“Epistemology: กระจกเงาที่ทำให้ OD แกร่งขึ้น 100 เท่า”
⸻
โดย ดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์
คำนำ
เวลาพูดถึง OD หรือการพัฒนาองค์การ หลายคนจะคิดว่าเป็นเรื่องของเครื่องมือ เทคนิค เวิร์กช็อป หรือทฤษฎีเชิงปฏิบัติที่ใช้เปลี่ยนวัฒนธรรมและโครงสร้าง แต่สิ่งที่เรามักมองข้ามไปคือ “รากฐานของความรู้” ที่เรากำลังใช้พัฒนาองค์กรอยู่
นี่แหละครับที่ Epistemology หรือ “ญาณวิทยา” สามารถกลายมาเป็น แว่นตาใหม่ ที่ทำให้ OD ไม่ใช่เพียงการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า แต่กลายเป็น การสร้างการเปลี่ยนแปลงเชิงลึก ที่มีพลังมากขึ้นเป็นร้อยเท่า
⸻
Epistemology: ถามลึกกว่าคำว่า “รู้อะไร”
Epistemology ไม่ใช่วิชาสอนว่า “ต้องรู้อะไร”
แต่มันถามว่า
• เรารู้อะไรได้อย่างไร?
• สิ่งที่เราเชื่อว่าเป็นความรู้ จริงหรือแค่สมมติ?
• ใครเป็นคนกำหนดว่า “สิ่งนี้คือความจริง”?
ถ้าคุณทำ OD โดยไม่ถามคำถามเชิง Epistemology เลย คุณก็เหมือนศัลยแพทย์ที่หยิบมีดมาผ่าตัดโดยไม่เคยตรวจสอบว่า “มีดเล่มนี้สะอาดจริงหรือเปล่า?”
⸻
OD ในฐานะ “การจัดการความรู้ร่วมกัน”
ลองจินตนาการว่าองค์กรหนึ่งกำลังจมอยู่กับ “ความเชื่อ” ที่ไม่ได้ถูกตรวจสอบ เช่น
• “พนักงานรุ่นใหม่ไม่ทนงาน”
• “องค์กรใหญ่ต้องช้าเสมอ”
• “OD คือเรื่องของ HR เท่านั้น”
ถ้าไม่มี Epistemology มาส่อง เราก็จะเอาความเชื่อเหล่านี้ไปสร้างนโยบาย วางโครงสร้าง หรือทำเวิร์กช็อป แล้วสุดท้ายปัญหาก็ยังอยู่เหมือนเดิม
แต่ถ้า OD เอา Epistemology มาช่วย
• เราจะ กล้าถาม ว่าความเชื่อเหล่านี้ถูกสร้างขึ้นอย่างไร
• เราจะ กล้าวิเคราะห์ ว่ามันจริงหรือเป็นเพียง “มายาคติ”
• เราจะ กล้าเปิดพื้นที่ ให้องค์กรสร้างความรู้ใหม่ร่วมกัน
นี่เองที่ทำให้ OD ไม่ใช่การเอาทฤษฎีสำเร็จรูปมาใส่ แต่กลายเป็น “การเดินทางค้นหาความจริงใหม่” ของทั้งองค์กร
⸻
จาก OD → ODE: Organization Development with Epistemology
ผมอยากเสนอคำใหม่ว่า ODE
เพราะมันคือ OD ที่ใส่ Epistemology เข้าไป
• OD ปกติ = เราพัฒนาองค์กรด้วยโมเดล
• ODE = เราพัฒนาองค์กรด้วยการ ตรวจสอบว่าโมเดล ความเชื่อ และความรู้ ที่ใช้นั้น “สมเหตุสมผล” แค่ไหน
ODE จึงไม่ใช่การบังคับให้องค์กรเชื่ออะไร แต่เป็นการสร้าง “พื้นที่แห่งการตั้งคำถาม” ที่ทุกคนมีสิทธิ์ทบทวนสิ่งที่คิดว่าเป็นจริง
⸻
ทำไมถึงดีกว่า 100 เท่า?
เพราะเมื่อองค์กรเริ่มทำงานบนฐานของ ความรู้ที่ถูกตรวจสอบแล้ว
1. ปัญหาไม่ถูกซ่อนใต้พรม – เพราะเราไม่หลงเชื่อมายาคติที่ไม่เคยถูกท้าทาย
2. การเปลี่ยนแปลงยั่งยืนกว่า – เพราะสิ่งที่คนเชื่อร่วมกัน มาจากการไตร่ตรอง ไม่ใช่การถูกยัดเยียด
3. เกิดนวัตกรรมแท้จริง – เพราะเมื่อความรู้เก่าถูกตั้งคำถาม ความคิดใหม่ ๆ ก็มีพื้นที่จะเกิด
⸻
บทส่งท้าย
Epistemology ไม่ใช่เรื่องไกลตัว ไม่ใช่วิชาปรัชญาในหอคอยงาช้าง แต่คือกระจกเงาที่ทำให้เราเห็นว่า “สิ่งที่เราคิดว่ารู้” นั้นจริงแท้หรือเพียงความเคยชิน
เมื่อ OD กล้าส่องกระจกนี้ มันจะไม่ใช่แค่การพัฒนาองค์กร แต่จะกลายเป็น การพัฒนา “การรู้” ของทั้งองค์กร และนี่คือพลังที่ทำให้ OD มีพลังมากขึ้น 100 เท่า
⸻
ผมมีไอเดียครับ ✨
อยากให้บทความนี้จบด้วย คำถามชวนคิด ให้ผู้อ่านสะดุดใจมากขึ้น เช่น
👉 “คุณแน่ใจหรือยังว่า สิ่งที่องค์กรคุณเชื่ออยู่…คือความจริง?”
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
