23 ก.ค. 2022 เวลา 07:23 • ประวัติศาสตร์
ขอถวายอาลัยต่อการสิ้นชีพิตักษัย
หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี
วันที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๖๕
พระชันษา ๑๐๐ ปี
พระประวัติโดยย่อ
ทรงเป็นพระโอรสใน
พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ พระราชโอรส  พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ( พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารัชนีแจ่มจรัส หรือนามปากกาว่า น.ม.ส. ปราชญ์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ,พระบิดาแห่งการสหกรณ์ไทย, ต้นราชสกุล รัชนี)
พระมารดาคือหม่อมเจ้า
พรพิมลพรรณ รัชนี (ราชสกุล วรวรรณ พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ และหม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา ทรงเป็นนักเขียน นามปากกา แดนเดือน)
หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงเป็นพระปนัดดา (เหลน) ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ และพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว และทรงเป็นพระนัดดา ในกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ (กรมพระราชวังสถานมงคลพระองค์สุดท้าย) ทรงเป็นพระอนุชา ของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต นามปากกา
ว. ณ ประมวญมารค
ทรงสืบทอดสายพระโลหิตความเป็นนักปราชญ์ มาจากพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ พระบิดาและทั้งพระมารดามาอย่างครบถ้วน อีกทั้งหม่อมเจ้าภีศเดช และ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต ทรงอุทิศการทำหน้าที่ให้กับราชวงศ์จักรีตราบจนวันสุดท้าย
โดยพระองค์ท่านทรง ดำรงตำแหน่ง “ประธานมูลนิธิโครงการหลวง" มาตั้งแต่เริ่มแรก พ.ศ.๒๕๑๒ จนพระชนมายุได้ ๙๖ ชันษา เป็นเวลา ๔๐ ปี
ก่อนหม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี จะมาถวายงานติดตามใกล้ชิดพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ มาตั้งแต่ครั้งยังดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราชในรัชกาลที่ ๘ นั้น ได้เสด็จไปศึกษาต่อที่ Dulwich College, ร.ร.เอกชนใน อังกฤษ
ทรง จบการศึกษาปริญญาตรีด้านประวัติศาสตร์ กฎหมาย และเศรษฐศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์
ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ทรง เคยเป็นทหาร และเป็นสายลับให้กองทัพอังกฤษ ระหว่างปี 2485-2489
หลังสงคราม เสด็จกลับไทย มาทรงงานที่บริษัทเชลล์ ฯ ทรงลาออกในปี พ.ศ. 2505 ตำแหน่งผู้จัดการด้านโฆษณา เพื่อไปประกอบธุรกิจส่วนตัว จากนั้นจึงมาช่วยพระราชกิจในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙...
ชีวิตครอบครัว
ทรงสมรสกับหม่อมราชวงศ์ ดัชรีรัชนามีธิดาและบุตรคือ
หม่อมราชวงศ์ดัจฉราพิมล
หม่อมราชวงศ์ภวรี สุชีวะหม่อมราชวงศ์ธีรเดช รัชนี
ทรงประทับอยู่วังประมวญ 
ถนนประมวญ
หนอนหนังสือ นักอ่านชาวไทยจำนวนมาก ยังคงจดจำ พี่น้องสองพระองค์ แห่ง "ราชสกุลรัชนี" ว่าทรงมีพระอารมณ์ขันมาก จากผลงานวรรณกรรมคลาสสิคที่ได้ติดตามอ่านกันมาอย่างสนุกสนาน และยังเป็นที่กล่าวถึงกันถึงทุกวันนี้
น.ม.ส. หรือ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ เคยทรงนิพนธ์บทกวีที่เริ่มต้นด้วย ‘เชียดชวดปู่พ่อข้า เป็นกวี’ หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงสืบสายเลือดปราชญ์กวี โดยแท้ ทรงเคยตรัสว่า “เป็น ณ ประมวลมารค คนที่ ๓ ของโลก” ซึ่งท่านแรกนั้น คือ พ. ณ ประมวลมารค หรือหม่อมเจ้าจันทร์จิรายุวัฒน์ และท่านที่สอง คือ ว. ณ ประมวลมารค หรือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต พระพี่นางของพระองค์นั่นเอง
พระนิพนธ์ ของ
ภ.ณ ประมวญมารค
ชีวิตชั้น ๆ (แนวอัตชีว
ประวัติ) ชีวิตเสี่ยง ๆ, ลองอีกครั้ง และบทความ ลงในสื่อต่าง ๆ (ลิงค์แนบ)
นอกจากนี้ มักจะทรงเล่าเรื่องประทาน แด่สื่อมวลชนเป็นเนือง ๆ ดังเช่น เรื่องนี้
หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงเล่าถึงเหตุการณ์เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยุ่หัว รัชกาลที่ ๙ ทรงแล่นเรือใบ 'เวคา' จากวังไกลกังวล อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ มุ่งสู่หาดเตยงาม อ่าวนาวิกโยธิน อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี เมื่อวันที่ ๑๙ เมษายน พ.ศ.๒๕๐๙
ความตอนหนึ่งว่า '...ออกเดินทางนี่ยังมืดอยู่ ก็มีคนมาส่ง สมเด็จพระนางเจ้าก็เสด็จมาส่ง พวกที่มาส่งเสด็จพอเรือออกไปนึดนึงเขาก็กลับบ้าน เขาเล่าให้ผมฟังนะฮะ พอตอนเช้าตื่นขึ้นมาก็ไปดูทะเล ก็เห็นเรืออยู่ข้างหน้า คือตอนนั้นลมไม่มี ตอนเริ่มต้นเนี่ยะ
ตอนหลังก็ได้ทราบว่า ชาวบ้านพอทราบว่าพระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จข้ามอ่าว เขาก็ภาวนา เจ้าประคู้น
ขออย่าให้มีคลื่นมีลมเลย
เพราะกลัวว่าจะเป็นอันตราย นี้ไม่มีลมเรือก็ไม่แล่น ตั้งนานกว่าลมจะมา แดดออกหน่อย ก็แล่นไปได้..."
ใต้ร่มพระบารมี
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
Everythinghobby.
๒๓ กรกฎาคม ๒๕๖๕
หมายเหตุ
หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุวัฒน์
รัชนี นามปากกา พ.ณ.ประมวญมารค (พระโอรสในพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ประสูติแต่หม่อมพัฒน์ รัชนี ณ อยุธยา) ทรงเป็นกวี, รับราชการในกระทรวงการคลัง และเป็นอาจารย์พิเศษคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
โฆษณา