การขยายตัวของนาโต้: สิ่งที่กอร์บาชอฟได้ยิน “Not One Inch Eastward”
เอกสารที่เปิดเผยความลับแสดงให้เห็นการรับรองความปลอดภัยต่อการขยายตัวของนาโต้ต่อผู้นำโซเวียตจากเบเกอร์ บุช เกนเชอร์ โคล เกตส์ มิตแตร์รองด์ แทตเชอร์ เฮิร์ด เมเจอร์ และเวอร์เนอร์ คณะผู้เชี่ยวชาญสลาฟศึกษาเผยเรื่อง “ใครให้สัญญาอะไรกับใครเกี่ยวกับการขยายตัวของนาโต้?”
Michail Gorbachev หารือเกี่ยวกับการรวมเยอรมนีกับ Hans-Dietrich Genscher และ Helmut Kohl ในรัสเซีย 15 กรกฎาคม 1990 รูปภาพ: Bundesbildstelle / Presseund Informationsamt der Bundesregierung
วอชิงตัน ดี.ซี. 12 ธันวาคม 2560 – คำมั่นสัญญาอันโด่งดังของเจมส์ เบเกอร์ รัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ ที่ว่า “ไม่(ขยาย)ไปทางตะวันออกแม้แต่นิ้วเดียว” เกี่ยวกับการขยายตัวของนาโต้ในการประชุมกับมิคาอิล กอร์บาชอฟ ผู้นำโซเวียตเมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 2533
เป็นส่วนหนึ่งของคำมั่นสัญญาต่อเนื่องเกี่ยวกับความมั่นคงของโซเวียตที่ผู้นำชาติตะวันตกมอบให้กับกอร์บาชอฟและเจ้าหน้าที่โซเวียตคนอื่นๆ ตลอดกระบวนการรวมประเทศเยอรมนีในปี 2533 และต่อเนื่องถึงปี 2534 ตามเอกสารลับของสหรัฐอเมริกา โซเวียต เยอรมนี อังกฤษ และฝรั่งเศสที่เผยแพร่เมื่อวันนี้โดยหอจดหมายเหตุความมั่นคงแห่งชาติที่มหาวิทยาลัยจอร์จ วอชิงตัน (http://nsarchive.gwu.edu)
เอกสารดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าผู้นำประเทศต่างๆ จำนวนมากกำลังพิจารณาและปฏิเสธการเป็นสมาชิกของนาโต้ในยุโรปกลางและยุโรปตะวันออกตั้งแต่ต้นปี 1990 จนถึงปี 1991 โดยการอภิปรายเกี่ยวกับนาโต้ในบริบทของการเจรจารวมประเทศเยอรมนีในปี 1990 ไม่ได้จำกัดอยู่แค่สถานะของดินแดนเยอรมันตะวันออกเท่านั้น และการร้องเรียนของสหภาพโซเวียตและรัสเซียในเวลาต่อมาเกี่ยวกับการถูกหลอกลวงเกี่ยวกับการขยายตัวของนาโต้นั้นพบได้จากบันทึกการสนทนาแบบพบหน้าและบันทึกการสนทนาทางโทรศัพท์ (Memcons & Telcons) ที่เขียนขึ้นพร้อมกันในระดับสูงสุด
เอกสารดังกล่าวตอกย้ำคำวิจารณ์ของอดีตผู้อำนวยการซีไอเอ โรเบิร์ต เกตส์ ที่ว่า "การเร่งขยายนาโต้ไปทางตะวันออก [ในช่วงทศวรรษ 1990] ในขณะที่กอร์บาชอฟและคนอื่นๆ ถูกโน้มน้าวให้เชื่อว่าจะไม่เกิดขึ้น" [1] วลีสำคัญซึ่งสนับสนุนโดยเอกสารดังกล่าวคือ "ถูกโน้มน้าวให้เชื่อ"
ประธานาธิบดีจอร์จ เอช. ดับเบิลยู. บุชได้ให้คำมั่นกับกอร์บาชอฟระหว่างการประชุมสุดยอดที่มอลตาในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2532 ว่าสหรัฐจะไม่ใช้ประโยชน์จากการปฏิวัติในยุโรปตะวันออกเพื่อทำร้ายผลประโยชน์ของสหภาพโซเวียต ("ผมไม่ได้กระโดดขึ้นกระโดดลงกำแพงเบอร์ลิน") แต่ในขณะนั้น ทั้งบุชและกอร์บาชอฟ (หรือเฮลมุต โคล นายกรัฐมนตรีเยอรมนีตะวันตก) ต่างไม่คาดคิดว่าเยอรมนีตะวันออกจะล่มสลายหรือเยอรมนีจะรวมเป็นหนึ่งได้เร็วขนาดนี้ [2]
คำมั่นสัญญาที่เป็นรูปธรรมครั้งแรกของผู้นำตะวันตกเกี่ยวกับนาโต้เริ่มขึ้นเมื่อวันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2533 เมื่อฮันส์-ดีทริช เกนเชอร์ รัฐมนตรีต่างประเทศเยอรมนีตะวันตก เปิดข้อเสนอด้วยสุนทรพจน์ต่อสาธารณะครั้งสำคัญที่เมืองทุทซิงในบาวาเรีย เกี่ยวกับการรวมตัวของเยอรมนี สถานทูตสหรัฐฯ ประจำเมืองบอนน์ (ดูเอกสารที่ 1) แจ้งต่อวอชิงตันว่า เกนเชอร์ ชี้แจงอย่างชัดเจนว่า "การเปลี่ยนแปลงในยุโรปตะวันออกและกระบวนการรวมประเทศเยอรมนีไม่ควรนำไปสู่ 'การบั่นทอนผลประโยชน์ด้านความมั่นคงของสหภาพโซเวียต'
ดังนั้นนาโต้ควรตัดความเป็นไปได้ของ 'การขยายดินแดนไปทางตะวันออก กล่าวคือ การย้ายดินแดนไปใกล้กับพรมแดนของสหภาพโซเวียตมากขึ้น'" สถานทูตสหรัฐฯในบอนน์ยังระบุถึงข้อเสนอของ เกนเชอร์ ที่จะไม่รวมดินแดนของเยอรมนีตะวันออกไว้ในโครงสร้างทางทหารของนาโต้แม้แต่ในเยอรมนีที่รวมเป็นหนึ่งเดียวในนาโต้ก็ตาม [3]
แนวคิดเรื่องสถานะพิเศษสำหรับดินแดนสาธารณรัฐประชาธิปไตยเยอรมนี (GDR) ฉบับหลังนี้ได้รับการรวบรวมเป็นประมวลกฎหมายในสนธิสัญญารวมประเทศเยอรมนีฉบับสุดท้ายที่ลงนามเมื่อวันที่ 12 กันยายน 1990 โดยรัฐมนตรีต่างประเทศกลุ่มสองบวกสี่ (ดูเอกสาร 25)
แนวคิดเดิมเกี่ยวกับ "ใกล้กับพรมแดนโซเวียตมากขึ้น" ไม่ได้ถูกบันทึกไว้ในสนธิสัญญาแต่เป็นบันทึกการสนทนาหลายฉบับระหว่างโซเวียตกับคู่สนทนาระดับสูงจากตะวันตก (เกนเชอร์ โคล เบเกอร์ เกตส์ บุช มิตแตร์รองด์ แทตเชอร์ เมเจอร์ เวอร์เนอร์ และคนอื่นๆ) โดยเสนอคำรับรองตลอดปี 1990 และในปี 1991 เกี่ยวกับการปกป้องผลประโยชน์ด้านความมั่นคงของโซเวียตและรวมสหภาพโซเวียตไว้ในโครงสร้างความมั่นคงของยุโรปรูปแบบใหม่ ทั้งสองประเด็นมีความเกี่ยวข้องกันแต่ไม่เหมือนกัน
การวิเคราะห์ในเวลาต่อมาบางครั้งก็ทำให้ทั้งสองประเด็นปะปนกันและโต้แย้งว่าการอภิปรายไม่ได้เกี่ยวข้องกับยุโรปทั้งหมด เอกสารที่เผยแพร่ด้านล่างนี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าเกี่ยวข้อง
“สูตรทุตซิง” (Tutzing formula) กลายเป็นจุดศูนย์กลางของการหารือทางการทูตที่สำคัญอย่างรวดเร็วในช่วง 10 วันต่อมาในปี 1990 นำไปสู่การประชุมที่สำคัญเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 1990 ที่มอสโกว์ ระหว่างโคลและกอร์บาชอฟ เมื่อผู้นำเยอรมนีตะวันตกได้รับความยินยอมจากโซเวียตในหลักการในการรวมเยอรมนีเข้าเป็นนาโต้ ตราบใดที่นาโต้ไม่ขยายไปทางตะวันออก โซเวียตต้องใช้เวลาอีกมากในการทำงานกับความคิดเห็นในประเทศ (และความช่วยเหลือทางการเงินจากเยอรมนีตะวันตก) ก่อนที่จะลงนามข้อตกลงอย่างเป็นทางการในเดือนกันยายน 1990
การสนทนาก่อนที่โคลจะให้คำมั่นสัญญานั้นเกี่ยวข้องกับการหารืออย่างชัดเจนเกี่ยวกับการขยายตัวของนาโต้ ประเทศในยุโรปกลางและยุโรปตะวันออก และวิธีโน้มน้าวให้โซเวียตยอมรับการรวมประเทศ ตัวอย่างเช่น เมื่อวันที่ 6 กุมภาพันธ์ 1990 เมื่อเกนเชอร์พบกับดักลาส เฮิร์ด รัฐมนตรีต่างประเทศอังกฤษ บันทึกของอังกฤษระบุว่าเกนเชอร์พูดว่า “รัสเซียต้องได้รับคำมั่นสัญญาบางอย่างว่าหากวันหนึ่งรัฐบาลโปแลนด์ออกจากสนธิสัญญาวอร์ซอ พวกเขาจะไม่เข้าร่วมนาโต้ในวันถัดไป” (ดูเอกสาร 2)
หลังจากพบกับ เกนเชอร์ ระหว่างทางไปหารือกับโซเวียตแล้ว เบเกอร์ก็ได้พูดซ้ำถึงสูตรของ เกนเชอร์ อีกครั้งในการประชุมกับรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ เอดูอาร์ด เชวาร์ดนัดเซ เมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 1990 (ดูเอกสาร 4) และที่สำคัญยิ่งกว่านั้น เขาได้เผชิญหน้ากับกอร์บาชอฟโดยตรง
เบเกอร์ได้ลองใช้สูตร "ไม่(ขยาย)ไปทางตะวันออกแม้แต่นิ้วเดียว" กับกอร์บาชอฟในการประชุมเมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 1990 ไม่ใช่ครั้งเดียว แต่ถึงสามครั้ง เขาเห็นด้วยกับคำกล่าวของกอร์บาชอฟในการตอบสนองต่อคำรับรองที่ว่า "การขยายตัวของนาโต้เป็นสิ่งที่ยอมรับไม่ได้"
เบเกอร์รับรองกับกอร์บาชอฟว่า "ทั้งประธานาธิบดีและตัวผมเองไม่ได้ตั้งใจที่จะดึงเอาข้อได้เปรียบฝ่ายเดียวใดๆ จากกระบวนการที่กำลังเกิดขึ้น" และว่าชาวอเมริกันเข้าใจดีว่า "ไม่เพียงแต่สำหรับสหภาพโซเวียตเท่านั้น แต่สำหรับประเทศในยุโรปอื่นๆด้วย สิ่งสำคัญคือต้องมีหลักประกันว่าหากสหรัฐอเมริกายังคงประจำการอยู่ในเยอรมนีภายใต้กรอบของนาโต้ เขตอำนาจศาลทางทหารของนาโต้ในปัจจุบันจะไม่แผ่ขยายไปทางตะวันออกแม้แต่น้อย" (ดูเอกสาร 6)
หลังจากนั้น เบเกอร์เขียนจดหมายถึงเฮลมุต โคล ซึ่งจะพบกับผู้นำโซเวียตในวันถัดไป โดยใช้ภาษาที่คล้ายคลึงกันมาก เบเกอร์รายงานว่า: “จากนั้น ฉันก็ถามคำถามต่อไปนี้กับเขา [กอร์บาชอฟ] คุณต้องการเห็นเยอรมนีที่เป็นปึกแผ่นนอกนาโต้ เป็นอิสระ และไม่มีกองกำลังสหรัฐฯ หรือคุณต้องการให้เยอรมนีเป็นปึกแผ่นและผูกติดกับนาโต้
พร้อมคำรับรองว่าเขตอำนาจศาลของนาโต้จะไม่ขยับไปทางตะวันออกแม้แต่น้อยจากตำแหน่งปัจจุบัน? เขาตอบว่าผู้นำโซเวียตกำลังพิจารณาทางเลือกดังกล่าวอย่างจริงจัง [….] จากนั้นเขาก็เสริมว่า ‘การขยายเขตของนาโต้ออกไปนั้นเป็นสิ่งที่ยอมรับไม่ได้อย่างแน่นอน’” เบเกอร์เพิ่มในวงเล็บเพื่อประโยชน์ของโคลว่า “โดยนัยแล้ว นาโต้ในเขตปัจจุบันอาจเป็นที่ยอมรับได้” (ดูเอกสาร 8)
หลังจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ชี้แจงให้ทราบแล้ว นายกรัฐมนตรีเยอรมนีตะวันตกก็เข้าใจถึงประเด็นสำคัญที่สหภาพโซเวียตต้องดำเนินการ และให้คำยืนยันกับกอร์บาชอฟ เมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 1990 ว่า “เราเชื่อว่านาโต้ไม่ควรขยายขอบเขตของกิจกรรม” (ดูเอกสาร 9)
หลังจากการประชุมครั้งนี้ โคลแทบจะระงับความตื่นเต้นที่กอร์บาชอฟตกลงในหลักการเรื่องการรวมประเทศเยอรมนีไม่ได้ และตามสูตรเฮลซิงกิที่รัฐต่างๆ เลือกพันธมิตรของตนเอง เยอรมนีจึงสามารถเลือกนาโต้ได้ โคลบรรยายในบันทึกความทรงจำของเขาว่า เขาเดินไปทั่วมอสโกว์ทั้งคืน แต่ยังคงเข้าใจว่ายังมีราคาที่ต้องจ่ายอยู่
รัฐมนตรีต่างประเทศตะวันตกทั้งหมดเห็นด้วยกับ เกนเชอร์ โคล เบเกอร์ ต่อมาคือ ดักลาส เฮิร์ด รัฐมนตรีต่างประเทศอังกฤษ ในวันที่ 11 เมษายน 1990 ณ จุดนี้ ชาวเยอรมันตะวันออกลงคะแนนเสียงสนับสนุนค่าเงินมาร์กเยอรมันและการรวมชาติอย่างรวดเร็วอย่างล้นหลาม ในการเลือกตั้งวันที่ 18 มีนาคม ซึ่งโคล สร้างความประหลาดใจให้กับผู้สังเกตการณ์เกือบทั้งหมดด้วยชัยชนะที่แท้จริง
การวิเคราะห์ของโคล (อธิบายให้บุชฟังครั้งแรกเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม 1989) ว่าการล่มสลายของ สาธารณรัฐประชาธิปไตยเยอรมนี จะเปิดโอกาสให้ทุกอย่างเกิดขึ้น เขาต้องรีบวิ่งไปขึ้นรถไฟ เขาต้องการการสนับสนุนจากสหรัฐฯ การรวมชาติสามารถเกิดขึ้นได้เร็วกว่าที่ใครจะคาดคิด ทั้งหมดล้วนเป็นความจริง สหภาพการเงินจะดำเนินต่อไปเร็วที่สุดเท่าที่จะเร็วได้ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม และคำรับรองเกี่ยวกับความปลอดภัยก็ยังคงมีมาอย่างต่อเนื่อง
เฮิร์ดเน้นย้ำข้อความของเบเกอร์-เกนเชอร์-โคห์ลในการประชุมกับกอร์บาชอฟที่มอสโกเมื่อวันที่ 11 เมษายน 1990 โดยกล่าวว่าอังกฤษ "ยอมรับอย่างชัดเจนถึงความสำคัญของการไม่ทำอะไรเลยที่จะก่อให้เกิดอคติต่อผลประโยชน์และศักดิ์ศรีของสหภาพโซเวียต" (ดูเอกสาร 15)
การสนทนาของเบเกอร์กับเชวาร์ดนัดเซเมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม 1990 ซึ่งเบเกอร์บรรยายไว้ในรายงานของเขาเองถึงประธานาธิบดีบุช ได้อธิบายอย่างชัดเจนที่สุดถึงสิ่งที่ผู้นำตะวันตกบอกกับกอร์บาชอฟ ในขณะนั้นว่า "ผมใช้คำพูดของคุณและการรับรู้ของเราถึงความจำเป็นในการปรับเปลี่ยนนาโต้ในทางการเมืองและการทหาร และในการพัฒนา CSCE เพื่อให้เชวาร์ดนัดเซมั่นใจว่ากระบวนการนี้จะไม่ก่อให้เกิดผู้ชนะและผู้แพ้ แต่จะสร้างโครงสร้างยุโรปที่ถูกต้องตามกฎหมายใหม่ ซึ่งจะรวมทุกคนไว้ด้วยกัน ไม่ใช่แยกออกจากกัน" (ดูเอกสาร 17)
เบเกอร์พูดอีกครั้งโดยตรงกับกอร์บาชอฟเมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม 1990 ในมอสโกว์ โดยให้ "เก้าประเด็น" แก่กอร์บาชอฟ ซึ่งรวมถึงการเปลี่ยนแปลงนาโต้ การเสริมสร้างโครงสร้างของยุโรป การรักษาให้เยอรมนีไม่มีอาวุธนิวเคลียร์ และการคำนึงถึงผลประโยชน์ด้านความมั่นคงของสหภาพโซเวียต
เบเกอร์เริ่มต้นคำกล่าวของเขาว่า "ก่อนที่จะพูดสองสามคำเกี่ยวกับประเด็นเยอรมนี ฉันต้องการเน้นย้ำว่านโยบายของเราไม่ได้มุ่งเป้าไปที่การแยกยุโรปตะวันออกออกจากสหภาพโซเวียต เราเคยมีนโยบายนั้นมาก่อน แต่ในวันนี้ เราสนใจที่จะสร้างยุโรปที่มั่นคง และดำเนินการร่วมกับคุณ" (ดูเอกสาร 18)
ฟรองซัวส์ มิตแตร์รอง ผู้นำฝรั่งเศสไม่ได้มีความคิดที่ขัดแย้งกับชาวอเมริกัน ตรงกันข้าม ดังจะเห็นได้จากการที่เขาบอกกับกอร์บาชอฟในมอสโกว์เมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 1990 ว่าเขา "เห็นด้วยเป็นการส่วนตัวที่จะรื้อถอนกลุ่มทหารทีละน้อย"
แต่มิตแตร์รอง ยังคงให้คำมั่นอย่างต่อเนื่องโดยกล่าวว่าฝ่ายตะวันตกจะต้อง “สร้างเงื่อนไขความปลอดภัยให้กับคุณ รวมถึงความปลอดภัยของยุโรปโดยรวมด้วย” (ดูเอกสาร 19) มิตแตร์รองด์ เขียนจดหมายถึงบุช ทันทีเกี่ยวกับการสนทนาของเขากับผู้นำโซเวียตว่า “เราจะไม่ปฏิเสธอย่างแน่นอนที่จะให้รายละเอียดเกี่ยวกับการรับประกันที่เขามีสิทธิ์คาดหวังสำหรับความปลอดภัยของประเทศของเขา” (ดูเอกสาร 20)
ในการประชุมสุดยอดที่วอชิงตันเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม 1990 บุชได้พยายามอย่างเต็มที่เพื่อให้คำมั่นกับกอร์บาชอฟ ว่าเยอรมนีใน นาโต้จะไม่มุ่งเป้าไปที่สหภาพโซเวียต:
“เชื่อฉันเถอะ เราไม่ได้ผลักดันให้เยอรมนีรวมเป็นหนึ่ง และไม่ใช่เราที่เป็นผู้กำหนดจังหวะของกระบวนการนี้ และแน่นอนว่าเราไม่มีเจตนา แม้แต่ในความคิดของเรา ที่จะทำร้ายสหภาพโซเวียตในรูปแบบใดๆ นั่นคือเหตุผลที่เราพูดสนับสนุนการรวมเยอรมนีในนาโต้โดยไม่ละเลยบริบทที่กว้างขึ้นของ CSCE โดยคำนึงถึงความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจแบบดั้งเดิมระหว่างสองรัฐเยอรมัน ในมุมมองของเรา โมเดลดังกล่าวสอดคล้องกับผลประโยชน์ของสหภาพโซเวียตด้วยเช่นกัน” (ดูเอกสาร 21)
นอกจากนี้ “สตรีเหล็ก” ยังเข้ามาช่วยหลังจากการประชุมสุดยอดที่วอชิงตันในการประชุมกับกอร์บาชอฟในลอนดอนเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 1990 แทตเชอร์คาดการณ์ถึงการเคลื่อนไหวที่ชาวอเมริกัน (ด้วยการสนับสนุนของเธอ) จะดำเนินการในการประชุมนาโตในช่วงต้นเดือนกรกฎาคมเพื่อสนับสนุนกอร์บาชอฟด้วยคำอธิบายถึงการเปลี่ยนแปลงของนาโตไปสู่การเป็นพันธมิตรทางการเมืองมากขึ้นและไม่คุกคามทางการทหารมากนัก
เธอกล่าวกับกอร์บาชอฟว่า “เราต้องหาวิธีสร้างความเชื่อมั่นให้กับสหภาพโซเวียตว่าความมั่นคงของพวกเขาจะได้รับการรับรอง... CSCE สามารถเป็นร่มสำหรับทั้งหมดนี้ได้ รวมถึงเป็นเวทีที่นำสหภาพโซเวียตเข้าสู่การอภิปรายอย่างเต็มที่เกี่ยวกับอนาคตของยุโรป” (ดูเอกสาร 22)
คำประกาศนาโตลอนดอนเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม 1990 มีผลในเชิงบวกอย่างมากต่อการหารือในมอสโก ตามรายงานส่วนใหญ่ ทำให้กอร์บาชอฟมีอาวุธสำคัญในการต่อต้านกลุ่มหัวรุนแรงในการประชุมสมัชชาพรรคซึ่งกำลังจัดขึ้นในขณะนั้น ประวัติศาสตร์บางฉบับระบุว่ามีการให้สำเนาล่วงหน้าแก่ผู้ช่วยของเชวาร์ดนัดเซ ในขณะที่บางฉบับระบุว่าเป็นเพียงการแจ้งเตือนที่ทำให้ผู้ช่วยเหล่านั้นสามารถนำสำเนาจากสำนักข่าวไปประเมินผลในเชิงบวกของสหภาพโซเวียตก่อนที่กองทหารหรือกลุ่มหัวรุนแรงจะเรียกสิ่งนี้ว่าการโฆษณาชวนเชื่อได้
ดังที่โคลกล่าวกับกอร์บาชอฟในกรุงมอสโกเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 1990 ขณะที่พวกเขากำลังตกลงกันขั้นสุดท้ายเกี่ยวกับการรวมประเทศเยอรมนีว่า "เรารู้ว่าอนาคตของนาโต้จะเป็นอย่างไร และฉันคิดว่าตอนนี้คุณก็รู้แล้วเช่นกัน" โดยอ้างถึงปฏิญญานาโต้ลอนดอน (ดูเอกสาร 23)
ในการโทรศัพท์คุยกับกอร์บาชอฟเมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม บุชตั้งใจจะย้ำถึงความสำเร็จของการเจรจาระหว่างโคลและกอร์บาชอฟและข้อความของปฏิญญาลอนดอน บุชอธิบายว่า "ดังนั้น สิ่งที่เราพยายามทำคือคำนึงถึงความกังวลของคุณที่แสดงต่อฉันและคนอื่นๆ และเราทำได้ดังนี้:
โดยปฏิญญาร่วมของเราเกี่ยวกับการไม่รุกราน โดยเชิญชวนให้คุณเข้าร่วมนาโต้ ในข้อตกลงของเราที่จะเปิดนาโต้ให้ติดต่อทางการทูตกับรัฐบาลของคุณและประเทศในยุโรปตะวันออกเป็นประจำ และข้อเสนอของเราเกี่ยวกับการรับประกันขนาดในอนาคตของกองกำลังติดอาวุธของเยอรมนีที่เป็นปึกแผ่น ซึ่งเป็นประเด็นที่ผมทราบว่าคุณได้หารือกับเฮลมุต โคลแล้ว
นอกจากนี้ เรายังเปลี่ยนแปลงแนวทางการทหารของเราต่อกองกำลังธรรมดาและกองกำลังนิวเคลียร์โดยพื้นฐาน เราได้ถ่ายทอดแนวคิดของ CSCE ที่มีการขยายตัวและแข็งแกร่งขึ้นพร้อมสถาบันใหม่ๆ ที่สหภาพโซเวียตสามารถแบ่งปันและเป็นส่วนหนึ่งของยุโรปใหม่ได้” (ดูเอกสาร 24)
เอกสารแสดงให้เห็นว่ากอร์บาชอฟตกลงที่จะรวมเยอรมนีเข้าเป็นสมาชิกนาโต้เป็นผลจากคำมั่นสัญญาที่ต่อเนื่องกันนี้ และจากการวิเคราะห์ของเขาเอง อนาคตของสหภาพโซเวียตขึ้นอยู่กับการผนวกรวมเข้ากับยุโรป ซึ่งเยอรมนีจะเป็นผู้มีบทบาทชี้ขาด
เขาและพันธมิตรส่วนใหญ่เชื่อว่าบ้านร่วมยุโรปยังคงเป็นไปได้ และจะพัฒนาควบคู่ไปกับการเปลี่ยนแปลงของนาโต้เพื่อนำไปสู่พื้นที่ยุโรปที่ครอบคลุมและบูรณาการมากขึ้น การยุติสงครามเย็นจะคำนึงถึงผลประโยชน์ด้านความมั่นคงของโซเวียต การเป็นพันธมิตรกับเยอรมนีจะไม่เพียงแต่เอาชนะสงครามเย็นเท่านั้น แต่ยังพลิกกลับมรดกของมหาสงครามแห่งความรักชาติอีกด้วย
แต่ภายในรัฐบาลสหรัฐ การอภิปรายที่แตกต่างกันยังคงดำเนินต่อไป โดยเป็นการโต้วาทีเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างนาโต้และยุโรปตะวันออก ความคิดเห็นแตกต่างกัน แต่ข้อเสนอแนะจากกระทรวงกลาโหมเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 1990 คือให้ "เปิดประตู" ไว้สำหรับการเป็นสมาชิกนาโต้ของยุโรปตะวันออก (ดูเอกสาร 27)
กระทรวงการต่างประเทศมีความเห็นว่าการขยายตัวของนาโต้ไม่ได้อยู่ในวาระการประชุม เนื่องจากไม่เป็นประโยชน์ต่อสหรัฐฯ ที่จะจัดตั้ง “แนวร่วมต่อต้านโซเวียต” ที่ขยายไปถึงชายแดนโซเวียต ไม่เพียงเท่านั้น อาจพลิกกลับแนวโน้มเชิงบวกในสหภาพโซเวียตได้ด้วย (ดูเอกสาร 26) รัฐบาลบุชมีมุมมองหลัง และนั่นคือสิ่งที่โซเวียตได้ยิน
เมื่อเดือนมีนาคม 1991 ตามบันทึกของเอกอัครราชทูตอังกฤษประจำมอสโก นายกรัฐมนตรีอังกฤษ จอห์น เมเจอร์ ได้ให้คำยืนยันเป็นการส่วนตัวกับกอร์บาชอฟว่า “เราไม่ได้พูดถึงการเสริมความแข็งแกร่งของนาโต้” ต่อมา เมื่อจอมพลดมิทรี ยาซอฟ รัฐมนตรีกลาโหมโซเวียต ถามจอมพลเกี่ยวกับความสนใจของผู้นำยุโรปตะวันออกในการเป็นสมาชิกนาโต้ ผู้นำอังกฤษตอบว่า “จะไม่มีอะไรแบบนั้นเกิดขึ้น” (ดูเอกสาร 28)
เมื่อผู้แทนระดับสูงของสหภาพโซเวียตรัสเซียเดินทางมาที่กรุงบรัสเซลส์เพื่อพบกับนายมันเฟรด เวอร์เนอร์ เลขาธิการนาโต้ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2534 เวอร์เนอร์บอกกับรัสเซียว่า “เราไม่ควรยอมให้ […] สหภาพโซเวียตถูกแยกตัวออกจากประชาคมยุโรป” ตามบันทึกการสนทนาของรัสเซีย “เวอร์เนอร์เน้นย้ำว่าคณะมนตรีนาโต้และเขาคัดค้านการขยายตัวของนาโต้ (สมาชิกนาโต้ 13 คนจากทั้งหมด 16 คนสนับสนุนมุมมองนี้)” (ดูเอกสาร 30)
ดังนั้น กอร์บาชอฟจึงยอมทำทุกอย่างเพื่อให้สหภาพโซเวียตยุติการคุกคามความมั่นคงของเขา และจะไม่ขยายอำนาจของนาโต้ แต่การล่มสลายของสหภาพโซเวียตกลับเกิดจากความร่วมมือระหว่างรัสเซีย (บอริส เยลต์ซินและที่ปรึกษาคนสำคัญของเขา เกนนาดี เบอร์บูลิส) กับอดีตหัวหน้าพรรคของสาธารณรัฐโซเวียต โดยเฉพาะยูเครน ในเดือนธันวาคม 1991
สงครามเย็นสิ้นสุดลงนานแล้ว สหรัฐฯ พยายามรักษาสหภาพโซเวียตไว้ด้วยกัน (ดูคำปราศรัยเรื่อง “ไก่เคียฟ” ของบุช เมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 1991) การขยายตัวของนาโต้จะเกิดขึ้นอีกหลายปีในอนาคต เมื่อข้อพิพาทเหล่านี้จะปะทุขึ้นอีกครั้ง และผู้นำรัสเซีย บอริส เยลต์ซิน จะได้รับคำมั่นสัญญาเพิ่มเติม
The Archive ได้รวบรวมเอกสารที่ปลดความลับเหล่านี้สำหรับการอภิปรายกลุ่มในวันที่ 10 พฤศจิกายน 2017 ในงานประชุมประจำปีของสมาคมสลาฟ ยุโรปตะวันออก และยูเรเซีย (ASEEES) ในชิคาโก ภายใต้หัวข้อ “ใครสัญญาอะไรกับใครเกี่ยวกับการขยายตัวของนาโต้” คณะผู้เชี่ยวชาญประกอบด้วย:
* Mark Kramer จาก Davis Center ที่ Harvard บรรณาธิการของ Journal of Cold War Studies ซึ่งบทความใน Washington Quarterly ของเขาในปี 2009 โต้แย้งว่า "คำมั่นสัญญาไม่ขยายนาโต้" เป็น "ตำนาน";[4]
* Joshua R. Itkowitz Shifrinson จาก Bush School ที่ Texas A&M ซึ่งบทความใน International Security ของเขาในปี 2016 โต้แย้งว่าสหรัฐฯ กำลังเล่นเกมสองหน้าในปี 1990 ทำให้ Gorbachev เชื่อว่านาโต้จะรวมอยู่ในโครงสร้างความมั่นคงของยุโรปใหม่ ในขณะที่ทำงานเพื่อให้แน่ใจว่ามีอำนาจเหนือโลกในยุโรปและการรักษานาโต้;[5]
* James Goldgeier จาก American University ผู้เขียนหนังสือที่น่าเชื่อถือเกี่ยวกับการตัดสินใจของคลินตันเกี่ยวกับการขยาย นาโต้ที่ชื่อว่า Not Whatever But When และอธิบายถึงคำมั่นสัญญาที่เข้าใจผิดของสหรัฐฯ ต่อผู้นำรัสเซีย Boris Yeltsin ในบทความใน WarOnTheRocks ในปี 2016;[6]
* Svetlana Savranskaya และ Tom Blanton จาก คลังข้อมูลความมั่นคงแห่งชาติซึ่งหนังสือเล่มล่าสุดชื่อ The Last Superpower Summits: Gorbachev, Reagan, and Bush: Conversations That Ended the Cold War (CEU Press, 2016) วิเคราะห์และเผยแพร่บันทึกการประชุมลับและเอกสารที่เกี่ยวข้องจากการประชุมสุดยอดของกอร์บาชอฟกับประธานาธิบดีสหรัฐฯ ทั้งหมด รวมถึงคำรับรองมากมายเกี่ยวกับการปกป้องผลประโยชน์ด้านความมั่นคงของสหภาพโซเวียต[7]
[การโพสต์ในวันนี้เป็นโพสต์แรกจากสองโพสต์เกี่ยวกับหัวข้อนี้ ส่วนที่สองจะครอบคลุมการหารือระหว่างเยลต์ซินกับผู้นำชาติตะวันตกเกี่ยวกับนาโต้]
*************************************
NATO Expansion: What Gorbachev Heard
Declassified documents show security assurances against NATO expansion to Soviet leaders from Baker, Bush, Genscher, Kohl, Gates, Mitterrand, Thatcher, Hurd, Major, and Woerner
Slavic Studies Panel Addresses “Who Promised What to Whom on NATO Expansion?”
Washington D.C., December 12, 2017 – U.S. Secretary of State James Baker’s famous “not one inch eastward”
assurance about NATO expansion in his meeting with Soviet leader Mikhail Gorbachev on February 9, 1990, was part of a cascade of assurances about Soviet security given by Western leaders to Gorbachev and other Soviet officials throughout the process of German unification in 1990 and on into 1991, according to declassified U.S., Soviet, German, British and French documents posted today by the National Security Archive at George Washington University (http://nsarchive.gwu.edu).
The documents show that multiple national leaders were considering and rejecting Central and Eastern European membership in NATO as of early 1990 and through 1991, that discussions of NATO in the context of German unification negotiations in 1990 were not at all narrowly limited to the status of East German territory, and that subsequent Soviet and Russian complaints about being misled about NATO expansion were founded in written contemporaneous memcons and telcons at the highest levels.
The documents reinforce former CIA Director Robert Gates’s criticism of “pressing ahead with expansion of NATO eastward [in the 1990s], when Gorbachev and others were led to believe that wouldn’t happen.”[1] The key phrase, buttressed by the documents, is “led to believe.”
President George H.W. Bush had assured Gorbachev during the Malta summit in December 1989 that the U.S. would not take advantage (“I have not jumped up and down on the Berlin Wall”) of the revolutions in Eastern Europe to harm Soviet interests; but neither Bush nor Gorbachev at that point (or for that matter, West German Chancellor Helmut Kohl) expected so soon the collapse of East Germany or the speed of German unification.[2]
The first concrete assurances by Western leaders on NATO began on January 31, 1990, when West German Foreign Minister Hans-Dietrich Genscher opened the bidding with a major public speech at Tutzing, in Bavaria, on German unification. The U.S. Embassy in Bonn (see Document 1) informed Washington that Genscher made clear “that the changes in Eastern Europe and the German unification process must not lead to an ‘impairment of Soviet security interests.’
Therefore, NATO should rule out an ‘expansion of its territory towards the east, i.e. moving it closer to the Soviet borders.’” The Bonn cable also noted Genscher’s proposal to leave the East German territory out of NATO military structures even in a unified Germany in NATO.[3]
This latter idea of special status for the GDR territory was codified in the final German unification treaty signed on September 12, 1990, by the Two-Plus-Four foreign ministers (see Document 25).
The former idea about “closer to the Soviet borders” is written down not in treaties but in multiple memoranda of conversation between the Soviets and the highest-level Western interlocutors (Genscher, Kohl, Baker, Gates, Bush, Mitterrand, Thatcher, Major, Woerner, and others) offering assurances throughout 1990 and into 1991 about protecting Soviet security interests and including the USSR in new European security structures. The two issues were related but not the same.
Subsequent analysis sometimes conflated the two and argued that the discussion did not involve all of Europe. The documents published below show clearly that it did.
The “Tutzing formula” immediately became the center of a flurry of important diplomatic discussions over the next 10 days in 1990, leading to the crucial February 10, 1990, meeting in Moscow between Kohl and Gorbachev when the West German leader achieved Soviet assent in principle to German unification in NATO, as long as NATO did not expand to the east.
The Soviets would need much more time to work with their domestic opinion (and financial aid from the West Germans) before formally signing the deal in September 1990.
The conversations before Kohl’s assurance involved explicit discussion of NATO expansion, the Central and East European countries, and how to convince the Soviets to accept unification. For example, on February 6, 1990, when Genscher met with British Foreign Minister Douglas Hurd, the British record showed Genscher saying, “The Russians must have some assurance that if, for example, the Polish Government left the Warsaw Pact one day, they would not join NATO the next.” (See Document 2)
Having met with Genscher on his way into discussions with the Soviets, Baker repeated exactly the Genscher formulation in his meeting with Foreign Minister Eduard Shevardnadze on February 9, 1990, (see Document 4); and even more importantly, face to face with Gorbachev.
Not once, but three times, Baker tried out the “not one inch eastward” formula with Gorbachev in the February 9, 1990, meeting. He agreed with Gorbachev’s statement in response to the assurances that “NATO expansion is unacceptable.”
Baker assured Gorbachev that “neither the President nor I intend to extract any unilateral advantages from the processes that are taking place,” and that the Americans understood that “not only for the Soviet Union but for other European countries as well it is important to have guarantees that if the United States keeps its presence in Germany within the framework of NATO, not an inch of NATO’s present military jurisdiction will spread in an eastern direction.” (See Document 6)
Afterwards, Baker wrote to Helmut Kohl who would meet with the Soviet leader on the next day, with much of the very same language. Baker reported: “And then I put the following question to him [Gorbachev].
Would you prefer to see a united Germany outside of NATO, independent and with no U.S. forces or would you prefer a unified Germany to be tied to NATO, with assurances that NATO’s jurisdiction would not shift one inch eastward from its present position? He answered that the Soviet leadership was giving real thought to all such options [….]
He then added, ‘Certainly any extension of the zone of NATO would be unacceptable.’” Baker added in parentheses, for Kohl’s benefit, “By implication, NATO in its current zone might be acceptable.” (See Document 8)
Well-briefed by the American secretary of state, the West German chancellor understood a key Soviet bottom line, and assured Gorbachev on February 10, 1990: “We believe that NATO should not expand the sphere of its activity.” (See Document 9)
After this meeting, Kohl could hardly contain his excitement at Gorbachev’s agreement in principle for German unification and, as part of the Helsinki formula that states choose their own alliances, so Germany could choose NATO. Kohl described in his memoirs walking all night around Moscow – but still understanding there was a price still to pay.
All the Western foreign ministers were on board with Genscher, Kohl, and Baker. Next came the British foreign minister, Douglas Hurd, on April 11, 1990. At this point, the East Germans had voted overwhelmingly for the deutschmark and for rapid unification, in the March 18 elections in which Kohl had surprised almost all observers with a real victory.
Kohl’s analyses (first explained to Bush on December 3, 1989) that the GDR’s collapse would open all possibilities, that he had to run to get to the head of the train, that he needed U.S. backing, that unification could happen faster than anyone thought possible – all turned out to be correct.
Monetary union would proceed as early as July and the assurances about security kept coming. Hurd reinforced the Baker-Genscher-Kohl message in his meeting with Gorbachev in Moscow, April 11, 1990, saying that Britain clearly “recognized the importance of doing nothing to prejudice Soviet interests and dignity.” (See Document 15)
The Baker conversation with Shevardnadze on May 4, 1990, as Baker described it in his own report to President Bush, most eloquently described what Western leaders were telling Gorbachev exactly at the moment:
“I used your speech and our recognition of the need to adapt NATO, politically and militarily, and to develop CSCE to reassure Shevardnadze that the process would not yield winners and losers. Instead, it would produce a new legitimate European structure – one that would be inclusive, not exclusive.” (See Document 17)
Baker said it again, directly to Gorbachev on May 18, 1990 in Moscow, giving Gorbachev his “nine points,” which included the transformation of NATO, strengthening European structures, keeping Germany non-nuclear, and taking Soviet security interests into account.
Baker started off his remarks, “Before saying a few words about the German issue, I wanted to emphasize that our policies are not aimed at separating Eastern Europe from the Soviet Union. We had that policy before. But today we are interested in building a stable Europe, and doing it together with you.” (See Document 18)
The French leader Francois Mitterrand was not in a mind-meld with the Americans, quite the contrary, as evidenced by his telling Gorbachev in Moscow on May 25, 1990, that he was “personally in favor of gradually dismantling the military blocs”;
but Mitterrand continued the cascade of assurances by saying the West must “create security conditions for you, as well as European security as a whole.” (See Document 19) Mitterrand immediately wrote Bush in a “cher George” letter about his conversation with the Soviet leader, that “we would certainly not refuse to detail the guarantees that he would have a right to expect for his country’s security.” (See Document 20)
At the Washington summit on May 31, 1990, Bush went out of his way to assure Gorbachev that Germany in NATO would never be directed at the USSR: “Believe me, we are not pushing Germany towards unification, and it is not us who determines the pace of this process.
And of course, we have no intention, even in our thoughts, to harm the Soviet Union in any fashion. That is why we are speaking in favor of German unification in NATO without ignoring the wider context of the CSCE, taking the traditional economic ties between the two German states into consideration. Such a model, in our view, corresponds to the Soviet interests as well.” (See Document 21)
The “Iron Lady” also pitched in, after the Washington summit, in her meeting with Gorbachev in London on June 8, 1990. Thatcher anticipated the moves the Americans (with her support) would take in the early July NATO conference to support Gorbachev with descriptions of the transformation of NATO towards a more political, less militarily threatening, alliance.
She said to Gorbachev: “We must find ways to give the Soviet Union confidence that its security would be assured…. CSCE could be an umbrella for all this, as well as being the forum which brought the Soviet Union fully into discussion about the future of Europe.” (See Document 22)
The NATO London Declaration on July 5, 1990 had quite a positive effect on deliberations in Moscow, according to most accounts, giving Gorbachev significant ammunition to counter his hardliners at the Party Congress which was taking place at that moment.
Some versions of this history assert that an advance copy was provided to Shevardnadze’s aides, while others describe just an alert that allowed those aides to take the wire service copy and produce a Soviet positive assessment before the military or hardliners could call it propaganda.
As Kohl said to Gorbachev in Moscow on July 15, 1990, as they worked out the final deal on German unification: “We know what awaits NATO in the future, and I think you are now in the know as well,” referring to the NATO London Declaration. (See Document 23)
In his phone call to Gorbachev on July 17, Bush meant to reinforce the success of the Kohl-Gorbachev talks and the message of the London Declaration. Bush explained: “So what we tried to do was to take account of your concerns expressed to me and others, and we did it in the following ways: by our joint declaration on non-aggression; in our invitation to you to come to NATO;
in our agreement to open NATO to regular diplomatic contact with your government and those of the Eastern European countries; and our offer on assurances on the future size of the armed forces of a united Germany – an issue I know you discussed with Helmut Kohl. We also fundamentally changed our military approach on conventional and nuclear forces.
We conveyed the idea of an expanded, stronger CSCE with new institutions in which the USSR can share and be part of the new Europe.” (See Document 24)
The documents show that Gorbachev agreed to German unification in NATO as the result of this cascade of assurances, and on the basis of his own analysis that the future of the Soviet Union depended on its integration into Europe, for which Germany would be the decisive actor.
He and most of his allies believed that some version of the common European home was still possible and would develop alongside the transformation of NATO to lead to a more inclusive and integrated European space, that the post-Cold War settlement would take account of the Soviet security interests. The alliance with Germany would not only overcome the Cold War but also turn on its head the legacy of the Great Patriotic War.
But inside the U.S. government, a different discussion continued, a debate about relations between NATO and Eastern Europe. Opinions differed, but the suggestion from the Defense Department as of October 25, 1990 was to leave “the door ajar” for East European membership in NATO. (See Document 27)
The view of the State Department was that NATO expansion was not on the agenda, because it was not in the interest of the U.S. to organize “an anti-Soviet coalition” that extended to the Soviet borders, not least because it might reverse the positive trends in the Soviet Union. (See Document 26) The Bush administration took the latter view. And that’s what the Soviets heard.
As late as March 1991, according to the diary of the British ambassador to Moscow, British Prime Minister John Major personally assured Gorbachev, “We are not talking about the strengthening of NATO.” Subsequently, when Soviet defense minister Marshal Dmitri Yazov asked Major about East European leaders’ interest in NATO membership, the British leader responded, “Nothing of the sort will happen.” (See Document 28)
When Russian Supreme Soviet deputies came to Brussels to see NATO and meet with NATO secretary-general Manfred Woerner in July 1991, Woerner told the Russians that “We should not allow […] the isolation of the USSR from the European community.” According to the Russian memorandum of conversation, “Woerner stressed that the NATO Council and he are against the expansion of NATO (13 of 16 NATO members support this point of view).” (See Document 30)
Thus, Gorbachev went to the end of the Soviet Union assured that the West was not threatening his security and was not expanding NATO. Instead, the dissolution of the USSR was brought about by Russians (Boris Yeltsin and his leading advisory Gennady Burbulis) in concert with the former party bosses of the Soviet republics, especially Ukraine, in December 1991.
The Cold War was long over by then. The Americans had tried to keep the Soviet Union together (see the Bush “Chicken Kiev” speech on August 1, 1991). NATO’s expansion was years in the future, when these disputes would erupt again, and more assurances would come to Russian leader Boris Yeltsin.
The Archive compiled these declassified documents for a panel discussion on November 10, 2017 at the annual conference of the Association for Slavic, East European and Eurasian Studies (ASEEES) in Chicago under the title “Who Promised What to Whom on NATO Expansion?” The panel included:
* Mark Kramer from the Davis Center at Harvard, editor of the Journal of Cold War Studies, whose 2009 Washington Quarterly article argued that the “no-NATO-enlargement pledge” was a “myth”;[4]
* Joshua R. Itkowitz Shifrinson from the Bush School at Texas A&M, whose 2016 International Securityarticle argued the U.S. was playing a double game in 1990, leading Gorbachev to believe NATO would be subsumed in a new European security structure, while working to ensure hegemony in Europe and the maintenance of NATO;[5]
* James Goldgeier from American University, who wrote the authoritative book on the Clinton decision on NATO expansion, Not Whether But When, and described the misleading U.S. assurances to Russian leader Boris Yeltsin in a 2016 WarOnTheRocks article;[6]
* Svetlana Savranskaya and Tom Blanton from the National Security Archive, whose most recent book, The Last Superpower Summits: Gorbachev, Reagan, and Bush: Conversations That Ended the Cold War(CEU Press, 2016) analyzes and publishes the declassified transcripts and related documents from all of Gorbachev’s summits with U.S. presidents, including dozens of assurances about protecting the USSR’s security interests.[7]
[Today’s posting is the first of two on the subject. The second part will cover the Yeltsin discussions with Western leaders about NATO.]
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
