ขนมแห่งความสามัคคี สู่ขนมพิธีในงานแต่ง
เมื่อวันเวลาผ่านไปขนมไทยแท้ก็มักจะเลือนหายไปตามกาลเวลา เช่นเดียวกับขนมชนิดนี้ “ ขนมสี่ถ้วย ” ที่หลายคนก็ไม่รู้จัก หรือบางคนก็ลืมไปแล้ว
ขนมสี่ถ้วยเป็นขนมไทยโบราณ และเป็นขนมชนิดแรกของไทยที่มีหลักฐานว่าถูกจารึกไว้ตั้งแต่สมัยโบราณ สันนิษฐานว่าอยู่ในยุคปี พ.ศ.2215-2220 ซึ่งเป็นแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
ในศิลาจารึกที่มีลักษณะเป็นลายแทงได้จารึกไว้ด้วยอักษรโบราณ บอกว่ามีพระราชโองการให้ขุดสระ เมื่อช่วยกันขุดสระแล้วก็ให้ทำขนมสี่อย่างแจกจ่ายคนงานเพื่อจะได้รับประทานกันให้หายเหน็ดเหนื่อย และสร้างพลังงาน ในตอนนั้นยังไม่เรียกชื่อว่าขนมสี่ถ้วย แต่เป็นขนมสี่ชนิดที่นำมารวมกัน
ชื่อทั้งสี่ของขนมนี้ คือ ไข่กบ นกปล่อย นางลอย และอ้ายตื้อ
ในสมัยโบราณนั้นเมื่อบ้านเมืองอยู่ในความสงบสุข ไม่มีศึกสงคราม เมื่อถึงฤดูเก็บเกี่ยวข้าว หลังจากนวดข้าวหรือช่วยกันทำงานต่างๆเสร็จแล้ว พวกผู้หญิงจะเตรียมทำขนมทั้งสี่ชนิดนี้ไว้เลี้ยงหลังเสร็จการเสร็จงาน เป็นขนมยืนหนึ่งในสมัยนั้น จนการเลี้ยงขนมแบบนี้ได้ชื่อว่า ประเพณีสี่ถ้วย จึงเห็นได้ว่าขนมสี่ถ้วยคือขนมแห่งความสามัคคีของคนไทยในสมัยเก่า ที่จะต้องได้กินเมื่อร่วมทำงานด้วยกันแล้ว
ขนมสี่ถ้วยนั้นมาอยู่ในพิธีงานแต่งได้อย่างไร อันนี้ไม่มีข้อมูลบอกกล่าวไ ว้ และหลักฐานจารึกในศิลาก็ไม่ได้ผูกโยงงานมงคลสมรสกับขนมทั้งสี่อย่างนี้ไว้ แต่จะมีประเพณีการสืบทอดงานมงคลสมรสแบบกินสี่ถ้วยให้เห็นอยู่ในแถบจังหวัดเพชรบูรณ์ และอุตรดิตถ์ และตอนนี้มีอยู่อีกหรือไม่นั้นก็ไม่แน่ใจเหมือนกัน เพราะขนมนมเนยในงานแต่งปัจจุบันมักจะใช้ขนมมงคลจำพวกไข่เสียมากกว่า
ถ้าคนเก่าก่อนพูดบอกว่า “ ไปกินสี่ถ้วยกัน ” ก็หมายความว่าชวนไปงานแต่ง คนในสมัยก่อนจะเรียกว่าพิธีกินสี่ถ้วย ก็คือพิธีแต่งงานนั่นเอง การกินสี่ถ้วยของคนโบราณนั้นทำเพื่อไหว้บรรพบุรุษ เพราะคนโบราณเชื่อว่าบ้านเรือนอยู่อาศัยนั้นมีผีบ้านผีเรือน ปู่ย่าตายาย คอยคุ้มครองป้องกันภัย ถ้าจะทำการใดก็จะต้องบอกกล่าว
การมีสะใภ้เข้ามาอยู่ในเรือน จึงจำเป็นต้องทำพิธีบอกกล่าว เพื่อให้ผีบ้านผีเรือน และบรรพบุรุษได้รับรู้และจะทำให้การครองเรือนอยู่ด้วยกันมีแต่ความสุขราบรื่น
ขนมสี่ถ้วย สี่ชนิด มีดังนี้
1. ไข่กบ คือเม็ดแมงลัก
2. นกปล่อย คือลอดช่อง
3. นางลอย/มะลิลอย/บัวลอย คือข้าวตอก
4. อ้ายตื้อ คือข้าวเหนียวดำ
การกินขนมสี่ถ้วยก็ง่ายมาก แค่ตักทั้งสี่อย่างมารวมกันในถ้วย และราดด้วยน้ำกระสายเชื่อม น้ำกระสายเชื่อมคือน้ำกะทิผสมกับน้ำตาลมะพร้าวหรือน้ำตาลปี๊บเคี่ยวจนหอมกรุ่น เมื่อราดลงไปผสมกับขนมทั้งสี่อย่างจะทำให้ตัวขนมหอมมีรสชาติอร่อย เป็นการใช้ความหวานเพื่อคลุกเคล้าให้ขนมทั้งสี่อย่างเข้ากันเป็นหนึ่งเดียว หรือเป็นนัยในการอวยพรบ่าวสาวว่าให้ความรักนั้นหวานชื่นเหมือนน้ำกระสายเชื่อมใจของทั้งสองคน
นอกจากความหมายจากน้ำกระสายเชื่อมแล้ว ขนมทั้งสี่อย่างก็สื่อความหมายสำหรับอวยพรบ่าวสาวแตกต่างกันไปตามแต่ละชนิดของขนมด้วย
ไข่กบ
ไข่กบตามธรรมชาติจะออกลูกคราวละมากๆในช่วงฤดูฝน ไข่กบจะจับตัวกันเป็นแพเหมือนกับเม็ดแมงลักเมื่อแช่น้ำก็มีลักษณะคล้ายไข่กบ มีความหมายว่าให้บ่าวสาวนั้นรักกันอย่างเหนียวแน่นเหมือนกับไข่กบที่จับตัวกันเป็นแพ ให้มีลูกเต็มบ้านมีหลานเต็มเมืองเหมือนกับกบที่ออกไข่คราวละมากๆ
นกปล่อย
นกปล่อยนั้นเป็นขนมใกล้ตัวคนไทย ซึ่งก็คือลอดช่องนั่นเอง วิธีการทำต้องกดแป้งให้ผ่านตะแกรง แป้งที่ลอดผ่านไปได้จะคล้ายกับนกที่โบยบินสู่ท้องฟ้า บ้างก็ว่าแป้งที่ลอดผ่านคล้ายมูลของนก จึงไม่มีข้อสรุปแน่ชัดสำหรับที่มาของชื่อขนมนี้ แต่ความหมายที่ซ่อนอยู่ในทางมงคลคือการอวยพรบ่าวสาวให้กระทำสิ่งใดมีแต่ความลี่นไหลไม่ติดขั้น ไม่มีอุปสรรคใดๆมาขวางกั้นชีวิตครองเรือน
นางลอย มะลิลอย หรือบัวลอย
สื่อถึงความหมายดีงาม เพราะไทยนั้นมีวิถีเกษตรกรมาตั้งแต่โบราณ ข้าวได้ถูกนำมาแปรรูปเป็นอาหารคาวหวานหลากหลายเมนู และนางลอยก็คือข้าวตอกที่ได้จากการนำข้าวเปลือกมาคั่วไฟอ่อนๆ จนแตกพองเป็นดอกสีขาวเหลืองสวยฟู ข้าวตอกเมื่อลอยอยู่เหนือน้ำคล้ายดอกบัวหรือดอกมะลิ เมื่ออมน้ำเชื่อมจะนุ่มอร่อย เปรียบกับความรักของบ่าวสาวที่จะเบ่งบาน ส่งเสริมกันและกันให้ชีวิตเจริญและอยู่ในกรอบประเพณีอันดีงามซึ่งเปรียบกับการคั่วข้าวตอกที่จะต้องระมัดระวังไม่ให้ข้าวกระเด็นออกจากกระทะนั่นเอง
อ้ายตื้อ
กินแล้วอิ่มตื้อนั่นก็คือข้าวเหนียว อ้ายตื้อคือข้าวเหนียวดำ เมื่อกินแล้วอิ่มนาน แน่นท้อง อิ่มตื้อเลย ข้าวเหนียวนำมาทำเป็นเมนูอาหารหวานที่ให้พลังงานเหมือนกัน ให้แขกที่ไปร่วมงาน ไปช่วยในงานกินแล้วอิ่มเอม อิ่มจนตื้อ เป็นการขอบคุณแขกที่มาร่วมงาน มาช่วยงาน และเป็นคำอวยพรให้บ่าวสาวรักกันเหนียวแน่น ซื่อสัตย์ ปรองดองกัน เหมือนข้าวเหนียวที่เกาะกันเป็นก้อน
ขนมสี่ถ้วย หรือประเพณีสี่ถ้วยสื่อให้เห็นถึงความรักความสามัคคีของคนไทยในสมัยก่อน เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของพืชพรรณนั่นคือข้าว และเป็นเมนูหวานปริศนามีที่มาจากภูมิปัญญาของคนไทยสมัยเก่า สื่อความหมายได้น่าชื่นชม
ใครอยากจะกินขนมสี่ถ้วย ก็ไม่ยากจนเกินไป ทำไม่ไหวก็ซื้อมารวมๆกันในถ้วย ทำน้ำกระสายเชื่อมสักหน่อย ก็อร่อยได้แล้ว
ยิ่งหน้าร้อนแบบนี้ ได้ขนมสี่ถ้วย
ท็อปปิ้งน้ำแข็งก้อนเล็กๆสักหน่อย ...ชื่นใจ!!
สวัสดีมีความสุขค่ะ🙏😊
- 17
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
