🧠 แผนที่ไม่ตรงกับรถวิ่ง! งานวิจัยชี้ ‘แผนผังสมอง’ อาจไม่ช่วยให้เราเข้าใจพฤติกรรมได้ทั้งหมด
ถ้าผมให้แผนผังวงจรอันสมบูรณ์แบบของสมาร์ทโฟนรุ่นล่าสุดกับคุณ คุณจะสามารถบอกได้ไหมครับว่าแอปพลิเคชันไหนที่คนนิยมใช้มากที่สุด? ...คงจะไม่ได้ใช่ไหมครับ
นี่คือปัญหาเดียวกันกับที่นักประสาทวิทยาศาสตร์กำลังเผชิญหน้าอยู่ เป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ที่สุดอย่างหนึ่งของวงการนี้คือการสร้าง “คอนเน็กโทม” (Connectome) หรือแผนผังการเดินสายของเซลล์ประสาททั้งหมดในสมองของเรา โดยหวังว่ามันจะไขความลับการทำงานของสมองได้ทั้งหมด แต่ดูเหมือนว่าความจริงจะซับซ้อนกว่านั้นมาก
🗺️ แผนที่ถนน ไม่ใช่ข้อมูลการจราจร
คุณสามารถคิดภาพคอนเน็กโทมว่าเป็นเหมือนแผนที่ถนนที่สมบูรณ์แบบของเมือง ซึ่งแสดงให้เห็นถนนทุกสายที่สัญญาณประสาทสามารถเดินทางไปได้ แต่ล่าสุด โซฟี ดวาลี (Sophie Dvali) และทีมงานจากมหาวิทยาลัยพรินซ์ตัน ได้ค้นพบว่า ถนนบางสายในแผนที่นี้แทบไม่เคยถูกใช้งานเลย
เพื่อพิสูจน์เรื่องนี้ พวกเขาได้ศึกษาคอนเน็กโทมของหนอนตัวกลม Caenorhabditis elegans ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตที่เหมาะอย่างยิ่งกับการทดลองนี้ เพราะระบบประสาททั้งหมดของมันมีเซลล์ประสาทเพียงประมาณ 300 เซลล์เท่านั้น
นักวิจัยได้เปรียบเทียบ “แผนที่ถนน” (คอนเน็กโทม) ที่มีอยู่แล้ว กับ “แผนที่การจราจร” แบบเรียลไทม์ที่พวกเขาสร้างขึ้นใหม่ โดยการกระตุ้นเซลล์ประสาททีละเซลล์ แล้วติดตามดูว่าสัญญาณที่ปล่อยออกมานั้นเดินทางไปที่ไหนบ้าง
⚡️ เมื่อโครงสร้าง ไม่เท่ากับพฤติกรรม
ผลลัพธ์ที่ได้คือ กลุ่มเซลล์ประสาทที่เชื่อมต่อกันอย่างหนาแน่นใน “แผนที่ถนน” ไม่ได้หมายความว่าพวกมันจะแลกเปลี่ยนสัญญาณกันอย่างหนาแน่นใน “แผนที่การจราจร” เสมอไป
แน่นอนว่ามีบางกรณีที่แผนที่ทั้งสองตรงกันเป็นอย่างดี เช่น กลุ่มเซลล์ประสาทที่ควบคุมการกินของหนอน หรือเซลล์ประสาทที่เกี่ยวข้องกับการถอยหลังหนีอันตราย ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่สำคัญต่อการอยู่รอด แต่โดยภาพรวมแล้ว แผนที่ทั้งสองมีความแตกต่างกันมากพอที่ทีมวิจัยจะสรุปได้ว่า แค่แผนผังคอนเน็กโทมอย่างเดียว ไม่เพียงพอที่จะทำนายพฤติกรรมทั้งหมดของสิ่งมีชีวิตได้
🔀 การเดินทางอ้อม และการสื่อสารนอกเส้นทาง
แล้วทำไมถึงเป็นเช่นนั้น? แอนดรูว์ ไลเฟอร์ (Andrew Leifer) หนึ่งในทีมวิจัยอธิบายว่า สัญญาณประสาทอาจไม่ได้เลือกเดินทางในเส้นทางที่สั้นที่สุดเสมอไป มันอาจเลือก “เดินทางอ้อมในเส้นทางที่สวยงาม” (taking the scenic route) ก็ได้
นอกจากนี้ ยังเป็นที่รู้กันว่าเซลล์ประสาทสามารถสื่อสารกันได้ด้วยวิธีอื่นนอกเหนือไปจากการส่งสัญญาณผ่าน “สายไฟ” ที่เชื่อมต่อกันโดยตรง
“การมีแค่โครงสร้างอย่างเดียวไม่ได้บอกพฤติกรรมทั้งหมด และงานวิจัยชิ้นนี้ก็ได้เจาะลึกถึงคำถามนั้นจริงๆ” อัลเบิร์ต-ลาซโล บาราบาซี (Albert-László Barabási) จากมหาวิทยาลัยนอร์ธอีสเทิร์นกล่าว
🏡 มองหนอน ย้อนดูสมองของเรา
เรื่องราวจากหนอนตัวเล็กๆ นี้คือบทเรียนที่สำคัญอย่างยิ่งต่อความพยายามในการทำความเข้าใจสมองมนุษย์ที่ซับซ้อนกว่าหลายล้านเท่า ในประเทศไทยและทั่วโลก นักวิทยาศาสตร์กำลังทุ่มเทเพื่อทำความเข้าใจและต่อสู้กับโรคทางสมองที่น่ากลัวอย่างอัลไซเมอร์หรือพาร์กินสัน
การค้นพบนี้บอกเราว่าการจะไขปริศนาเหล่านี้ได้ เราอาจไม่สามารถมองแค่ “ฮาร์ดแวร์” หรือโครงสร้างของสมองที่เสียหายเพียงอย่างเดียว แต่เราจำเป็นต้องทำความเข้าใจ “ซอฟต์แวร์” หรือรูปแบบการทำงานและการสื่อสารของสัญญาณประสาทที่เปลี่ยนแปลงไปด้วย ซึ่งเป็นแนวทางที่ซับซ้อนแต่ก็อาจนำไปสู่การรักษาที่มีประสิทธิภาพกว่าในอนาคต
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ แผนที่ ≠ พฤติกรรม: งานวิจัยในหนอน C. elegans พิสูจน์ว่า แผนผังการเชื่อมต่อของเซลล์ประสาท (Connectome) เพียงอย่างเดียว ไม่สามารถทำนายพฤติกรรมทั้งหมดของสิ่งมีชีวิตได้
✅ ถนนที่ไม่ได้ใช้: พบว่าเส้นทางประสาทที่มีการเชื่อมต่อหนาแน่นในทางกายภาพ ไม่ได้หมายความว่าจะมีสัญญาณประสาทวิ่งผ่านอย่างหนาแน่นเสมอไป
✅ เส้นทางที่ซับซ้อน: สัญญาณประสาทอาจเลือกเดินทางอ้อม หรือสื่อสารกันด้วยวิธีอื่นนอกเหนือจากเส้นใยประสาทโดยตรง
✅ บทเรียนสำคัญ: การจะเข้าใจสมองได้อย่างถ่องแท้ เราจำเป็นต้องศึกษาทั้ง “โครงสร้าง” และ “การทำงาน” ควบคู่กันไป ซึ่งเป็นแนวทางที่สำคัญอย่างยิ่งต่อการวิจัยโรคทางสมองในอนาคต
💬 แล้วคุณล่ะครับ...
การค้นพบว่าโครงสร้างสมองไม่เท่ากับพฤติกรรมทั้งหมด ทำให้ความลึกลับของ ‘จิตสำนึก’ และ ‘ความคิด’ ในสายตาคุณดูซับซ้อนขึ้น หรือพอจะมองเห็นทางเข้าใจมันได้มากขึ้นครับ?
มาแบ่งปันมุมมองกันในคอมเมนต์... และถ้าเรื่องนี้น่าสนใจ 🗺️ อย่าลืมกดบันทึกไว้ หรือแชร์ให้เพื่อนๆ ได้ร่วมไขปริศนาที่ยิ่งใหญ่ที่สุดนี้ด้วยกันนะครับ!
🔎 แหล่งอ้างอิง
1. Dval, S., et al. (2025). Diverging Network Architecture of the C. elegans Connectome and Signaling Network. PRX Life. https://doi.org/p658
🙏 ถึงผู้อ่านทุกท่าน
ผมตั้งใจทำเนื้อหาเชิงสารคดีในเพจนี้ขึ้นมา เพื่อสร้างพื้นที่แห่งความรู้ที่เข้มข้นและเข้าถึงง่ายสำหรับทุกคน เนื้อหาทุกชิ้นเกิดขึ้นจากการค้นคว้าและเรียบเรียงอย่างสุดความสามารถโดยไม่มีองค์กรใดสนับสนุน
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาตั้งแต่เดือนเมษายน ผมมีความสุขที่ได้แบ่งปันเรื่องราวต่างๆ และใช้ทุนทรัพย์ส่วนตัวในการดำเนินงานมาโดยตลอดด้วยความเต็มใจ แต่เมื่อเพจยังไม่มีรายได้เข้ามาเลย การที่จะสร้างสรรค์ผลงานดีๆ ต่อไปในระยะยาวก็เป็นเรื่องที่ท้าทายมากขึ้นทุกที
หากคุณชื่นชอบและเห็นคุณค่าของงานที่ผมทำ การสนับสนุนเล็กๆ น้อยๆ จากคุณจะเป็นพลังสำคัญอย่างยิ่ง เปรียบเสมือน 'ค่ากาแฟ' ที่ช่วยต่อลมหายใจ และทำให้ผมสามารถเดินหน้าสร้างสรรค์ผลงานคุณภาพต่อไปได้ เพื่อให้พื้นที่แห่งการเรียนรู้ของเรายังคงอยู่
ผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะได้รับความเมตตาจากทุกท่าน เพื่อให้เพจนี้ได้เดินต่อไปครับ
Link สนับสนุนค่ากาแฟ [https://ezdn.app/witlyofficial]
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
