💊Tramadol: ยาแก้ปวดที่กลายเป็นวิกฤตสาธารณสุข
ลักษณะยา:
- เป็นโอปิออยด์สังเคราะห์ สำหรับรักษาอาการปวดระดับปานกลางถึงรุนแรงปานกลาง รับรองโดย US FDA ในปี 1995 แต่ถูกจัดเป็นสารควบคุมในปี 2014
- เป็น prodrug ต้องถูกเมแทบอลิซึมที่ตับผ่านระบบ cytochrome P450
- กระตุ้นตัวรับ opioid และยับยั้งการดูดซึมกลับของเซโรโทนินและนอร์เอพิเนฟริน
- ผลขึ้นกับพันธุกรรมของผู้ใช้ → บางคนได้ผลดี บางคนได้ผลแย่ จากความแตกต่างของยีน CYP2D6 และ CYP3A4 ที่เกี่ยวข้องกับการเผาผลาญยา รวมทั้งความแปรผันของยีน OPRM1 ที่ส่งผลต่อความไวต่อยาและความเสี่ยงเสพติด
🚫ปัญหาหลัก:
- ผลข้างเคียงไม่แน่นอน:
- อาจถูกเปลี่ยนเป็นสารที่ออกฤทธิ์คล้ายมอร์ฟีน
- หรือเป็นสารคล้ายเวนลาฟาเซีน (SNRI) → เสี่ยงต่อการเกิดกลุ่มอาการเซโรโทนิน (serotonin syndrome)
- ผลข้างเคียงพบบ่อย:
- คลื่นไส้ อาเจียน
- เสี่ยงชัก โดยเฉพาะในผู้สูงอายุหรือผู้มีโรคตับ/ไต
- ปริมาณยาที่ต้องใช้ขึ้นอยู่กับพันธุกรรม → บางคนกินเท่าไรก็ไม่หายปวด
- ในเพศชาย มีงานวิจัยการใช้ทรามาดอลทำให้คุณภาพของอสุจิลดลงอย่างมีนัยสำคัญ
1. สถานการณ์การใช้ในทางที่ผิด
- แอฟริกาตะวันตก: ได้รับฉายา "โคเคนของคนจน"
- แรงงานใช้เพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน
- ราคาถูกเพียง 45-90 เซนต์สหรัฐต่อโดส
- ลักลอบนำเข้าผ่านเบนินจากเอเชียใต้
- พบการใช้ในทางที่ผิดในเกือบครึ่งหนึ่งของประเทศในแอฟริกา
- วงการกีฬา:
- ใช้เพื่อบรรเทาอาการบาดเจ็บจากการเล่น
- บางรายใช้เพียงเพราะ "ชอบความรู้สึกผ่อนคลาย"
- ทำให้ฤทธิ์แอลกอฮอล์แรงขึ้น
- ผู้ติดยาบางคนกินยาเพียงเพื่อ "รู้สึกปกติ"
- แพร่หลายในระดับกึ่งอาชีพ
- WADA (World Anti Doping Agency) ประกาศห้ามใช้ทรามาดอลตั้งแต่ปี 2024
2. ปัญหาด้านประสิทธิภาพและความปลอดภัย
Tramadol ในการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมและข้อสะโพกเสื่อม
- ต้องใช้ขนาดสูง (300 มก./วัน) จึงจะได้ผล
- ไม่แนะนำให้ใช้เป็นทางเลือกแรกสำหรับโรคเรื้อรังเช่นข้อเข่า/สะโพกเสื่อม
- ขนาดยา 300 มก./วัน:
- ให้ผลลดปวดและฟื้นฟูการทำงานดีกว่ายาหลอก
- แต่เพิ่มความเสี่ยงต่อผลข้างเคียงอย่างมีนัยสำคัญ
- ไม่เหมาะสำหรับการใช้ระยะยาว
- ขนาดยา 100-200 มก./วัน:
- ช่วยลดอาการปวดได้บ้าง แต่ไม่แตกต่างจากยาหลอกในด้านการฟื้นฟูการทำงาน
การใช้ Tramadol หลังผ่าตัด:
- เพิ่มความเสี่ยงต่อการใช้ยาต่อเนื่อง
โดย 7% ซื้อยาเพิ่มระหว่าง 90-180 วันหลังผ่าตัด
และอีก 1% ใช้ยาต่อเนื่องถึง 180-270 วัน
- มีแนวโน้มเสพติดไม่ต่างจากโอปิออยด์กลุ่ม Schedule II
- ควรพิจารณาอย่างรอบคอบระหว่างประโยชน์และความเสี่ยง
⭕ทางเลือกที่ลดน้อยลงในการรักษาอาการปวดจากโรคข้อเข่าเสื่อม
▶️ปัญหาของยาต้านการอักเสบ (NSAIDs)
- แพทย์เฉพาะทางต่างๆ เช่น โรคไต ทางเดินอาหาร และหัวใจ มักแนะนำให้หยุดใช้ NSAIDs เนื่องจากผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย
- ยา NSAIDs เช่น ไอบูโพรเฟน นาโพรเซน อาจรบกวนผลของแอสไพรินต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด
▶️ข้อจำกัดของพาราเซตามอล
- ให้ผลบรรเทาปวดได้บางส่วน แต่มีข้อจำกัดด้านพิษต่อตับ
- องค์การอาหารและยาสหรัฐฯ (FDA) กำหนดขีดจำกัดที่ 4,000 มก./วัน
- ผู้ผลิตบางรายแนะนำไม่เกิน 3,250 มก./วัน
▶️การหายไปของยาแก้ปวดในอดีต
- โพรพอกซีเฟน ซึ่งเคยใช้กันอย่างแพร่หลายตั้งแต่ปี 1970 ถูกถอดจากตลาดในปี 2010 เนื่องจากผลต่อหัวใจและความเสี่ยง overdose สูง
- ผู้ป่วยที่เคยใช้โพรพอกซีเฟนถูกเปลี่ยนไปใช้ tramadol หรือ hydrocodone แทน
▶️ปัญหาของ Tramadol
- จากการศึกษาพบว่า Tramadol ให้ผลดีกว่ายาหลอกเฉพาะที่ขนาด 300 มก./วันเท่านั้น
- แม้ได้ผลแต่ประสิทธิภาพในการลดปวดยังน้อยมาก
- ผลข้างเคียงเพิ่มขึ้นตามขนาดยา เช่น ระบบทางเดินอาหาร ระบบประสาทส่วนกลาง
- อาจเกิดอาการชัก น้ำตาลในเลือดต่ำ และกลุ่มอาการเซโรโทนิน
▶️ปัญหาของ Hydrocodone
- ถูกจัดเป็นสารควบคุม Schedule II ในปี 2014
- วิกฤต opioids ทำให้การใช้ยาลดลงอย่างมาก
- ผู้ป่วยจำนวนมากที่ไม่สามารถลดยาได้ ต้องถูกส่งต่อสู่คลินิกจัดการอาการปวด
♾️ความต้องการเร่งด่วน
วงการรูมาติสซั่มและอายุรศาสตร์ต้องการวิธีการรักษาใหม่ที่:
- มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดจากข้อเข่าเสื่อม
- ปลอดภัย
- ไม่ทำให้เกิดการเสพติด
- การพัฒนายาใหม่ๆ เป็นความจำเป็นเร่งด่วนเพื่อแก้ปัญหาวิกฤตนี้
💥ข้อสังเกต: สถานการณ์ปัจจุบันสะท้อนให้เห็นถึงความท้าทายในการจัดการอาการปวดเรื้อรังจากข้อเข่าเสื่อม ที่ต้องคำนึงถึงทั้งประสิทธิภาพและความปลอดภัยของผู้ป่วยเป็นสำคัญ
🇹🇭สำหรับประเทศไทย กระทรวงสาธารณสุขได้กำหนดให้ยาทรามาดอล (Tramadol) ตำรับยาเดี่ยว ชนิดรับประทาน เป็นยาควบคุมพิเศษ ซึ่งการซื้อยาต้องมีใบสั่งยา จำหน่ายได้ในเฉพาะร้านยาที่มีเภสํชกร โดยเริ่มมีผลตั้งแต่ช่วงกลางเดือนมกราคม 2569
.
.
💢
UN Report: Tramadol Use in Africa Is Increasing
June 30, 2022
Tramadol (opioid) abuse is associated with a dose- and time-dependent poor sperm quality and hyperprolactinaemia in young men, May 2018
Tramadol: Rugby League's fight to kick 'dirty drug'
BBC News, 15 February 2024
Codeine and Tramadol Use in Athletes: A Potential for Abuse
Pharmacol., 10 June 2021
Update – Tramadol & the WADA 2024 Prohibited List
Only higher-dose tramadol outperforms placebo for improved pain, function in knee, hip OA, July 2021
Historically ‘safer’ tramadol more likely than other opioids to result in prolonged use, May 2019
สธ. ออกประกาศ ให้ยาทรามาดอล (Tramadol) เป็นยาควบคุมพิเศษ,14 กรกฎาคม 2568.
.
BETTERCM 2025.07.15
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
