฮาเร็มเอาไว้มากมาย
ไม่ว่าจะ นางกาลอัคคี นางมณโฑ นางปลา นางช้าง
นางสนมพันตน นางสนมสิบตน หรือจะเป็นนางสนมอีกหมื่นๆ
และเหล่านางฟ้าที่ลอบแปลงเป็นเทวดาไปซั่มมาหมดสวรรค์ก็ตาม
4. พาลีสองหน้า (พาลีหลายหน้า)
หมายถึง : กลับกลอก ไว้ใจไม่ได้
ที่มา : ครั้นพาลีและสุครีพสามารถยกเขาพระสุเมรุกลับมาตั้งตรงได้อีกครั้ง
พระอิศวรก็มอบโบนัสพิเศษมากมายแก่พญากากาศ (พาลี)
พลางมอบของสมนาคุณ (คือนางดารา) ไปให้สุครีพ
แต่พระนารายณ์ดันท้วงว่าเป็นการฝากปลาย่างไว้กลับแมว
พาลีจึงให้สัญญาว่าถ้าตนเอานางดาราไปเป็นเมีย
ขอให้ตายด้วยศรของพระนารายณ์
ต่อมาพาลีก็เอานางมาเป็นเมียในที่สุด
5. วัดรอยเท้า
หมายถึง : เทียบตนเองกับผู้ที่อยู่เหนือกว่า
ที่มา : ทรพีคอยวัดรอยเท้าของตนกับรอยเท้าของทรพาผู้เป็นพ่อ
ว่าเท้าใหญ่เท่ากันหรือยัง
เมื่อใหญ่เท่าแล้วทรพีจึงท้าทรพาขวิด
และฆ่าทรพาผู้เป็นพ่อตายในที่สุด
6. ทรพี
หมายถึง : เนรคุณ
ที่มา : ชื่อนี้มีที่มาจากน้องควายทรพีนี้เองที่ฆ่าพ่อผู้ให้กำเนิด
ครั้นฆ่าพ่อได้ก็ลำพองใจท้าไฝว้คนนั้นคนโน้นไปเรื่อย
จนมาไฝว้กับพาลีในที่สุด ทั้งสองสู้กันอยู่ 7 วันก็ยังไม่ปรากฏผลแพ้ชนะ
พาลีจึงถามว่า “มีเทวดาคอยคุ้มครองอยู่หรืออย่างไร”(จริงๆมีจ้า)
แต่ทรพีกลับบอกว่า กูเก่งเอง
เทวดาจึงไม่ช่วยปล่อยให้พาลีฆ่าตายในที่สุด
7. ทูษณ์ขรตรีเศียร
หมายถึง : วงศาคณาญาติ
ที่มา : พญายักษ์สามตนที่เป็นน้องชายของป๋าทศ
เรียงตามลำดับ คือ ขร ทูษณ์ และ ตรีเศียร
ซึ่งทั้งสามหลงไปท้าไฝว้กับพระราม
เพราะเชื่อคำยุของนางสำมนักขาจนถูกฆ่าตายไปหมด
ปล. คำว่า “ทูษณ์” พ้องเสียงกับคำว่า “ทูต”
จึงมักจะต่อสร้อยเป็น ทูตขรตรีเศียรไปด้วย
สำนวนนี้ใช้มาตั้งแต่สมัยอยุธยา
ดังที่สมเด็จเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ กล่าวว่า
“การรับทูตขรตรีเศียรเป็นประเพณีมาแต่โบราณ”
8. กลิ้งทูตล้มขร
หมายถึง : นอนกันเกลื่อดกลาดไม่เป็นท่า
ที่มา : จากหนังใหญ่ตอนพระยาทูษณ์ พระยาขรออกรบ
ซึ่งจะเล่นกันถึงสองยาม (เที่ยงคืน) กว่าถึงตอนพี่ขรถูกศรพระรามตาย
เมื่อถึงตอนนั้นคนเชิดก็หยุดเล่น
ถึงเวลาพัก คนดูจึงเรียกติดปากว่า ล้มขร
คู่กับสำนวน กลิ้งทูต ที่พญาทูษณ์ออกรบแล้วถูกศรพระรามตาย
9. ยักษ์ปักหลั่น
หมายถึง : ร่างกายใหญ่โต
ที่มา : ยักษ์ปักหลั่นเป็นยักษ์ร่างกายใหญ่โตมากๆ
มีหน้าที่เฝ้าสระโบกขรณีตามคำสาปของพระอินทร์
เมื่อเห็นพี่เผือก ชมพูพานและองคตมานอนอยู่ริมสระก็คิดจะกิน
แต่องคตดันตื่นขึ้นมาไล่กระทืบยักษ์ซะก่อน
ปักหลั่นขอยอมแพ้และบอกที่มาของตน
ว่าเดิมเป็นเทวดาแต่ลักลอบซั่มกับนางเกสรมาลา
จึงถูกสาป ถ้าทหารขององค์พระนารายณ์เข้าลูบกายก็จะพ้นคำสาป
องคตจึงเข้าลูบหลังให้ พ้นคำสาปกลับไปเป็นเทวดาเหมือนเดิม
10. เหาะเกินลงกา
หมายถึง : ทำเกินคำสั่ง
ที่มา : เมื่อครั้นไอ้เผือก องคต และชมพูพานไปสืบหาที่ตั้งของเกาะลงกา
พญาวานรทั้งสามได้พบนกสัมพาที พญานกได้พาชบินไปบอกพิกัดกรุงลงกา
จากนี้ถึงคราวพี่เผือกไปเองก็ดันเหาะเลยไปถึงเขาโสฬสเกินเมืองลงกาไปซะนี้
11. ยักษ์ลักพาลิงพาไป
หมายถึง : แย่งกันไปแย่งกันมา
ที่มา : ครั้นพี่เผือกพบนางสีดา
กระทั่งขันอาสาจะพานางกลับไปหาพระราม
แต่นางสีดากลับปฏิเสธเพราะว่าเห็นการกระทำที่ไม่สมควร
ดูราวกับนางเป็นหญิงที่ถูกแย่งกันไปแย่งกันมา
ฉะนั้นขอเผือกกลับไปหาพระรามและให้ยกทัพข้ามมาเกาะลังกา
โดยนางจะคอยท่าอยู่
12. น้ำบ่อน้อย
หมายถึง : น้ำลาย
ที่มา : ตอนเฮียเผือกเผากรุงลงกานั้น ไฟที่หางดันไม่ยอมดับ
ไม่ว่าจะไปดำผุดดำว่ายที่มหาสมุทรไฟมันก็อยู่นะซิ
พี่เผือกจึงไปปรึกษาฤษีนารท
ซึ่งพระฤษีก็ให้คำตอบว่าใช้น้ำบ่อน้อยซึ่งก็คือน้ำลายของเอ็งดับไฟซิ
13. จองถนน
หมายถึง : เตรียมแผนการรุกล้ำที่ของคนอื่น ทำวางโต
ที่มา : เมื่อครั้นพระรามยกไพร่พลตามนางสีดามาหยุดอยู่ริมฝั่งมหาสมุทร
จะข้ามไปได้ต้องเกณฑ์พลวานรเอาหินมาถมทำถนนข้ามไปยังกรุงลงกา
14. องคตพดหาง
หมายถึง : เย่อหยิ่งจองหอง อวดดี ตีตนเสมอ
ที่มา : เมื่อพระรามยกกองทัพมาถึงเกาะลงกาแล้ว
ก็ได้ตั้งองคตเป็นทูตไปเจรจากับทศกัณฐ์ขอให้ส่งนางสีดากลับคืนมาให้
เมื่อไปถึง องคตก็พดหางของตนนั่งให้สูงเทียบทศกัณฐ์
ก่อนจะอ่านราชสารออกกไป
15. หนุมานคลุกฝุ่น
หมายถึง : สกปรกมอมแมม
ที่มา : ตอนที่พี่เผือกไฝว้กับไมยราพอยู่นั้น
ไม่มีใครแพ้ไม่มีใครชนะจนต้องเอาต้นตาลมาฟาดคนละสามที
ในตอนที่ไมยราพจะฟาดหนุมานนั้น
พี่เผือกก็ได้เสกฝุ่นผงมาทาทั่วตัวเพื่อป้องกันรงปะทะของไมยราพ
16. เข็ดเขี้ยว
หมายถึง : ไม่กล้าสู้เพราะสู้แล้วสู้ได้
ที่มา : มาจากตอนที่เฮียกุมถูกพี่เผือกกัดหูจนไม่กล้าออกมาเผชิญหน้า
17. กุมภกรรณทดน้ำ
หมายถึง : กีดขวาง นอนขวาง ขวางกั้น ทำตนเป็นอุปสรรคแก่ผู้อื่น
ที่มา : มาจากตอนที่เฮียกุมคิดแผนที่จะไปทำพิธีทดน้ำให้เหือดแห้ง
เพื่อมิให้กองทัพพระรามได้อาบกินน้ำต่อไป
เมื่อพระรามทราบความจากจาร์วิสยักษาจึงใช้ให้หนุมานไปปราบ
18. สิ้นรถสิ้นทศโยธา
หมายถึง : หมดสิ้นทุกสิ่งทุกอย่าง
ที่มา : เมื่อคราวป๊าทศออกศึกกับพระรามเป็นครั้งแรกนั้น
ป๊าได้จัดลูกๆสิบตนออกเป็นกองรถถึงสิบกองเพื่อป้องกันอันตราย
เรียกรวมๆกันว่า "ขุนสิบรถ"
แต่เมื่อรบกันไปจริงๆแล้ว
อีตาขุนสิบรถนี้แหละที่ถูกทหารของพระรามฆ่าตายกันหมดจนไม่เหลือซักตน
19. หายเข้ากลีบเมฆ
หมายถึง : หายลับไม่พบกันอีก
ที่มา : เมื่อครั้นยักษ์จวนเจียนจะพ่ายแพ้ก็ได้ใช้วิชาจำแลงกาย
หนีเข้าไปในกลีบเมฆในบัดดล
20. ปล่อยม้าอุปการ
หมายถึง : ชอบวางอำนาจ หรือ ข่มขู่ผู้อื่น
ที่มา : มาจากพิธีอัศวเมธของอินเดีย
โดยในรามเกียรติ์จะกล่าวถึง
ตอนที่พระมงกุฎ พระลบลองยิงศรที่พระเจ้าตาให้
จนต้นรังใหญ่ล้มลงเกิดเสียงดังสนั่น
พระรามได้ยินก็เข้าใจว่าจะมีผู้มาแข่งฤทธิ์จึงปล่อยม้าอุปการออกไป
โดยแขวนกล่องพระราชสาส์นไว้ที่คอม้าว่า
นี้เป็นของพระรามนะจ๊ะ ถ้าใครพบก็บูชาม้านะ
แต่ถ้าใครบังอาจขึ้นขี่ล่ะก็ พ่อจะให้คน(และลิง)ตามจับมาประหารเสีย
21. ศรศิลป์ไม่กินกัน
หมายถึง : กินกันไม่ลง เก่งเสมอกัน
ที่มา : มีกล่าวถึงหลายเรื่อง (สมุทรโฆษ รามเกียรติ์ ไชยเชษฐ์)
แต่จะขอกล่าวเรื่องรามเกียรติ์แล้วกัน
เมื่อพระรามปะทะกับลูกๆของตน
ต่างฝ่ายต่างยิงศรตอบโต้กัน แต่ก็เอาชนะกันไม่ได้
พระมงกุฎแผลงศรไปอีกครั้ง กลับกลายเป็นข้าวตอกดอกไม้
พระรามเห็นอัศจรรย์จึงตั้งอธิษฐาน
ถ้าเป็นหน่อเนื้อเชื้อเดียวกันขอให้ศรกลายเป็นอาหาร
ก็เป็นไปดั่งคำอธิษฐาน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
