Delian league จากพันธมิตรสู่การกดขี่ บทเรียนจากประวัติศาสตร์สองพันปีที่แล้ว
ในปี 479 ก่อนคริสตกาล กองทัพเปอร์เซียขนาดใหญ่ที่รุกรานเข้ามาดินแดนกรีกถูกชาวกรีกที่รวมตัวกันเป็นหนึ่งตีแตกไปได้อย่างไม่น่าเชื่อ
เปอร์เซียในเวลานั้นเป็นจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของโลก ก่อนหน้านี้ประมาณ 20 ปี พวกเขาเคยพยายามบุกกรีกมาแล้วครั้งหนึ่งในปี 490 BC แต่ถูกเอเธนส์ต้านไว้ได้ที่ยุทธภูมิมาราธอน
กรีกในตอนนั้นไม่ใช่ประเทศหนึ่งเดียว แต่เป็นเมืองรัฐเล็กๆ อิสระต่อกัน จำวนเป็นพันแห่งกระจายอยู่ทั่วกรีก บางรัฐเป็นเกาะบางรัฐอยู่บนแผ่นดินทางยุโรป บางรัฐอยู่ชายฝั่งของเอเชียไมเนอร์ เมืองเหล่านี้มักทะเลาะกันเอง แบ่งพรรคแบ่งพวก แต่เมื่อเปอร์เซียบุกมา พวกเขาจึงต้องรวมตัวกันเพื่อต่อสู้ โดยมีรัฐชื่อสปาร์ตาซึ่งแข่งแกร่งทางบกำและเอเธนส์ซึ่งแข่งแกร่งทางน้ำเป็นผู้นำร่วมกัน ในที่สุดกรีกก็ชนะและหยุดยั้งไม่ให้เปอร์เซียกลับมาได้สำเร็จ
แต่เมื่อภัยพิบัติผ่านพ้นไป อีกไม่นานชางกรีกจะเริ่มหันกลับมาฟัดกันเอง จนสุดท้ายนำไปสู่มหาสงครามใหญ่ระหว่างพวกของสปาร์ตาและพวกของเอเธนส์ที่มีชื่อ สงครามโพโลโพนีเชียน ซึ่งนำไปสู่ความย่อยยับของ ชาวกรีกทั้งสองฝ่าย เอเธนส์และสปาร์ตาต่างอ่อนแอลงเรื่อยๆ จนสุดท้ายเปิดโอกาสให้คนนอกอย่างรัฐที่ชื่อ มาเซโดเนีย ซึ่งนำโดย พระเจ้าฟิลิปส์ที่ 2 (พ่อของอเล็กซานเดอร์มหาราช) เข้ามามีอำนาจเหนือกรีกทั้งหมดได้อย่างไม่ยากเย็นนัก
สำหรับวันนี้ ผมอยากจะเล่าเนื้อหาหลังจากที่กรีกเอาชนะเปอร์เซียได้แล้วและเริ่มกดขี่พันธมิตรก้าวขึ้นมาเป็นมหาอำนาจในโลกของกรีกโบราณให้ฟังครับ ซึ่งเหตุการณ์นี้ถือได้ว่าเป็นจุดเริ่มต้นของการนำไปสู่มหาสงครามโพโลโพนีเชียน
หลังจากเปอร์เซียพ่ายแพ้ไปแล้ว ชาวกรีกก็ยังไม่วางใจว่า เปอร์เซียจะไม่ย้อนกลับมาทำสงครามอีก โดยเฉพาะเกาะต่างๆ ในทะเลอีเจียนและเมืองทางชายฝั่งของเอเชียไมเนอร์ ที่อยู่ใกล้อาณาจักรเปอร์เซีย
แต่สปาร์ตา ซึ่งเป็นหนึ่งในนครรัฐที่แข็งแกร่งและเป็นผู้นำของการรบกับเปอร์เซียกลับเลือกที่จะแยกตัวแล้วเดินทางกลับไปเก็บตัวในพื้นที่ของตัวเอง โดยไม่สนใจที่จะช่วยปกป้องชาวกรีกที่อยู่ใกล้กับเปอร์เซีย เอเธนส์จึงเสนอตัวขึ้นมาเป็นผู้นำที่จะปกป้องนครรัฐกรีกเหล่านี้
ในเดือน มีนาคม 478 BC ตัวแทนจากนครรัฐกรีกกว่า 200 แห่งจึงมาประชุมกันที่เกาะเดลอส (Delos) ซึ่งเป็นเกาะศักดิ์สิทธิ์เพราะเป็นบ้านเกิดของเทพเจ้าอะพอลโล และเกาะนี้ยังเป็นกลางและไม่ได้เป็นของเมืองรัฐใดรัฐหนึ่ง แล้วปฏิญานร่วมกันต่อหน้าเทพเจ้าอะพอลโลว่าจะรวมตัวกันเพื่อปกป้องเสรีภาพของชาวกรีกจากเปอร์เซีย พันธมิตรนี้จึงมีชื่อตามเกาะ Delos ว่า Delian league หรือ สันนิบาตเดเลี่ยน
จากนั้นพวกเขาก็ทำพิธีศักดิ์สิทธิ์ด้วยการโยนก้อนเหล็กร้อนๆ ลงทะเลและบอกว่าคำปฏิญานจะคงอยู่จนกว่าเหล็กก้อนนี้จะลอยขึ้นมาจากก้นทะเล ซึ่งจริงๆ ก็คือหมายความว่าจะร่วมมือกันตลอดไป
นอกเหนือจากการโยนก้อนเหล็กลงทะเล พวกเขายังตกลงกันว่า แต่ละนครรัฐจะส่งเรือรบหรือถ้าไม่สะดวกก็ส่งเงินเพื่อช่วยกันสร้างกองทัพเรือร่วมกัน โดยเอเธนส์จะเป็นผู้นำกองทัพเรือทั้งหมด ส่วนเงินและสมบัติที่สมทบกันมาทั้งหมดจะเก็บไว้ที่เกาะเดลอส โดยมีเอเธนส์เป็นผู้ดูแล
ฟังดูดีนะครับ ทั้งหมดทำไปเพื่อ เสรีภาพของชาวกรีกทุกคน เพื่อขับไล่คนเถื่อนจากต่างแดน โดยเอเธนส์จะเสียสละเป็นผู้นำ
ในช่วงสิบปีแรก สันนิบาตเดเลียนประสบความสำเร็จด้วยดี กองทัพเรือรวมกันภายใต้การนำของนายพลซิมอน (Simon) แห่งเอเธนส์ได้ขับไล่กองทัพเปอร์เซียที่ยังหลงเหลืออยู่ออกจากชายฝั่งของเอเชียไมเนอร์ สามารถช่วงชิงเมืองสำคัญๆ กลับคืนมา และทำให้เส้นทางการค้าในทะเลอีเจียนปลอดภัยขึ้น
สมาชิกใน Delian league รู้สึกชีวิตดี ปลอดภัย โจรสลัดถูกกวาดล้าง การค้าขายคึกคัก ทุกคนรู้สึกเจริญรุ่งเรืองภายใต้ร่มเงาของเอเธนส์
แต่ในขณะเดียวกัน ก็เริ่มมีการเปลี่ยนแปลงภายในลึกๆของชาวเอเธนส์อย่างเงียบๆ ทรัพยากรที่ไหลเข้ามาจากสันนิบาตเดเลี่ยนทำให้เอเธนส์แข็งแกร่งขึ้นอย่างรวดเร็ว กองทัพเรือขยายใหญ่ขึ้นมากเพราะนครรัฐจำนวนมากไม่อยากสร้างกองทัพเองจึงใช้วิธีส่งเงินมาให้แทน เอเธนส์ก็นำเงินไปสร้างกองทัพเรือที่แข็งแกร่งอยู่แล้วให้แข็งแกร่งขึ้นไปอีก ทั้งหมดนี้นำไปสู่ความรู้สึกมั่นใจในอำนาจและความแข็งแกร่งของตนเอง
แล้วความเปลี่ยนแปลงที่เห็นเป็นรูปธรรมก็เกิดขึ้นครั้งแรกในปี 469 BC
เกาะนักซอส (Naxos) อยากถอนตัวจากสันนิบาต เพราะพวกเขารู้สึกว่าภัยคุกคามจากเปอร์เซียลดลงแล้ว ไม่จำเป็นต้องเสียเงินสมทบอีกต่อไป แต่เอเธนส์กลับมองว่า นี่คือการทรยศต่อพันธมิตรที่สัญญาร่วมกันไว้ จึงส่งกองทัพเรือไปปิดล้อมนักซอสจนสุดท้ายต้องยอมแพ้
เอเธนส์ยังลงโทษ ด้วยการรื้อทำลายกำแพงเมือง ยึดกองทัพเรือ และลดสถานะของ Naxos ให้กลายเป็นเสมือนเมืองขึ้นของเอเธนส์ ที่ต้องส่งส่วยให้กับทางเอเธนส์
ประมาณ 4 ปีถัดมา ก็มีเหตุการณ์คล้ายกันเกิดขึ้นอีกครั้ง
ธาซอส (Thasos) เป็นนครรัฐที่มั่งคั่งเพราะมีเหมืองทองและเงินมากมาย นอกจากนี้ชาวธาซอสยังครอบครองเมืองการค้าและที่ดินเพื่อการทำเกษตรในดินแดนที่ชื่อว่าเทรซ (Thrace) ซึ่งเป็นแผ่นดินใหญ่อยู่ตรงข้ามกับเกาะ Thasos
แล้วเอเธนส์ซึ่งก็คงเหมือนมหาอำนาจทุกยุคสมัย คือ เริ่มสนใจดินแดน Thrace เพราะต้องการทรัพยากรธรรมชาติจากดินแดนแห่งนี้ โดยเฉพาะไม้สำหรับต่อเรือเอเธนส์จึงเริ่มแทรกแซงและพยายามเข้าไปมีอิทธิพลในพื้นที่ ซึ่งแน่นอนว่า Thasos ก็ย่อมไม่พอใจ และรู้สึกว่าเอเธนส์กำลังละเมิดสิทธิและผลประโยชน์ของพวกเขา
เมื่อเอเธนส์ไม่ยอมถอย ธาซอสจึงตัดสินใจถอนตัวจากสันนิบาตเดลอส เพราะพวกเขาเห็นว่าการเป็นสมาชิกไม่ได้รับผลประโยชน์จากเอเธนส์ในแง่การช่วยปกป้อง แต่ยังโดนเอเธนส์คุกคามอีก
เอเธนส์ก็เลยส่งกองทัพเรือมาปิดล้อมอีกครั้งเหมือนที่เคยทำกับ Naxos
การปิดล้อมธาซอสใช้เวลาสองปี ก่อน Thasos ต้องยอมแพ้ แล้วเอเธนส์ก็ลงโทษ ด้วยการบังคับ Thasos ให้ส่งมอบกองทัพเรือทั้งหมดให้เอเธนส์ รื้อกำแพงเมือง ยึดเหมืองแร่ จ่ายค่าเสียหายจากสงครามจำนวนมหาศาล และลดสถานะของ Thasos จากพันธมิตรกลายเป็นอาณานิคมของเอเธนส์ที่ต้องจ่ายส่วย
ทูซิดิดีส (Thusidedes) นักประวัติศาสตร์ชาวเอเธนส์ร่วมสมัยนั้น (เป็นคนที่เล่าเรื่องราวของสงคราม Pelopponesian ให้เราฟังด้วย) ได้เขียนไว้ในบันทึกว่า "นับจากนั้น ธรรมชาติที่แท้จริงของสันนิบาตเดเลียนจึงปรากฏชัด มันไม่ใช่พันธมิตรเพื่อป้องกัน แต่เป็นเครื่องมือสำหรับจักรวรรดินิยมของเอเธนส์"
และเหตุการณ์ที่ถือได้ว่าเป็นการประกาศว่าเอเธนส์เป็นเจ้าแห่ง Delian league เหนือรัฐอื่นๆ ก็เกิดขึ้นในปี 454 BC เมื่อเอเธนส์ประกาศ พวกเขาจะย้ายคลังสมบัติทั้งหมดของสันนิบาตเดเลี่ยนจากเกาะเดลอสไปเก็บไว้ที่เมืองเอเธนส์
ทำไมการย้ายสมบัติจาก Delos มาเอเธนส์เป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญมาก ?
อย่างแรก มันเป็นเปลี่ยนจากพันธมิตรเป็นจักรวรรดิ ตอนแรกเงินเก็บไว้ที่ Delos เพราะเป็นเกาะศักดิ์สิทธิ์และเป็นกลาง แสดงว่าสันนิบาตนี้เป็นการรวมตัวของพันธมิตรที่เท่าเทียมกัน แต่เมื่อเอเธนส์ย้ายเงินมาเก็บที่บ้านเมืองตัวเอง มันแสดงให้เห็นชัดว่าเอเธนส์ไม่ได้มองนครรัฐอื่นๆ เป็นพันธมิตรแล้ว แต่อยู่ใต้อิทธิพลของเอเธนส์
อย่างที่สอง เมื่อเงินอยู่ที่เอเธนส์ เอเธนส์ก็สามารถนำเงินไปใช้อะไรตามใจชอบโดยไม่ต้องปรึกษาใคร แล้วเอเธนส์ก็ทำแบบนั้นจริงๆ คือเอาเงินไปสร้างวิหารพาร์เธนอน (Parthenon) อื่นๆ อีกมากมายที่ทำให้เอเธนส์ยิ่งใหญ่สวยงาม
อย่างที่สามคือ เงินที่เอามาก็นำมาใช้สร้างกองทัพให้แข็งแกร่งเหนือสมาชิกอื่นๆ จนไม่มีนครรัฐไหนกล้าที่จะท้าทายหรือไม่เชื่อฟัง และยังสามารถเอาเงินไปจ้างทหารรับจ้างมากดขี่นครรัฐอื่นๆ ได้อีก
หลังจากนั้นการบังคับอื่นๆ ก็ตามมา ไม่ว่าจะเป็น การบังคับใช้หน่วยเงินและหน่วยชั่งตวงวัดแบบเอเธนส์ ถ้ามีข้อพิพาทที่สำคัญๆ ต้องมาขึ้นศาลที่เอเธนส์ ต้องเปิดรับชาวเอเธนส์ให้ไปตั้งถิ่นฐานในนครรัฐอื่นๆได้ และนครรัฐต่างๆ ต้องเปลี่ยนมาปกครองแบบประชาธิปไตย์ตามอย่างเอเธนส์
พอเห็นแล้วนะครับว่า ถึงจุดนี้จากสันนิบาตเดลอสกลายเป็นจักรวรรดิของเอเธนส์อย่างเต็มรูปแบบแล้ว
หลายร้อยปีต่อมา ลอร์ด แอคตัน (Lord Acton) นักการเมืองและนักประวัติศาสตร์ชาวอังกฤษมองย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์ รวมถึงการเกิดขึ้นของ Delian league และได้เขียนเป็นข้อสังเกตว่า
"Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely”
เอเธนส์ในยุคสมัยนั้นเป็นตัวอย่างที่ดีมาก ทั้งหมดเริ่มต้นจากเจตนาที่ดีในการปกป้องพันธมิตร ทำให้ได้รับความไว้ใจให้มีอำนาจมากขึ้นเรื่อยๆ เมื่อมีอำนาจมากขึ้นก็ทำตามสิ่งที่ต้องการได้ง่ายขึ้น จนถึงจุดที่มี absolute power คือ อำนาจแบบเบ็ดเสร็จไม่มีใครสามารถทัดทานได้ และเมื่อนั้นการใช้อำนาจที่ผิดก็จะเกิดตามมาอย่างแน่นอน
วันนี้เล่าเป็นอินโทรเฉยๆ ก่อนสำหรับปูพื้นเล่า Pelopponesian war ที่จะทำเป็นซีรีย์ podcast ต่อในอนาคตอันใกล้
ส่วนท้ายนี้ขอโฆษณาหนังสือหน่อยนะครับ ถ้าใครชอบเรื่องราวแนวความรู้แบบ นี้ อยากแนะนำให้อ่าน หนังสือที่ผมเขียนด้วย ปัจจุบันเขียนมาแล้ว 9 เล่ม สั่งซื้อหนังสือแบบร้านค้า official พิมพ์ค้นหา "Chatchapolbook" หรือกดที่ลิงก์ด้านล่างนี้ได้เลยครับ
🧡 Shopee : https://bit.ly/3Qwa9E7
💜 Lazada : https://bit.ly/46JcT7X
💚 Line My Shop : https://bit.ly/3FvsFav
- 14
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
