“หัวใจที่คิดได้ไกล: เมื่อพลังคุณลักษณะในตัวเราหลอมรวมกับการคิดเชิงวิพากษ์”
✍️ โดย ดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์
⸻
คำนำ
มนุษย์เราไม่เกิดมาเพื่อคิดอย่างฉาบฉวย เพราะโลกซับซ้อนเกินกว่าจะมองด้วยตาเปล่าเพียงชั้นเดียว
แต่การจะ “คิดให้ทะลุ” ไม่ได้อยู่ที่การเรียนรู้ทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) เพียงอย่างเดียว
มันยังอยู่ที่ “พลังภายใน” หรือคุณลักษณะเชิงบวก (Character Strengths) ที่เราหยิบมาใช้ตอนคิด
เมื่อพลังเหล่านี้ผสานกันอย่างถูกวิธี การคิดของเราจะไม่ใช่เพียงการแก้ปัญหา แต่จะเป็นการมองโลกอย่างมีปัญญา
⸻
1. ทำความรู้จัก VIA Character Strengths ในมิติการคิด
VIA Character Strengths คือชุดคุณลักษณะภายใน 24 ด้าน ที่ Martin Seligman และ Christopher Peterson พัฒนาเพื่ออธิบายความแข็งแรงทางจิตใจของมนุษย์
ในมิติที่เกี่ยวข้องกับการคิดเชิงวิพากษ์โดยตรง เราจะเจอกลุ่ม “Cognitive Strengths” หรือ พลังแห่งปัญญา เช่น:
1. Curiosity (ความใฝ่รู้) – จุดประกายให้เราตั้งคำถามก่อนคิด
2. Love of Learning (รักการเรียนรู้) – ทำให้เราอยากหาข้อมูลและลงลึก
3. Judgment / Critical Thinking (วิจารณญาณ) – วิเคราะห์ข้อมูลอย่างเป็นระบบ
4. Perspective (มุมมองกว้าง) – มองภาพรวมและเข้าใจความเชื่อมโยง
5. Creativity (ความคิดสร้างสรรค์) – หาแนวทางใหม่ในการตีความหรือแก้ปัญหา
🔍 หาก Critical Thinking คือกล้องจุลทรรศน์ Character Strengths เหล่านี้ก็คือเลนส์และแสงสว่าง
ไม่มีเลนส์ที่ใสพอ ภาพก็เบลอ ไม่มีแสงสว่างเพียงพอ ข้อมูลก็ไม่ชัด
⸻
2. Critical Thinking ไม่ใช่แค่ “คิดอย่างมีเหตุผล” แต่คือ “คิดอย่างมีหัวใจ”
นักคิดเชิงวิพากษ์ที่ดี ไม่ใช่คนที่แค่จับผิดหรือแยกแยะข้อเท็จจริง
แต่คือคนที่มี Balance ระหว่าง เหตุผล กับ คุณธรรมภายใน
• ถ้าใช้ Judgment อย่างเดียว อาจกลายเป็นการวิจารณ์ที่เย็นชา
• แต่ถ้าผสม Perspective และ Kindness เราจะเห็นความจริงพร้อมเข้าใจความรู้สึกคนอื่น
• Creativity จะช่วยให้เรามองมุมที่ไม่เคยมีใครมอง
• Humility (ถ่อมตน) จะทำให้เรารับฟังเมื่อเราคิดผิด
⸻
3. ขั้นตอนฝึก Critical Thinking ผ่าน VIA Character Strengths
ขั้นที่ 1: จุดประกาย (Ignite)
• ใช้ Curiosity เพื่อถาม “อะไรคือสิ่งที่ฉันยังไม่รู้?”
• ฝึกตั้งคำถามที่เปิดกว้าง เช่น “ทำไม?” “ถ้าอย่างนั้นแล้ว?”
ขั้นที่ 2: สำรวจ (Explore)
• ใช้ Love of Learning เพื่อค้นข้อมูลจากหลายแหล่ง
• ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูลด้วย Judgment
ขั้นที่ 3: มองรอบด้าน (See the Bigger Picture)
• ใช้ Perspective เพื่อเชื่อมโยงข้อมูลเข้ากับบริบทที่กว้างขึ้น
• คิดว่าเรื่องนี้มีผลต่อคนอื่นและสังคมอย่างไร
ขั้นที่ 4: สร้างและทดสอบ (Create & Test)
• ใช้ Creativity เพื่อออกไอเดียหลายทางเลือก
• ใช้ Judgment อีกครั้งเพื่อตรวจสอบจุดแข็ง–จุดอ่อนของแต่ละไอเดีย
ขั้นที่ 5: ตัดสินใจอย่างมีคุณค่า (Decide with Values)
• ใช้ Fairness, Humility, และ Kindness
• ให้การตัดสินใจไม่เพียง “ถูกต้อง” แต่ยัง “ถูกใจ” ในความหมายที่เคารพคุณค่ามนุษย์
⸻
4. ทำไม VIA ถึงทำให้ Critical Thinking ลึกซึ้งขึ้น?
เพราะ Critical Thinking แบบดิบ ๆ อาจพาเราไปสู่การชนะข้อโต้แย้ง แต่แพ้ในความสัมพันธ์
แต่เมื่อมี Character Strengths คอยโอบอุ้ม การคิดของเราจะเป็นทั้ง การแสวงหาความจริง และ การเชื่อมใจคน
⸻
5. สรุป
VIA Character Strengths คือ “พลังงานดิบ”
Critical Thinking คือ “เทคนิคการใช้พลัง”
เมื่อสองสิ่งนี้รวมกัน เราจะไม่เพียงคิดอย่างเฉียบคม แต่ยังคิดอย่างลึกซึ้ง อ่อนโยน และสร้างสรรค์
ในวันที่โลกเต็มไปด้วยข้อมูลและความเห็นที่แตกต่าง
ความสามารถที่จะคิดอย่างมีปัญญาและหัวใจพร้อมกัน
อาจเป็นทักษะที่ทำให้เรายืนหยัดได้อย่างสง่างาม
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
