ทําไมโสเครติสเกลียดระบอบประชาธิปไตย ตอนที่ 1
เมื่อสหรัฐฯ จะบุกอิรักในปี 2003 นั้น ได้ประกาศเหตุผลต่อชาวโลกว่า “จะไปปลดปล่อยคนอิรัก และทําให้ประเทศนั้นมีประชาธิปไตย” อดีตนายกรัฐมนตรีสิงคโปร์ ลีกวนยูบอกว่า “ไม่มีทางทําได้”
หลังจาก 8 ปี 8 เดือน 26 วัน คนล้มตายไปมากมาย อิรักบ้านแตกสาแหรกขาด สหรัฐฯก็ถอนตัวออกมาเงียบๆ อิรักอยู่ในสภาพย่อยยับ
ไม่ว่าการมอบประชาธิปไตยให้ชาวอิรักเป็นแค่ข้ออ้างในการบุกยึดประเทศหรือไม่ โลกก็เห็นสหรัฐฯใช้เหตุผลนี้เสมอมา
โจ ไบเดน กล่าวตอนขึ้นดํารงตําแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯว่า “การต่อสู้ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในยุคเราคือประชาธิปไตยกับเผด็จการ”
เขาหมายถึงประเทศจีน
คล้ายๆ นิยายจีนกําลังภายใน ชาวโลกมักมีมุมมองเรื่องระบอบการปกครองแบบขาวกับดําเสมอ คือแบ่งเป็นฝ่ายธัมมะกับพรรคมาร ประชาธิปไตยคือฝ่ายธัมมะ เผด็จการก็คือพรรคมาร ฝ่ายธัมมะก็คือสหรัฐฯ และประเทศตะวันตก
ในเรื่องนี้ลีกวนยูเห็นต่าง เขาบอกว่า เป็นเรื่องตลกที่โลกตะวันตกพยายามส่งออกสินค้าที่เรียกว่า ‘ประชาธิปไตย’ “เพราะโครงสร้างแต่ละประเทศไม่เหมือนกัน แต่ละสังคมมีวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์รากเหง้าต่างกัน”
ตั้งแต่ปีแรกๆ ที่เป็นนายกรัฐมนตรีสิงคโปร์ ลีกวนยูไม่ได้ชื่นชอบอเมริกันหลายเรื่อง โดยเฉพาะเรื่องสองมาตรฐาน เขารู้สึกว่าพวกอเมริกันกร่าง
ลีกวนยูเคยให้สัมภาษณ์ว่า “รัฐบาลสหรัฐฯ สะสมการขาดความความรู้ลึกซึ้งเรื่องมนุษย์และสถานการณ์ของมนุษย์อย่างยาวนาน พวกเขามีประวัติศาสตร์แค่ 300-400 ปี เพิ่งเป็นชาติไม่นาน”
เขาเห็นว่าฝ่ายตะวันตกกําลังกอดหลักการประชาธิปไตยแบบ “ถูกต้อง” และตัดสินสังคมอื่นที่ไม่เดินตามตนว่าเป็นโลกที่ล้าหลังยังไม่พัฒนา และ “ไม่ถูกต้อง”
ระบอบการปกครองของสิงคโปร์ตามกฎหมายคือประชาธิปไตยมีการเลือกตั้ง แต่ในทางปฏิบัติ มันไม่ใช่ประชาธิปไตยที่โลกตะวันตกหมายถึง
ตามมาตรฐานตะวันตก วิถีการปกครองสิงคโปร์ของลีกวนยูก็คือเผด็จการซ่อนรูปดีๆ นี่เอง สภามีฝ่ายค้านสองสามคน นอกจากนี้ ยังมีกฎหมายลงโทษทั้งเฆี่ยนและประหารชีวิตคนโดยไม่สนใจสํานักสิทธิมนุษยชนไหน
ลีกวนยูหัวเราะเมื่อสื่อตะวันตกตราหน้าเขาว่าเป็นเผด็จการปกครองประเทศด้วยฝ่ามือเหล็ก
ลีกวนยูมิได้ชื่นชมระบอบประชาธิปไตยสุดโต่งแบบตะวันตกเขาก็ไม่ได้ชื่นชมระบอบคอมมิวนิสต์เช่นกัน แต่เขาเข้าใจเหตุผลของการดํารงอยู่ของระบอบคอมมิวนิสต์ในจีน
เพราะประวัติศาสตร์และสังคมมันต่างกัน
ระบอบการปกครองของสิงคโปร์เป็นลูกผสมของระบอบประชาธิปไตยและเผด็จการ เพราะในการสร้างประเทศจากศูนย์ ในมุมมองของเขา มันเป็นโมเดลที่ดีที่สุดขณะนั้น
ลีกวนยูมีความเป็นตัวเองสูง เขาไม่แคร์ว่าใครคิดยังไง และเขามีมุมมองที่ไม่เหมือนใคร บ่อยครั้งสวนทางกับกรอบคิดเดิมๆ เขาจึงไม่แคร์ที่ใครว่าเขาปกครองประเทศด้วยระบอบประชาธิปไตยครึ่งใบหรือนักวิชาการเรียกว่าอะไร
ลีกวนยูบอกว่า “หน้าที่ผมมีอย่างเดียวคือทําให้ประเทศพัฒนาชาวประชามีกิน มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น” ส่วนมันจะเรียกว่าระบอบอะไร มีสิทธิมนุษยชนหรือไม่ เขาไม่แคร์ อะ แดมน์!
มุมมองของเขาก็เหมือนเติ้งเสี่ยวผิง นั่นคือจะเป็นแมวดําหรือแมวขาว แล้วไง? คําถามที่สำคัญกว่ายี่ห้อระบอบคือ ผู้นำประเทศทำอะไรเพื่อประโยชน์สุขของคนในชาติหรือเปล่า
ดังนั้นจึงเป็นเรื่องย้อนแย้งหากจะประณามรัฐที่ประสบความสำเร็จระดับสูงว่าไม่เป็นประชาธิปไตย หรือไม่เคารพสิทธิมนุษยชน
โมเดลสิงคโปร์ไม่ได้สำเร็จเฉพาะในสิงคโปร์ มันยังประสบความสำเร็จในจีน แม้แต่เวียดนามก็พยายามเจริญรอยตามนโยบาย “แมวดําหรือแมวขาวแล้วไง?”
โลกมีองค์กรที่วัดค่า ‘ความเป็นประชาธิปไตย’ ของประเทศต่างๆ จัดทำดัชนีที่เรียกว่า The Economist Intelligence Unit’s (EIU) Democracy Index คือดัชนีวัดว่าแต่ละประเทศมีความเป็นประชาธิปไตยแค่ไหน พวกเขาใช้มาตรวัดห้าอย่างคือ
- 1.กระบวนการเลือกตั้งและพหุนิยม
- 2.การทำหน้าที่ของรัฐบาล
- 3.การมีส่วนร่วมทางการเมือง
- 4.วัฒนธรรมการเมืองประชาธิปไตย
- 5.เสรีภาพพลเมือง
และแบ่งระบอบการปกครองในโลกออกเป็นสี่แบบคือประชาธิปไตยเต็มใบ (Full democracy) คือประเทศที่มีเสรีภาพพลเมืองสูง มีอิสรภาพพื้นฐานทางการเมือง มีระบบตรวจสอบที่ดี มีสื่ออิสระ เช่น นอร์เวย์ ญี่ปุ่น ประชาธิปไตยที่มีจุดตําหนิ (Flawed democracy) คือประเทศที่มีการเลือกตั้งยุติธรรม มีอิสรภาพพื้นฐานทางการเมืองดีในระดับหนึ่ง
วัฒนธรรมทางการเมืองอาจไม่ดีนัก ประชาชนไม่ค่อยมีการมีส่วนร่วมทางการเมือง รัฐบาลยังมีปัญหา เช่น ไทย ระบอบผสม (Hybrid regime) คือประเทศที่ประชาธิปไตยไม่เต็มใบ มีการโกงการเลือกตั้ง คอร์รัปชั่นสูง ประชาชนไม่ค่อยมีการมีส่วนร่วมทางการเมือง เช่น ตุรกี ยูเครน
ระบอบเผด็จการ (Authoritarian regime) คือประเทศที่มีขั้วอำนาจเดียว เสรีภาพพลเมืองต่ำ สื่อมักถูกคุมโดยรัฐ มีการเซ็นเซอร์ เช่น จีน เกาหลีเหนือ
ด้วยการจัดแบ่งแบบนี้ ทั่วโลกจึงมีประชาธิปไตยเต็มใบเพียง 6.4 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น ส่วนมากอยู่ในยุโรป ที่แปลกก็คือสหรัฐฯ ที่เป็นตัวตั้งตัวตีเรื่องประชาธิปไตย กลับเป็นประเทศประชาธิปไตยที่มีจุดตำหนิ
การประเมินในปี 2023 ประเทศนอร์เวย์เป็น Full democracy มีความเป็นประชาธิปไตยอันดับ 1 อัฟกานิสถานรั้งท้ายสุด
- ●ญี่ปุ่นเป็น Full democracy อันดับที่ 16
- ●สหรัฐฯเป็น Flawed democracy อันดับที่ 30
- ●ไทยเป็น Flawed democracy อันดับที่ 55
- ●สิงคโปร์ เป็น Flawed democracy อันดับที่ 70
- ●จีนเป็น Authoritarian อันดับที่ 156
ตัวเลขและอันดับเหล่านี้เพียงบอกว่าประเทศนั้นๆ ปกครอง ด้วยระบอบอะไร ไม่ได้เป็นดัชนีชี้วัดความก้าวหน้า ความมั่งคั่ง หรือ ความสุข
ประวัติศาสตร์หลายพันปีของโลกผ่านระบอบการปกครองมาทุกรูปแบบ ระบอบที่เป็นที่ยอมรับที่สุดในเวลานี้คือ ระบอบประชาธิปไตย
หากถามชาวบ้านทั่วไปว่า “อะไรคือระบอบประชาธิปไตย?” คําตอบที่ได้รับมักคล้ายการท่องจําแบบนกแก้วนกขุนทองว่า “ประชาธิปไตยคือประชาชนเป็นใหญ่ เป็นเจ้าของประเทศ เราเลือกตัวแทนไปทํางานปกครองแทนเรา”
และ “ประชาธิปไตยคือการเลือกตั้ง หนึ่งคนหนึ่งเสียง เท่าเทียมกัน”
ระบอบประชาธิปไตยในคําจํากัดความแบบนี้ เรียกว่า pure democracy ถือกําเนิดที่กรีกโบราณ ต้นกําเนิดการโหวตหนึ่งคนหนึ่งเสียง
แต่เชื่อไหมว่า โสเครติส ปราชญ์เอกของกรีก ไม่ชอบระบอบประชาธิปไตยเลย เขามองไม่เห็นว่ามันเป็นระบอบการปกครองที่ดีที่สุดอย่างไร
ทําไมปราชญ์เอกของโลกมีความคิดแบบนี้?
โสเครติสอธิบายโดยอุปมาว่า สมมุติว่าเราเดินทางด้วยเรือข้ามทะเล ต้องฝ่าคลื่นลมและพายุ บนเรือลํานั้นมีนายท้ายเรือที่รู้เรื่องการเดินเรืออย่างดี รู้เรื่องทิศลมดี รู้จักทะเลโดยรอบบนเรือยังมีผู้โดยสารจํานวนหนึ่งที่ไม่รู้วิธีเดินเรือ
หากเราใช้ระบอบประชาธิปไตยบนเรือลํานั้น โดยการออกเสียงเลือกตั้งผู้นําพาประเทศ (เรือ) ไปสู่จุดหมาย หนึ่งคนหนึ่งเสียง เราก็อาจได้ผู้นําที่ชนะเลือกตั้งซึ่งไม่รู้เรื่องการเดินเรือเลย และมีโอกาสพาเรือไปอับปางสูง
โสเครติส
โสเครติสเห็นว่า การปกครองประเทศก็เหมือนการเดินเรือ ควรมอบให้เป็นหน้าที่ของคนที่รู้เรื่องการปกครอง รู้เรื่องการเมืองระหว่างรัฐ ไม่ใช่คนที่ชนะเลือกตั้ง
เหตุผลเพราะในการเลือกตั้ง ผู้สมัครทุกคนจะพยายามหาจุดขาย ไม่ว่ามีจริงหรือไม่มี คนที่มีเสน่ห์ดึงดูดคนหมู่มาก และคนที่พูดเก่งกว่าอาจสามารถโน้มน้าวใจคนหมู่มากได้สูงกว่า และเมื่อโหวต ได้รับคะแนนเสียงสูงสุด แต่อาจไม่รู้เรื่องการปกครองอะไรเลย
ถ้าเป็นคนมีเงิน ก็สามารถซื้อเสียงได้ เพราะพวกเขามองว่าการเมืองก็เป็นธุรกิจชนิดหนึ่ง มันไม่ใช่ democracy (ประชาธิปไตย) แล้ว มันคือ demagoguery
เราคุ้นกับคําว่า democracy แต่อาจไม่เคยได้ยินคําว่า demagoguery ทั้งสองอย่างนี้เป็นสองด้านของเหรียญเดียวกัน
demagoguery คือกระบวนหาเสียงสนับสนุนโดยพูดสิ่งที่คนอยากได้ยิน หรือทําให้กลัว เพื่อที่จะเลือกพวกเขา
พวก demagogue นี้จะทําลายระบอบประชาธิปไตย เพื่อผลประโยชน์ส่วนตน โดยพูดเพื่อให้คนฟังรู้สึก มากกว่าสำนึกถึงเหตุผล
ประชาชนที่คิดไม่เป็น เชื่อง่าย จะเป็นพลังที่นําพาประเทศรอดได้อย่างไร เมื่อเสียงส่วนใหญ่เดินไปตามเสียงที่พูดสิ่งที่ประชาชนอยากได้ยิน มันก็คือการปลุกระดมมวลชนนั่นเอง
แต่นี่เป็นภาพที่ชาวเราคุ้นเคยมาตลอดชีวิต
หากคิดว่าโสเครติสเป็นคนเดียวในประวัติศาสตร์โลกที่คิดแบบนี้ ก็ต้องศึกษาประวัติศาสตร์สหรัฐอเมริกาด้วย
เมื่อแรกร่างรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา กลุ่มผู้ก่อตั้ง (Founding Fathers) ไม่เคยต้องการให้ประชาชนเสมอภาคหรือเป็น pure democracy จริงๆ
ที่ย้อนแย้งอย่างยิ่งคือ กลุ่มผู้ก่อตั้งส่วนใหญ่เป็นเจ้าของทาส
จอร์จ วอชิงตัน มีทาสหลายร้อยคน ธอมัส เจฟเฟอร์สัน คนเขียน “มนุษย์ทุกคนถูกสร้างมาเท่าเทียมกัน (All men are created equal)” ในประกาศอิสรภาพก็มีทาสหลายร้อยคน และทําให้ทาสสาวจํานวนมากตั้งท้อง
จอห์น อดัมส์ หนึ่งใน Founding Fathers และประธานาธิบดีสหรัฐฯคนที่สอง ไม่ต้องการให้คนจนและผู้หญิงโหวต คนมากไปจะยุ่งพวกเขาต้องการให้คนรวยและมีการศึกษาโหวตมากกว่า จุดนี้ตรงกับแนวคิดของโสเครติส
ในการตัดสินใจเรื่องการเมือง จอห์น อดัมส์ เห็นว่าคนมีความรู้กว่าน่าจะกําหนดทิศทางการปกครอง ไม่ใช่คนกลุ่มใหญ่ที่เรียกว่า unwashed masses
unwashed masses หมายถึงคนที่ไร้การศึกษา ขาดข้อมูล ในความคิดของเขา โลกเราไม่เคยเท่าเทียม และประชาธิปไตยจริงๆ ไม่มีในจักรวาล
ประเด็นหนึ่งที่ไม่ค่อยมีคนพูดถึงคือ เรามักใช้คําว่าประชาธิปไตยเฉพาะในเรื่องการเมือง แต่ในมุมมองนักธุกิจจํานวนไม่น้อย เห็นว่าประชาธิปไตยการเมืองยังไม่สมบูรณ์ หากไม่รวมในระบบเศรษฐกิจด้วย เพราะในโลกของความจริง ระบบเศรษฐกิจของโลกก็ยังไม่สามารถเป็นประชาธิปไตย ยังมี ‘เผด็จการ’ นายทุนที่คุมทุกอย่าง สั่งลูกจ้างทําทุกอย่างตามกติกาที่ออกแบบมาเพื่อกําไรสูงสุด ปลาเล็กถูกปลาใหญ่กินเรียบ มันไม่มีความเท่าเทียมแต่อย่างใด
มุมมองของโสเครติสไม่ได้บอกว่าประชาธิปไตยเลวร้าย แต่บอกว่ามันเลวร้ายเมื่อปล่อยให้ประชาธิปไตยตกอยู่ในมือของคนที่ด้อยปัญญา แล้วใช้คําว่า ‘ความเท่าเทียม’ นำ
ตรงนี้เราต้องระวังอย่าปนกันระหว่างคําว่า ‘ความเท่าเทียม’ กับ ‘หนึ่งคนหนึ่งเสียง’ มันเป็นคนละเรื่องกัน
โสเครติสเห็นว่าคนควรมีความเท่าเทียม แต่ในการนําเรือข้ามห้วงสมุทร ต้องใช้คนที่เดินเรือเป็น ไม่ใช่เลือกคนจากระบบหนึ่งคนหนึ่งเสียง
‘หนึ่งคนหนึ่งเสียง’ จะได้ผลก็ต่อเมื่อทุกเสียงมีคุณภาพเท่ากัน
อีกตัวอย่างหนึ่งที่มักยกมาเป็นอุปมาคือ หมู่บ้านหนึ่งมีแต่คนตาบอด ชายคนเดียวที่นัยน์ตาดีบอกว่า “เดินตามผม แล้วจะไม่ตกเหว” หากมีการโหวต ทุกคนก็ไปตามเสียงส่วนใหญ่ซึ่งเป็นคนตาบอด ก็จะพาตกเหวตายหมด
นี่ชี้ว่ากติกา ‘หนึ่งเสียงหนึ่งโหวต’ อาจไม่ใช่ทางพัฒนาชาติ เพราะประชาธิปไตยเป็นคนละเรื่องกับการพัฒนาชาติ แม้ว่ามีประเทศประชาธิปไตยจํานวนไม่น้อยที่ระบอบประชาธิปไตยช่วยพัฒนาชาติจริง แต่ดูเหมือนว่ามีปัจจัยอื่นๆ นอกเหนือจาก ‘หนึ่งเสียงหนึ่งโหวต’
นั่นคือคุณภาพประชาชน
(อ่านตอนจบสัปดาห์หน้า)
- 134
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
