ความจำที่หายไปในเม็ดยา ไขปริศนา Alprazolam กับภาวะสมองเบลอ
ช่วงนี้หลายคนคงได้ยินข่าวใหญ่ที่สะเทือนวงการสาธารณสุข เกี่ยวกับกรณีของ "หมอแอร์" จิตแพทย์ชื่อดัง ที่ถูกกล่าวหาว่าลักลอบนำยาควบคุมในกลุ่มวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาทออกมาจำหน่ายนอกระบบใช่ไหมครับ
ในฐานะเภสัชกรที่ทำงานกับยาเหล่านี้ทุกวัน ผมต้องบอกว่าข่าวนี้ทำให้ผมทั้งกังวลใจและอยากจะใช้โอกาสนี้มาพูดคุยกับทุกคนให้มากขึ้นครับ ยาที่ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวางในข่าวก็คือกลุ่มยาคลายเครียดและช่วยให้นอนหลับ ซึ่ง "Xanax" (ซาแน็กซ์) หรือชื่อสามัญทางยาว่า "Alprazolam" (อัลปราโซแลม) ก็เป็นหนึ่งในยาที่หลายคนคุ้นเคยและเป็นที่ต้องการอย่างมาก
หลายคนอาจมองว่ามันเป็นแค่ "ยาวิเศษ" ที่ช่วยให้ชีวิตผ่านพ้นช่วงเวลาที่เครียด วิตกกังวล หรือนอนไม่หลับไปได้ แต่เบื้องหลังความสงบที่ได้มาอย่างรวดเร็วนั้น มี "ราคา" ที่ต้องจ่ายซึ่งหลายคนอาจคาดไม่ถึง และข่าวที่เกิดขึ้นก็เป็นเครื่องยืนยันชั้นดีถึงอันตรายของการใช้ยาเหล่านี้โดยขาดการควบคุมดูแลจากแพทย์และเภสัชกร
วันนี้ผมจึงอยากจะพาทุกคนไปสำรวจ "ราคา" ที่ว่านั้นในมุมที่ลึกที่สุดมุมหนึ่ง ซึ่งเป็นอันตรายที่ซ่อนอยู่ในเม็ดยาและมักถูกมองข้ามไป...นั่นคือความเชื่อมโยงระหว่าง Alprazolam กับภาวะ "ความจำที่หายไป" เราจะมาไขปริศนากันว่า ยาที่ดูเหมือนจะเป็นผู้ช่วยในยามยาก แท้จริงแล้วกำลังค่อยๆ ขโมยความทรงจำของเราไปโดยไม่รู้ตัวได้อย่างไร
ก่อนอื่นเรามาทำความเข้าใจกันก่อนว่า Alprazolam ทำงานอย่างไรนะครับ ยานี้จัดอยู่ในกลุ่มที่เรียกว่า เบนโซไดอะซีปีน (Benzodiazepines) ซึ่งมีฤทธิ์หลักคือการเข้าไปเสริมการทำงานของสารสื่อประสาทในสมองที่ชื่อว่า GABA (Gamma-Aminobutyric Acid)
ลองจินตนาการว่าสมองของเราเป็นเหมือนเมืองใหญ่ที่วุ่นวาย มีรถวิ่งกันขวักไขว่ตลอดเวลา GABA ก็เปรียบเสมือน "ตำรวจจราจร" หรือ "เบรก" ที่คอยชะลอความเร็วและทำให้ทุกอย่างในเมืองสงบลง เมื่อเรารู้สึกวิตกกังวล สมองของเราจะอยู่ในภาวะตื่นตัวสูงเหมือนรถวิ่งกันเต็มถนน Alprazolam จะเข้าไปช่วยให้ GABA ทำงานได้ดีขึ้น หรือพูดง่ายๆ คือ "เหยียบเบรก" ให้สมอง ทำให้เรารู้สึกผ่อนคลายและสงบลงนั่นเอง
แต่ในขณะที่เบรกนี้ช่วยลดความวิตกกังวล มันก็ไปชะลอการทำงานส่วนอื่นๆ ของสมองด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะส่วนที่เกี่ยวข้องกับการประมวลผลและสร้างความทรงจำใหม่ๆ นี่แหละครับคือจุดเริ่มต้นของปัญหาความจำที่เรากำลังจะพูดถึงกัน
ผลกระทบระยะสั้น "เมื่อวานคุยอะไรกันนะ?"
ผลกระทบที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดในผู้ที่ใช้ Alprazolam คือภาวะ "ความจำเสื่อมชั่วคราว" โดยเฉพาะอย่างยิ่งความสามารถในการสร้างความทรงจำใหม่ๆ ที่เรียกว่า Anterograde Amnesia
พูดให้เข้าใจง่ายก็คือ ในขณะที่ยาออกฤทธิ์ สมองของคุณจะ "ลืม" ที่จะบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นใหม่ๆ คุณอาจจะยังพูดคุย ทำกิจกรรมต่างๆ ได้ตามปกติ แต่พอหมดฤทธิ์ยา คุณอาจจะจำไม่ได้เลยว่าได้พูดหรือทำอะไรลงไปบ้าง เหมือนกับช่วงเวลานั้นถูกลบหายไปจากหน่วยความจำ
ในเอกสารข้อมูลจาก Momentous Recovery Group ระบุว่า อาการเหล่านี้จะยิ่งรุนแรงขึ้นในผู้ที่ใช้ยาในปริมาณสูงหรือใช้บ่อยๆ และในกรณีที่รุนแรงที่สุด อาจนำไปสู่ภาวะ "Blackout" หรือ "ภาพตัด" คือการที่คุณทำกิจกรรมต่างๆ ไปโดยที่ไม่มีความทรงจำเกี่ยวกับเรื่องนั้นหลงเหลืออยู่เลย ซึ่งอันตรายอย่างยิ่ง เพราะอาจนำไปสู่พฤติกรรมเสี่ยง เช่น การขับรถโดยไม่รู้ตัว หรือการตัดสินใจที่ผิดพลาดโดยที่คุณจำไม่ได้ด้วยซ้ำ
ผลกระทบระยะยาว ความเสี่ยงที่ซ่อนอยู่
หากการใช้ Alprazolam ต่อเนื่องเป็นเวลานาน ผลกระทบต่อสมองอาจไม่ได้หยุดอยู่แค่การลืมชั่วคราวอีกต่อไป ข้อมูลจากหลายแหล่ง รวมถึงงานวิจัยที่ตีพิมพ์ใน PubMed Central ซึ่งเป็นฐานข้อมูลทางการแพทย์ที่น่าเชื่อถือ ชี้ให้เห็นถึงความเสี่ยงระยะยาวที่น่าเป็นห่วงหลายประการครับ เช่น
1. ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) นี่คือประเด็นที่น่ากังวลที่สุด มีงานวิจัยหลายชิ้นที่พบความเชื่อมโยงระหว่างการใช้ยากลุ่มเบนโซไดอะซีปีนในระยะยาวกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นในการเป็นโรคสมองเสื่อมและโรคอัลไซเมอร์ในอนาคต แม้จะยังต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อยืนยันกลไกที่แน่ชัด แต่ก็เป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญว่าการใช้ยาพร่ำเพรื่ออาจส่งผลเสียต่อโครงสร้างและการทำงานของสมองในระยะยาวได้
2. สมาธิและความสามารถในการรับรู้ลดลง การใช้ยาเรื้อรังทำให้ความสามารถในการจดจ่อ การคิดวิเคราะห์ และการแก้ปัญหาแย่ลง ส่งผลกระทบโดยตรงต่อการทำงานและการใช้ชีวิตประจำวัน
3. อารมณ์ทื่อชา (Emotional Blunting) นอกจากจะช่วยลดความวิตกกังวลแล้ว Alprazolam ยังอาจกดความรู้สึกด้านอื่นๆ ไปด้วย ทำให้ผู้ใช้รู้สึกเฉยชา ไม่ยินดียินร้าย ซึ่งส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์กับคนรอบข้างได้
4. ภาวะความจำถดถอยหลังหยุดยา แม้จะหยุดยาไปแล้ว ผู้ใช้บางรายยังคงประสบกับภาวะสมองตื้อ (Cognitive Fog) และปัญหาความจำไปอีกระยะหนึ่ง ซึ่งต้องใช้เวลาและการดูแลที่เหมาะสมเพื่อฟื้นฟูการทำงานของสมองให้กลับมาเป็นปกติ
ในประเทศไทยเอง เรามักจะได้ยินข่าวการนำยาประเภทนี้ไปใช้ในทางที่ผิด เช่น การผสมในเครื่องดื่มเพื่อให้ผู้ดื่มหมดสติและสูญเสียความทรงจำ หรือที่เรียกกันว่า "ยาเสียสาว" ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงฤทธิ์ต่อความทรงจำที่รุนแรงของยาในกลุ่มนี้ได้เป็นอย่างดีครับ
หยุดยาแล้วความจำจะดีขึ้นไหม?
คำถามสำคัญคือ ถ้าหยุดใช้ Alprazolam แล้ว ความจำจะกลับมาเป็นปกติหรือไม่? คำตอบคือ เป็นไปได้สูง แต่ต้องใช้เวลาและขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล ร่างกายและสมองต้องการเวลาในการปรับตัวและฟื้นฟู การหยุดยาเองอย่างกะทันหันอาจทำให้เกิดอาการถอนยาที่รุนแรงและทำให้อาการวิตกกังวลกลับมาหนักกว่าเดิมได้ ดังนั้น การจะหยุดยาจึงต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด
แล้วถ้าเรากังวลเรื่องผลข้างเคียง มีทางเลือกอื่นในการจัดการความวิตกกังวลไหม? คำตอบคือ มีครับ และเป็นทางเลือกที่ยั่งยืนกว่าด้วย เช่น
1. การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (Cognitive Behavioral Therapy - CBT) เป็นการพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญเพื่อปรับมุมมองและเรียนรู้วิธีรับมือกับความวิตกกังวลโดยไม่ต้องพึ่งยา
2. การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต การออกกำลังกายสม่ำเสมอ การนอนหลับให้เพียงพอ การทำสมาธิ และการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ล้วนส่งผลดีต่อสุขภาพสมองและช่วยลดความเครียดได้
3. ยาทางเลือกอื่นๆ มียาแก้ซึมเศร้าหรือยาคลายกังวลกลุ่มอื่นที่ไม่มีผลกระทบต่อความจำรุนแรงเท่า Alprazolam และไม่ทำให้เกิดการเสพติด ซึ่งแพทย์สามารถพิจารณาเป็นทางเลือกได้ครับ
Alprazolam เปรียบเสมือนดาบสองคม มันสามารถมอบความสงบชั่วคราวให้เราได้ในยามที่จิตใจวุ่นวาย แต่ในขณะเดียวกัน มันก็ค่อยๆ กัดกร่อนความทรงจำและสุขภาพสมองของเราไปทีละน้อยหากใช้ไม่ระมัดระวัง การตระหนักรู้ถึงผลกระทบเหล่านี้คือเกราะป้องกันที่ดีที่สุด
การตัดสินใจทุกอย่างเกี่ยวกับสุขภาพควรมาจากการปรึกษาหารือกับแพทย์และเภสัชกร อย่าปรับหรือหยุดยาด้วยตัวเอง และจงจำไว้เสมอว่า การดูแลสุขภาพจิตใจที่ยั่งยืนที่สุด ไม่ได้มาจากยาเพียงอย่างเดียว แต่มาจากการดูแลตัวเองอย่างรอบด้านครับ
แหล่งอ้างอิง:
1. The Correlation Between Xanax and Memory Loss. (2025). Momentous Recovery Group Blog
2. National Institute on Drug Abuse (NIDA). (n.d.). Benzodiazepines DrugFacts.
3. Billioti de Gage, S., et al. (2014). Benzodiazepine use and risk of Alzheimer's disease: case-control study. BMJ, 349, g5205.
4. Osler, M., & Jørgensen, M. B. (2020). Associations of Benzodiazepine and Benzodiazepine-Related Drug Use With Risk of Incident Dementia. JAMA network open, 3(9), e2016946. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.16946
- 66
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
