Calm&Wisdom EP7 : โกอาน: เสียงตบมือข้างเดียว
สวัสดีครับ... ขอต้อนรับกลับเข้าสู่ Calm & Wisdom: พบความสงบ ในความธรรมดา
ในตอนที่แล้ว เราได้ทำความรู้จักกับ "ซาเซ็น" หรือการนั่งสมาธิ ซึ่งเปรียบเสมือนการวางแก้วน้ำที่ขุ่นมัวลงนิ่งๆ เพื่อให้ตะกอนแห่งความคิดฟุ้งซ่านได้สงบลง และเผยให้เห็นความใสกระจ่างของจิตที่มีอยู่เดิม
วันนี้ เราจะมาสำรวจเครื่องมืออีกชิ้นหนึ่งที่มักจะใช้ควบคู่ไปกับการทำซาเซ็น โดยเฉพาะในนิกายรินไซ... เครื่องมือที่ดูแปลกประหลาด ท้าทาย และอาจจะทำให้คุณรู้สึกงุนงงในตอนแรก เครื่องมือนี้มีชื่อว่า "โกอาน" (Koan)
โกอาน คือปริศนาธรรมครับ แต่ไม่ใช่ปริศนาธรรมดาๆ แบบ "อะไรเอ่ย" ที่เราใช้ตรรกะหรือความรู้รอบตัวมาตอบได้
โกอานเป็นเครื่องมือที่ออกแบบมาอย่างแยบยลเพื่อทำในสิ่งเดียว นั่นคือ "ทลายกำแพงแห่งความคิดเชิงเหตุผล" ของเรา
จิตของเราโดยปกติแล้วมักจะทำงานเป็นเส้นตรงครับ เราคิดจาก A ไป B ไป C เราใช้เหตุและผลเป็นแผนที่นำทาง แต่โกอานคือการจงใจสร้างทางตันขึ้นมาบนถนนสายเหตุผลนั้น เพื่อบังคับให้เราต้องหาเส้นทางใหม่... เส้นทางที่ไม่เคยมีอยู่ในแผนที่มาก่อน
หนึ่งในโกอานที่โด่งดังที่สุด และน่าจะเคยผ่านหูพวกเรามาบ้าง คือคำถามที่ว่า..."เสียงตบมือข้างเดียวเป็นเช่นไร?"
ลองหยุดคิดกับคำถามนี้สักครู่นะครับ... เสียงตบมือข้างเดียว... เป็นอย่างไร?
จิตของเราจะเริ่มทำงานทันที... "เป็นไปไม่ได้ การตบมือต้องใช้สองข้าง" "หรือจะเป็นเสียงลมที่พัดผ่านมือ?" "หรือจะเป็นความเงียบ?"... จิตของเราจะพยายามใช้เครื่องมือเก่าๆ คือตรรกะและความคิดวิเคราะห์ เพื่อหาคำตอบให้กับคำถามที่ไม่เคยเจอมาก่อน
มีเรื่องเล่าถึงเณรน้อยนามว่า "โตโย" ที่ได้รับโกอานนี้จากอาจารย์ของท่าน คืนแรก เณรน้อยได้ยินเสียงดนตรีของเกอิชาจากข้างนอก จึงรีบไปหาอาจารย์แล้วบอกว่า "นี่คือเสียงตบมือข้างเดียว" อาจารย์ส่ายหน้าแล้วบอกว่า "ไม่ใช่"
คืนต่อมา เณรน้อยไปนั่งในที่สงบ แล้วก็ได้ยินเสียงหยดน้ำ... ท่านก็รีบกลับไปหาอาจารย์อีกครั้ง... แต่อาจารย์ก็ยังคงบอกว่า "ไม่ใช่"
เณรน้อยพยายามหา "เสียง" ต่างๆ มาตอบอาจารย์ครั้งแล้วครั้งเล่า ทั้งเสียงลม เสียงนกฮูก เสียงจักจั่น... แต่ก็ไม่เคยได้รับคำตอบว่า "ใช่" เลยสักครั้ง
จนกระทั่งวันหนึ่ง... หลังจากความพยายามทั้งหมดล้มเหลว เณรน้อยโตโย ได้เข้าสู่สมาธิที่ลึกซึ้ง ท่านก้าวข้าม "เสียง" ทั้งปวงไปได้ และในที่สุด... ท่านก็ได้ยิน "เสียงที่ไร้เสียง"
เมื่อท่านไปหาอาจารย์ในครั้งนี้ ท่านไม่ได้ "ทำเสียง" อะไรให้อาจารย์ฟังอีกต่อไป... ท่านเพียงแค่แสดงออกถึง "สภาวะ" แห่งความเข้าใจนั้น... และอาจารย์ก็พยักหน้ายอมรับ
เรื่องนี้สอนอะไรเราครับ? มันสอนว่าโกอานไม่ใช่สิ่งที่ต้อง "แก้ไข" ด้วยความคิด แต่เป็นสิ่งที่ต้อง "ประจักษ์แจ้ง" ด้วยใจ ความพยายามที่จะหาคำตอบด้วยตรรกะก็เหมือนการที่เณรน้อยพยายามหาเสียงต่างๆ มาตอบ ซึ่งเป็นเพียงการวนเวียนอยู่ในโลกของความคิด แต่เมื่อความคิดยอมจำนน... เมื่อจิตหยุดดิ้นรนที่จะ "หา" คำตอบ... เมื่อนั้นเองที่ "คำตอบที่แท้จริง" ซึ่งอยู่เหนือคำพูดและเหตุผล จะปรากฏขึ้นมาเอง
ปรมาจารย์เซนเปรียบเปรยว่า โกอานก็เหมือน "นิ้วที่ชี้ไปยังดวงจันทร์"
เป้าหมายที่แท้จริงคือการให้เรามองไปที่ "ดวงจันทร์" (ซึ่งก็คือสภาวะแห่งการตื่นรู้) ไม่ใช่การมานั่งจ้องมองหรือวิเคราะห์ที่ "ปลายนิ้ว" (ว่าเป็นตัวปริศนาอะไร)
ดังนั้น หลักคิดประจำตอนสำหรับวันนี้ที่ผมอยากฝากไว้ คือ... "กับบางปัญหาของชีวิต... การหยุดคิด อาจเป็นคำตอบที่ดีที่สุด"
เราทุกคนต่างก็มี "โกอานส่วนตัว" ในชีวิตจริงครับ... อาจจะเป็นปัญหาความสัมพันธ์ที่แก้ไม่ตก, ความกังวลเรื่องอนาคตที่คิดวนไปวนมา, หรือความรู้สึกว่างเปล่าที่ไม่รู้จะจัดการอย่างไร... เราพยายามใช้ความคิดและเหตุผลเข้าสู้กับมันครั้งแล้วครั้งเล่า แต่ก็ยังคงติดอยู่ในที่เดิม
บางที... คำตอบอาจไม่ได้อยู่ที่การคิดให้ "หนักขึ้น" แต่อยู่ที่การ "วางความคิดลง" ชั่วคราว... ลองอยู่กับปัญหานั้นนิ่งๆ เหมือนการซาเซ็นหรือที่เราเรียกว่าการนั่งสมาธิ... เฝ้าดูมันโดยไม่ตัดสิน... และปล่อยให้ปัญญาที่ลึกซึ้งกว่าเหตุผลได้มีโอกาสทำงานของมันเอง
ในตอนต่อไป เราจะมาทำความรู้จักกับอีกหนึ่งวิธีการสอนอันเป็นเอกลักษณ์ของพุทธศาสนานิกายเซน ที่มีความฉับพลันและคาดไม่ถึงไม่แพ้กัน นั่นคือ "มอนโด" หรือการปุจฉาวิสัชนาแบบฉับพลันครับ
สำหรับวันนี้... ขอให้คุณได้พบความสงบ ในความธรรมดาครับ
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
