ข้อเข่าเป็นข้อต่อที่ต้องรับน้ำหนักในชีวิตประจำวัน และมีการเคลื่อนไหวตลอดเวลา ดังนั้นร่างกายจึงมีโครงสร้างที่ช่วยลดแรงเสียดสีระหว่างโครงสร้างต่างๆที่เรียกว่า "bursa" ซึ่งเป็นถุงน้ำที่มีของเหลวอยู่ภายใน ทำหน้าที่เป็นตัวหล่อลื่นระหว่างเนื้อเยื่อ ในบทความนี้ผมจะมาพูดถึง bursa ที่สำคัญบริเวณข้อเข่ากันครับ
Bursa รอบข้อเข่าที่สำคัญมีอยู่หลายตำแหน่ง แต่ที่พบปัญหาบ่อยๆจะมีอยู่ 3 ตำแหน่งหลักๆคือ suprapatellar bursa, prepatellar bursa และ infrapatellar bursa ครับ
"Suprapatellar bursa" เป็น bursa ที่อยู่เหนือกระดูกสะบ้า ใต้ต่อกล้ามเนื้อ quadriceps tendon เป็น bursa ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในข้อเข่า และมีความพิเศษตรงที่เป็น bursa ที่ติดต่อกับ joint cavity ของข้อเข่า ดังนั้นถ้ามีการอักเสบของ joint cavity ก็จะส่งผลต่อ suprapatellar bursa ด้วย
เวลาที่เราเกิดการบาดเจ็บที่ suprapatellar bursa จะทำให้มีอาการปวดบริเวณเหนือกระดูกสะบ้า โดยเฉพาะในท่างอเข่า และจะพบการบวมบริเวณเหนือสะบ้าได้ชัดเจน เพราะเป็นตำแหน่งที่มีเนื้อเยื่ออ่อนบางๆ
"Prepatellar bursa" เป็น bursa ที่อยู่ด้านหน้าต่อกระดูกสะบ้า อยู่ใต้ต่อผิวหนังและเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง ทำหน้าที่ลดแรงเสียดสีระหว่างผิวหนังกับกระดูกสะบ้า เราจะเจอการอักเสบของ bursa ตัวนี้ได้บ่อยในคนที่ต้องคุกเข่าเป็นเวลานาน เช่น ช่างปูกระเบื้อง แม่บ้าน เป็นต้น จนมีชื่อเรียกว่า "housemaid's knee"
อาการที่พบในคนที่มีปัญหาที่ prepatellar bursa คือจะมีอาการปวดและบวมบริเวณด้านหน้าของกระดูกสะบ้า โดยเฉพาะเวลาที่กดที่ตำแหน่งนั้น หรือเวลาที่ต้องคุกเข่า
"Infrapatellar bursa" จะแบ่งเป็น 2 ตำแหน่งคือ superficial และ deep infrapatellar bursa
นอกจากนี้ยังมี bursa อื่นๆรอบข้อเข่าอีก เช่น pes anserine bursa อยู่ใต้ต่อเอ็นของกล้ามเนื้อ sartorius, gracilis และ semitendinosus ทางด้าน medial ของ proximal tibia หรือ semimembranosus bursa ที่อยู่ระหว่างเอ็นของกล้ามเนื้อ semimembranosus กับ medial head of gastrocnemius เป็นต้น