ความสำคัญของเมืองบางกอก (เมืองธนบุรี)
ในรัชกาลสมเด็จพระชัยราชาธิราช มีการขุดคลองลัดกลายสภาพเป็นแม่น้ำ ส่วนเส้นทางของแม่น้ำเดิมกลับคับแคบลงกลายเป็นลำคลอง หากใช้หลักฐานจากโคลงกำสรวลสมุทร บริเวณเดิมเหล่านี้มีการตั้งถิ่นฐานแล้วตั้งแต่ในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ ในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๑ รวมทั้งย่านต่างๆ มีผู้คนอยู่อาศัยหนาแน่นทั้งเป็นชาวประมงและมีการทำสวนปลูกผลไม้ชนิดต่างๆ เป็นจำนวนมาก
มีหลักฐานว่า ในรัชกาลสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ มีการยกฐานะเมืองบางกอกเป็นเมืองธนบุรีศรีมหาสมุทรให้เป็นเมืองหน้าด่าน เมื่อ พ.ศ.๒๑๐๐ เรียกเก็บภาษีปากเรือจากเรือสินค้าที่เข้าไปค้าขายยังกรุงศรีอยุธยา ผู้คนอาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำทั้งสองฝั่ง ทางตอนใต้และบริเวณภายในเป็นท้องทุ่งและเรือกสวนไร่นา เมืองบางกอกหรือเมืองธนบุรีฯ ในสมัยกรุงศรีอยุธยาจึงเป็นเมืองที่ใช้พื้นที่ทั้งสองฝั่งแม่น้ำ
เนื่องจากเมืองธนบุรีเป็นเมืองหน้าด่านมีชัยภูมิที่ดี และมีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ อีกทั้งยังตั้งอยู่บริเวณโค้งของแม่น้ำ สมเด็จพระนารายณ์ฯ (พ.ศ.๒๒๐๑- พ.ศ.๒๒๓๑) โปรดให้วิศวกรชาวฝรั่งเศสสร้างป้อมสำหรับทั้งสองฝั่งน้ำเพื่อรับศึกทางทะเลที่อาจมีปัญหากับกองเรือของชาวดัชท์หรือฮอลันดา เรียกว่า “ป้อมวิชาเยนทร์” ต่อมาป้อมทางตะวันออกถูกรื้อไปในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชาคงเหลือแต่ป้อมทางฝั่งตะวันตกแต่เพียงป้อมเดียว
สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เสด็จขึ้นครองราชย์ทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีเมื่อ พ.ศ.๒๓๑๓ โปรดเกล้าฯ ให้ขยายเมืองไปทางทิศเหนือจนจรดคลองบางกอกน้อย พร้อมกับสร้างกำแพงเมืองตามแนวคลองขุดใหม่มีชื่อเรียกเป็นตอนๆ เช่น คลองบ้านขมิ้น คลองบ้านช่างหล่อ คลองบ้านหม้อ คลองวัดท้ายตลาดส่วนทางทิศตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยาขยายไปจนจรดคลองคูเมืองที่ขุดขึ้นใหม่ ปัจจุบันเรียกว่าคลองหลอด แล้วสร้างกำแพงเมืองขึ้นตามแนวคลองคูเมือง ดังปรากฏหลักฐานที่พบจากการขุดค้นทางโบราณคดีเมื่อไม่กี่ปีมานี้
ส่วนป้อมวิไชยเยนทร์ได้เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น "ป้อมวิไชยประสิทธิ์" พร้อมทั้งให้ขุดที่สวนเดิมเปลี่ยนเป็นท้องนานอกคูเมืองทั้ง ๒ ฟากฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาเรียกว่า ทะเลตมไว้เป็นที่สำหรับทำนาใกล้พระนคร แม่น้ำเจ้าพระยาจึงตัดผ่านกลางเมือง
พื้นที่ในกำแพงเมืองฝั่งตะวันตกเริ่มตั้งแต่เขตเมืองธนบุรี เดิมริมคลองบางกอกใหญ่ ไปจนถึงบริเวณหลังวัดบางหว้าน้อย (วัดอินทาราม) ริมคลองบางกอกน้อย ภายในกำแพงเมืองธนบุรีเป็นที่ตั้งของพระราชวังกรุงธนบุรี ส่วนฝั่งตะวันออกเริ่มตั้งแต่ศาลเทพารักษ์หัวโชค (เชิงสะพานพระปิ่นเกล้าฝั่งพระนคร) เลียบตามแนวคูเมือง (คลองคูเมืองบริเวณหลังกระทรวงมหาดไทย) ไปจรดแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณปากคลองตลาด
ปรากฏว่าวัดโพธิ์ในปัจจุบันนี้เป็นวัดสำคัญในรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเมื่อพิจารณาจากแผนที่เก่าที่ชาวพม่าทำไว้ซึ่งพบจากมหาวิทยาลัยย่างกุ้ง [แผนที่ดังกล่าวอาจารย์สุเนตร ชุตินทรานนท์ ได้รับมาจากผู้คัดลอกมาจากมหาวิทยาลัยย่างกุ้ง และมีจัดแสดงภาพจำลองไว้ในพิพิธภัณฑ์วังสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ภายในกองทัพเรือ
กรุงธนบุรีเป็นราชธานีเพียง ๑๕ ปี หลังจากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีสวรรคต พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ ทรงปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี และทรงย้ายราชธานีจากฝั่งตะวันตกมายังฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา ธนบุรีจึงถูกลดความสำคัญและกลายเป็นส่วนหนึ่งของกรุงเทพฯ ในที่สุด
วลัยลักษณ์ ทรงศิริ
ในเขตดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเจ้าพระยา ติดตามได้จากหนังสือ "ลุ่มเจ้าพระยา รากเหง้าแห่งสยามประเทศ"
#สยามเทศะโดยมูลนิธิเล็กประไพวิริยะพันธุ์ #บ้านเมืองเบื้องบูรพา
ติดตามบทความ วิดีโอ และรายการต่างๆ เพิ่มเติมได้ที่
Official Web : https://siamdesa.org
+ ยูทูบ (Youtube) : https://www.youtube.com/user/lekprapai/featured
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
