ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์กับความเชื่อสมัยใหม่
ทำไมจึงมีผู้นิยมค้นหาจุดทุบหม้อข้าวหม้อแกงของสมเด็จพระเจ้าตาก
อาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม เขียนไว้ในเอกสารประกอบการเดินทาง “เยี่ยมยามเมืองจันทบูร” คัดมาบางตอนว่า
“...ในการเรียนรู้ของทั้งผู้คนภายในท้องถิ่นปัจจุบันและคนนอกที่เข้ามาชมมาเที่ยวแหล่งเมืองเก่าที่เหลือแต่ร่องรอยความหักพังและสภาพแวดล้อมที่ถูกเปลี่ยนแปลงไป คนที่ไปเที่ยวแหล่งโบราณคดีที่เป็นเมืองโบราณเหล่านั้นเห็นแต่เมืองเฉพาะจุดเฉพาะแห่ง หาได้แลเห็นสภาพแวดล้อมของความเป็นบ้านเก่าเมืองเก่าจนสามารถจินตนาการถึงภาพรวมในอดีตได้
..ทุกคนเดินทางเข้าไปแต่เส้นทางใหม่ที่ข้ามผ่านบริเวณที่เป็นนิเวศวัฒนธรรมของท้องถิ่น เช่น บ้านเรือน เรือกสวน ไร่นา ตลาด และสถานที่ต่างๆ ที่สัมพันธ์กับถนนหนทางและลำน้ำลำคลองไปหมดสิ้น เพียงมุ่งดูแต่บรรดาโบราณสถานที่เหลือแต่ซากที่แม้ว่าจะมีการบูรณะขึ้นมาใหม่ ..การท่องเที่ยวแบบนี้ยังสร้างตำนานบ้านเมืองใหม่แบบมโนใหม่ๆ ให้เป็นสีสันในการเดินทาง
..ข้าพเจ้าเป็นนักศึกษาทางภูมิวัฒนธรรมของบ้านเมืองโบราณเดาไม่ออกบอกไม่ถูกว่า เรื่องที่เกิดในความเป็นจริงทางประวัติศาสตร์หรือเป็นตำนานที่คนนอกท้องถิ่นและคนรุ่นใหม่สร้างขึ้น เพราะล้วนดูขัดกับสภาพแวดล้อมทางภูมิวัฒนธรรมของบ้านเมืองแต่โบราณ...”
ความสำคัญของ “เมืองจันทบูร” จนกลายเป็นที่รู้จักกันทั่วประเทศสำหรับผู้สนใจทางประวัติศาสตร์คือ การที่สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ครั้งมารวบรวมไพร่พลกลับไปกู้กรุงศรีอยุธยา เมื่อครั้งกรุงฯ แตก เมื่อเจรจาต่อรองกับเจ้าเมืองจันทบูรไม่สำเร็จและถูกหลอกล่อถ่วงเวลาไปเรื่อยๆ จึงปรารภเปรียบเปรยแก่ไพร่พลที่วัดแก้วริมเมืองจันทบูรว่า “ให้ทุบหม้อข้าวหม้อแกงเสียให้สิ้น ต้องเข้าตีให้สำเร็จสถานเดียว”
พระเจ้าตากสินฯ พร้อมกองกำลังพลพรรคทั้งมวลบุกเข้าโจมตีเมืองจันทบูรทุกด้านในดึกคืนนั้นแล้วยึดเมืองจันทบูรได้ ส่วนพระยาจันทบูรพาลูกเมียหนีลงเรือเดินทะเลเลียบชายฝั่งไปยังเมืองพุทไธมาศหรือบันทายมาศหรือเมืองฮ่าเตียนในประเทศเวียดนามปัจจุบัน
ทุกวันนี้แม้จะมีเอกสารบันทึกเรื่องเล่าโดยหลวงสาครคชเขตต์ในตำแหน่งวัดแก้วว่า “วัดแก้วหรือวัดป่าแก้ว ตั้งอยู่ภายนอกกำแพงเมืองทางด้านหลังของค่ายทหารที่ตั้งเป็นกองร้อยทหาร ซึ่งสร้างขึ้นใหม่ในภายหลังเดี๋ยวนี้แห่งหนึ่ง และวัดป่าแก้วนี้เองปรากฎว่า เคยเป็นที่ชุมชนของพลของสมเด็จพระเจ้าตากสิน (พระเจ้ากรุงธนบุรี) ก่อนที่ทรงยกกำลังเข้าตีเมืองจันทบุรีในเวลานี้ ซากของวัดแห่งนี้พอที่จะเห็นได้ก็คือ ยังมีฐานแท่นพระอุโบสถเป็นสำคัญอยู่บ้าง”
สอดคล้องกับคำบอกเล่าของชาวบ้านท่าช้างคือ คุณยายเนียม รัตนไพร สิ้นเคราะห์ อายุ ๙๑ ปี (บ้านเลขที่ ๔ หมู่ ๓ ตำบลท่าช้าง อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี สัมภาษณ์กุมภาพันธุ์ ๒๕๖๒) ซึ่งเป็นชาวบ้านท่าช้างมาแต่ดั้งเดิม และมีสามีเป็นทหารม้าในสมัยนั้น เล่าว่าเมื่อตนยังเป็นเด็กพ่อแม่พากันมาทำบุญส่งทุ่งที่ “วัดแก้ว” ซึ่งชี้จุดได้ตรงกันกับที่หลวงสาครคชเขตต์ระบุไว้ คืออยู่นอกเมืองทางด้านเหนือของแนวกำแพงเมืองที่ห่างออกไปราว ๒๐๐ เมตร
ทุกวันนี้ทรากอาคารของวัดแก้วนั้นไม่หลงเหลืออยู่ เพราะสร้างอาคารเรือนแถวยาว และเหลือเพียงฐานศิลาแลงเป็นแนวตัวอาคาร หินทรายหินปูนถูกลำน้ำพัดพาจนมนไม่มีเหลี่ยมน่าจะลอกมาจากลำน้ำท่าช้างนี้ที่ชาวบ้านแถบนี้เคยย่อยหินขาย ใช้เป็นพื้นฐานอาคารเพื่อสร้างความแข็งแรงและชิ้นส่วนอิฐดินเผาและชิ้นส่วนกระเบื้องดินเผาสำหรับเป็นอาคารโบราณสถาน เศษภาชนะเนื้อแกร่งจำนวนมากเคลือบสีดำหรือน้ำเงินดำแบบไหหรือตุ่มใส่น้ำขนาดย่อมๆ เป็นของเตาจีนเคลือบเซลาดินจากเตาจีน ฝาภาพชนะแบบหม้อทะนน ไหเนื้อแกร่งจีนอายุรุ่นอยุธยา
ดังนั้น ที่มีความพยายามตีความในสมัยหลังเรื่องการเข้าตีเมืองจันท์ของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ว่าจะต้องใช้เวลาและความพยายามอย่างยิ่งหรือค้นหาว่าที่ตั้งของวัดแก้วนั้นอยู่ในจุดใด ก็จะเห็นว่า ตัวเมืองจันทบูรเก่าและวัดแก้วริมเมืองนั้นห่างกันเพียง ๒๐๐ เมตร และพระเจ้าตากฯ ในช่วงเวลานั้นต้องการเจรจากับเจ้าเมืองรุ่นน้องมากกว่าการบุกเข้ายึดครองเมืองด้วยการใช้กำลัง แต่คนรุ่นปัจจุบันอาจใช้จินตนาการสร้างภาพวีรกรรมอันเลื่องลือครั้งนั้นจนอาจจะเหนือข้อเท็จจริงกันไปบ้าง
สิ่งเหล่านี้ หากเข้าใจภูมิวัฒนธรรมของบ้านเมือง เห็นและรับรู้ว่าคนโบราณคิดและใช้พื้นที่กันอย่างไร โดยไม่ต้องใช้มโนคตินึกคิดกันไปเอง หรือเข้าใจว่าข้อมูลจากเอกสารที่ยึดถือนั้นเป็นข้อเท็จจริง
คนท้องถิ่นก็คงไม่ต้องมารับมือกับการสร้างประเด็นปัญหาในการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเพื่อตอบสนองความเชื่อหรือทำไปในแนวทางศึกษาเพื่อหาข้อยุติหรือตั้งคำถามแบบปลายปิด ซึ่งเป็นการสวนทางต่อความงอกเงยในการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอย่างชัดเจน
ติดตามบทความ วิดีโอ และรายการต่างๆ เพิ่มเติมได้ที่
Official Web : https://siamdesa.org
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
