๑๐ มิถุนายน ๒๔๕๘
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
เสด็จพระราชดำเนิน 'เมืองปัตตานี'
...
กล่าวเฉพาะในการเสด็จพระราชดำเนิน 'เมืองปัตตานี' ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ ๑๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๕๘ นั้น มีเหตุการณ์ในระหว่างวันดังที่ 'สักขี' หรือมหาเสวกโท พระยาศรีวรวงศ์ (ม.ร.ว.จิตร สุทัศน์) ได้บันทึกไว้ใน 'จดหมายเหตุระยะทางเสด็จพระราชดำเนินเลียบมณฑลปักษ์ใต้' ความว่า
เรือพระที่นั่งอรรคราชวรเดช
"...วันพฤหัสบดี ที่ ๑๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๕๘
เรือพระที่นั่งอรรคราชวรเดช และเรือกระบวนออกจากท่าน่าเมืองสายบุรีตั้งแต่เวลา ๘ ทุ่ม เมื่อคืนนี้ ครั้นเช้าวันนี้เวลา ๒ โมงครึ่ง ถึงน่าปากน้ำเมืองปัตตานี ทอดเรือพระที่นั่งห่างจากฝั่งประมาณ ๒ ไมล์ เห็นเรือสุริยมณฑลซึ่งนำหนังสือราชการ แลของมาจากกรุงเทพฯ กับเรือศรีธรรมราช ซึ่งพาสมุหเทศาภิบาลมณฑลปัตตานีล่วงน่ามาทอดอยู่แล้ว มีเรือกรมการแลราษฎรมาคอยรับเสด็จเปนอันมาก
เวลา ๕ โมงเช้า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเครื่องสนามเสือป่ากรมราบหลวงรักษาพระองค์ พร้อมด้วยข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย เสด็จพระราชดำเนินจากเรือพระที่นั่ง มหาอำมาตย์ตรีพระยาเดชานุชิต สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลปัตตานี นำเครื่องบูชายิ่ง แลธูปเทียนแพขึ้นน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวาย เชิญเสด็จพระราชดำเนินลงเรือม่านทองหลังคาสี หัวเรือปิดทองเปนรูปนกที่ชาวอิสลามนับถือ ว่าเปนนกศักดิ์สิทธิ์ราชพาหนะของมะหมัด พระเปนเจ้าแห่งเขา
แม่น้ำเมืองปัตตานี
พลพายสวมกางเกงแดง เสื้อแดง หมวกแดง มีกระบวนเรืออำมาตย์เอก พระยาพิพิธเสนามาตย์ พระยาเมืองยะหริ่งนำร่อง ๑ เรือประตูขวา อำมาตย์โท พระราชภักดียกกระบัตร์มณฑลปัตตานี ๑ เรือประตูซ้าย อำมาตย์เอก หลวงวิฑูรธุระการ ปลัดเมืองยะลา เปนผู้กำกับ ๑ เรือพระที่นั่งรอง รองอำมาตย์เอกหลวงชินเขตร์บรรหาร ปลัดมณฑลประจำจังหวัดยะลาเปนผู้กำกับ ๑
เรือประตูขวา อำมาตย์ตรี พระศุภสารสมบัติ สรรพากรมณฑล ๑ เรือประตูซ้าย อำมาตย์ตรีหลวงพิบูลย์สมบัติ พระคลังมณฑล ๑ เรือแซงขวา รองอำมาตย์โท ขุนอภิบาลบุรีรักษ์ (ต่วนกูบัตตารอ บุตร์พระยาเมืองยะหริ่ง) เรือแซงซ้าย หลวงบุรานุรักษ์ ผู้ช่วยราชการเมืองยะหริ่ง ๑ เรืออำมาตย์เอก พระบริรักษ์ภูเบนทร์ อธิบดีผู้พิพากษาศาลมณฑลปัตตานี เปนผู้ตรวจจัดกระบวน ๑ แห่นำตามเสด็จพระราชดำเนิน เสียงฆ้องกลองแลโห่ร้องถวายไชยนี่นันท์ เรือพาลีรั้งทวีป เรือสุครีพครองเมือง ยิงปืนถวายคำนับลำละ ๒๑ นัด
กระบวนเรือเสด็จเข้าปากน้ำเมืองปัตตานีเวลาจวนเที่ยง พอล่วงปากน้ำเข้าไปสักครู่เห็นโรงภาษีรัฐบาลแลบ้านผู้เรือนคนหนาแน่นทั้ง ๒ ฝั่งทาง มีเรือนฝากระดานมุงกระเบื้องในหมู่บ้านเหล่านั้นหนาตา พอใกล้เมืองเข้ามาได้ยินเสียงฆ้องกลองมหรศพกัมปนาทหวั่นไหว แลเห็นราษฎรมาคอยรับเสด็จตามชายฝั่งเปนแนวยาวยืดแลซ้อนกันเปนหลายชั้นยืนขึ้นไปจากฝั่ง
เรือพระที่นั่งเทียบท่าสุลต่าน พระสงฆ์สวดถวายไชยมงคล เสด็จพระราชดำเนินขึ้นสพานน้ำ พระยาเมืองต่างๆ คือ พระยาณรงค์ฤทธิ์ (ต่วนกะจิ) เมืองยะลา พระยารัตนภักดี (ต่วนบาแลยะวอ) เมืองราห์มัน พระยาสุริยสนุทร เมืองสายบุรี แลพระพิทักษ์ประชาราษฎร์ บุตร์พระยาจางวางเมืองกลันตันคนก่อน ผู้เป็นอาว์พระยากลันตันบัดนี้ แลพระจีนคณานุรักษ์ กรมการพิเศษ เป็นต้น เฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท
ขุนตำรวจ นายตำรวจ ราชองครักษ์ กองทหารมหาดเล็ก (ในบังคับนายร้อยเอกสิน อัคนีทัต และนายพันโทพระพัลลภพลาธิการ รองผู้บัญชาการกรมเปนผู้กำกับ) แต่งเครื่องสนามคอยแห่นำแซงตามเสด็จจากท่ากองเสือป่ามณฑลปัตตานี แต่งเครื่องสนามสพายเครื่องหลังพร้อมถือปืน ตั้งแถวรับเสด็จพร้อมด้วยกองตำรวจภูธร กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน กองลูกเสือแลกองนักเรียนเข้าแถวโดยลำดับ เปนแนวยืดไปทั้ง ๒ ฝั่งถนน ราษฎรต่างโห่ร้องถวายไชยอึงอล
เสด็จขึ้นทรงรถยนตร์พระที่นั่ง มีรถพระที่นั่งรอง แลรถพระราชบริพารตามสมควร เสด็จทางถนนเมืองปัตตานีเข้าซุ้มตรงสพานน้ำ ไปประทับที่จวนสมุหเทศาภิบาล ซึ่งจัดเปนที่รับเสด็จ ๒ ข้างถนนแต่งเฟื่องใบไม้แลธงทิวโคมบัว มีเสือป่ารายทางรับเสด็จตลอด
ที่ซุ้มเข้าที่ประทับมีนักเรียนหญิงตั้งแถวเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท เสด็จทรงพระดำเนินจากรถพระที่นั่งโดยทางลาดพระบาทในปรำซึ่งตกแต่งด้วยเถาเครือไม้เพดานปรำประดับเปนดาว ถึงน่าที่ประทับภรรยาแลบุตร์ข้าราชการมีเบอร์ทา ภรรยาพระยาเดชานุชิตเปนต้น เฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท มีพระราชดำรัสด้วยตามสมควร
ครั้นเวลาบ่าย ๔ โมง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเครื่องสนามเสือป่า ทรงรถยนตร์พระที่นั่งไปเสด็จออกพลับพลาในสนามเมืองปัตตานี พลับพลานี้เปนช่อฟ้าตรีมุข ทำด้วยไม้ทาสีหลังคามุงกระเบื้องสี ตกแต่งเปนพลับพลาทอง มีปรำแต่งเฟื่องใบไม้แลผ้าพรรณทั้ง ๔ ด้าน พอเสด็จออกพลับพลา ข้าราชการฝ่ายทหาร พลเรือน เฝ้าทูลลอองธุลีพระบาทตามตำแหน่งน่าที่
กระบวนแห่เฉลิมพระเกียรติเมืองปัตตานี
ราษฎรคอยชมพระบารมีเบียดเสียดซับซ้อนกันหลายชั้นเปนวงพระจันทร์ครึ่งซีกอยู่ในสนามนั้น ในทันใดได้ยินเสียงโห่ร้องแต่ไกลหนักกระชั้นๆ เข้ามาทางเหนือพลับพลา ดังสนั่นใกล้เข้ามา แล้วได้ยินเสียงฆ้องกลองขรม เปนกระบวนแห่ที่กำนันตำบลต่างๆ พร้อมด้วยราษฎรในจังหวัดปัตตานีตลอดทั่วทุกหัวเมือง จัดมาถวายทอดพระเนตรเฉลิมพระเกียรติเพื่อแสดงความซื่อตรงจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาทเปนกระบวนรูปสัตว์น้ำสัตว์บก แลรูปสิ่งของต่างไ ประกวดฝีมือกันทุกถิ่นตำบล
กระบวนชุดแรกเปนของเมืองปัตตานี อำตายย์ตรี พระปัตตนบุรีศรีสมุทเขตร์ (เป๋า สุมนดิษย์) ผู้ว่าราชการเมือง แต่งเครื่องเสือป่าเดินนำน่า ราษฎรแหวกทางให้กระบวนเดินเข้ามา ราษฎรแหวกทางให้กระบวนเดินเข้ามาผ่านน่าพระที่นั่ง เสียงโห่ร้องแลฆ้องกลองหนักแน่นเข้ามา มีธงบอกตำบลแห่งกระบวนแห่ทุกตำบลๆ เครื่องแห่หลั่นๆ เข้ามา รูปสัตว์แลสิ่งของอันหลังๆ มีคนหามตั้ง ๕๐-๖๐ คน
ความอึงอลอันนี้ กระทำให้ข้าพเจ้ารู้สึกปิติในความจงรักภักดีของอาณาประชาชน ต่อใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาท บันดาลให้ความเสียวปลาบปลื้มเกิดขึ้นในฤทัย รู้สึกขนลุกเกรียวแลน้ำตาแทบจะไหลออกมาด้วยความปราโมทย์เบิกบาน
เครื่องแห่เฉลิมพระเกียรติ
ในกระบวนหมวดหนึ่งๆ พระยาเมืองเดินนำน่า มีหญิงทูนบายศรีเหนือศีร์ษะ เดิน ๒ แถวนำกระบวน แลมีหญิงโปรยเข้าตอกดอกไม้ตามกระบวน มีฆ้องกลองเครื่องดนตรีแลมหรศพแลคนตามกระบวน แต่ละกระบวนๆ เปนจำนวนมากตั้ง ๓๐๐-๔๐๐ คน กว่าจะสุดท้ายกระบวนกินเวลาครึ่งชั่วโมงกว่า แลกระบวนวกกลับมาหยุดอยู่หน้าพลับพลา
พระยาเมืองแลผู้ว่าราชการเมืองต่างๆ เข้ามาเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท ฉเภาะน่าพระที่นั่งแล้ว ขุนจะบังสถานพิทักษ์ กำนันตำบลจะบังติกอ อำเภอเมืองๆ ปัตตานี ผู้รับฉันทะแห่งกำนันผู้ใหญ่บ้านแลราษฎรอ่านคำกราบบังคมทูลแสดงความรู้สึกพระมหากรุณาธิคุณที่ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ จัดการปกครองบริเวณแขก ๗ หัวเมืองตลอดมาจนยกขึ้นเปนมณฑลเทศาภิบาล
ราชการต่างๆ ได้ดำเนินเข้าสู่ระเบียบ โจรผู้ร้ายเบาบาง การค้าขายได้เจริญขึ้นเปนลำดับ โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตัดถนนหนทางให้ราษฎรได้เดินไปมาค้าขายได้โดยสดวก ทั้งโรงเรียนก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งขึ้นให้ราษฎรทั้งหลายได้เล่าเรียนโดยไม่ต้องเสียเงิน
ราษฎรพากันปิติเบิกบาน จึงพร้อมใจกันตกแต่งกะบวนแห่โดยประณีตอย่างโบราณประเพณีนิยม นำมาถวายเฉลิมพระเกียรติโดยความกตัญญูกตเวทีอันสุจริต แลเพื่อได้รับพระมหากรุณาธิคุณปกเกล้าปกกระหม่อมต่อไปภายน่า จึงขอพระราชทานพระบรมราชาโรกาศถวายไชยมงคล ขอให้สิ่งซึ่งเปนใหญ่ในสกลโลกอภิบาลใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาททรงพระสำราญปราศจากภยันตราย ดำรงพระชนมายุยืนนาน แล้วอำมาตย์เอก พระยาพิพิธเสนามาตย์ พระยาเมืองยะหริ่งร้องนำถวายไชย ราษฎรรับสาธุการพร้อมกันครบสามลา
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสตลาดในเมืองปัตตานี
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการดำรัสตอบใจความว่า ทรงขอบใจกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน แลราษฎรที่นำของมาถวายเฉลิมพระเกียรติด้วยความจงรักภักดีต่อพระองค์ แลการที่ได้ทรงจัดปกครองหัวเมือง ๗ เรียบร้อยเปนมณฑลเทศาภิบาล ก็โดยอาไศรยกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ราษฎรทั่วกันเต็มใจประพฤติตามพระราชกำหนดกฎหมายก็เหมือนอย่างได้ช่วยผู้ปกครอง ซึ่งพระองค์ได้ทรงตั้งแต่ออกมา นับว่าเปนความชอบของราษฎรอย่างหนึ่ง
แลยังมาแสดงความจงรักภักดีต่อพระองค์ในวันนี้ นับว่าเปนความชอบอีกชั้นหนึ่ง ทรงขอให้ราษฎรได้รับความพอพระราชหฤทัย แลขอให้เชื่อถือความตั้งพระราชหฤทัยที่จะปกครองราษฎรทั้งหลายให้มีความศุขทั่วหน้า แลพระราชทานพรให้สิ่งซึ่งเป็นใหญ่เปนที่นับถือของประชาชน จงบันดาลให้ราษฎรผู้มีความจงรักภักดี ให้มีความศุขสำราญสมความปรารถนาทุกประการ เมื่อสุดกระแสพระราชดำรัส ข้าราชการแลราษฎรน้อมเกล้าฯ ถวายคำนับแลถวายบังคม พระยายะหริ่งนำราษฎรโห่ถวายไชยอีก ๓ ลา
เวลาบ่าย ๕ โมงครึ่ง เสด็จพระราชดำเนินกลับสู่ที่ประทับ ข้าพเจ้าได้ขอบาญชีรายชื่อกระบวนแลกำนันที่จัดกระบวนเฉลิมพระเกียรติ ส่งมาพร้อมกับรายงานนี้ด้วย..."
...
ภาพปก | พลับพลาตรีมุขเมืองปัตตานี
ที่มาภาพ | สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
