นิยายวาย: ความหลากหลายบนฐานปิตาธิปไตย?
ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา นิยายวายทั้งชายรักชาย (Yaoi) และหญิงรักหญิง (Yuri) ได้กลายเป็นหนึ่งในปรากฏการณ์ทางวัฒนธรรมที่เติบโตอย่างมากในสังคมไทย อย่างเมื่องานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 51 สมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) ได้รายงานว่านิยายวายวาดยอดขายไปได้กว่า 350 ล้านบาท หรือราว 44% ของยอดขายทั้งหมด (Thamonton Jang, 2566) นอกจากนี้ยังมีการหยิบเอานิยายวายที่เป็นที่รู้จักหลายเรื่องมากสร้างเป็นซีรี่ส์ให้แฟน ๆ ได้ชมกัน
วายมักถูกมองว่าเป็นพื้นที่ของความหลากหลายทางเพศที่เปิดโอกาสให้ความรักของคนกลุ่ม non-heterosexual ได้มีตัวตนและปรากฏต่อสายตาสาธารณะโดยไม่ถูกตัดสินหรือจำกัดด้วยบรรทัดฐานแบบเดิม ทว่าเมื่อพิจารณาให้ลึกลงไปภายใต้ภาพของความเสรีและการยอมรับนั้น กลับพบว่าหลายองค์ประกอบในนิยายวายยังคงตั้งอยู่บนโครงสร้างความคิดของระบบสองเพศ (Gender binary) และปิตาธิปไตย (Patriarchy) ระบบที่ชายเป็นใหญ่และมีอำนาจเหนือกว่าเพศอื่นในทางสังคมและเพศวิถี
👫ระบบสองเพศคืออะไร?
ระบบสองเพศหรือ Gender binary คือ ความเชื่อว่ามนุษย์มีสองเพศ ได้แก่ ชายและหญิง และลักษณะทางกายภาพจะเป็นตัวกำหนดเพศสภาพของมนุษย์คนนั้นว่าเป็นชายหรือหญิง โดยที่ “เพศ” ในที่นี้ คือ Gender หรือบทบาททางสังคมที่สัมพันธ์กับความเป็นชาย (Masculine) และความเป็นหญิง (Feminine) และ “เพศสภาพ” หรือที่เรียกอีกอย่างว่า เพศสรีระ เป็นลักษณะทางกายภาพของบุคคลที่ชี้ว่าบุคคลนั้นเป็นเพศอะไร (Morgenroth et al., 2021) และความสัมพันธ์ทางเพศต้องเป็นแบบต่างเพศ (Heterosexual) เท่านั้น
นักสตรีนิยมอย่าง Judith Butler (1990) ได้เสนอในหนังสือ Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity ว่ามนุษย์ในเพศเดียวกันไม่ได้เหมือนกันเสมอไป แต่มีความต่างกันไปตามบริบทของ ประวัติศาสตร์ เชื้อชาติ ชนชั้น และบริบททางสังคมอื่น ๆ กล่าวคือ เพศเป็นสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นผ่านการทำ พฤติกรรมที่สังคมกำหนดว่าเหมาะสมกับคนประเภทนั้น ๆ ซ้ำไปซ้ำมาจนดูเหมือนเป็นเรื่องธรรมชาติ เช่น การแต่งกาย ความประพฤติ บทบาททางสังคม เป็นต้น เพศจึงไม่ใช่แค่การจัดประเภทมนุษย์แต่ยังสัมพันธ์กับอำนาจและโครงสร้างทางสังคม
👨💼ปิตาธิปไตยคืออะไร?
หากกล่าวให้เข้าใจโดยง่ายนั้น ปิตาธิปไตย คือ โครงสร้างทางสังคมที่ให้อำนาจและคุณค่าความเป็นชายเหนือกว่าเพศอื่น และนิยามความเป็นหญิงในฐานะความตรงข้ามกับความเป็นชาย รวมถึงเชื่อมโยงความเป็นหญิงกับความรักสงบ ความอ่อนโยน ความเอื้อเฟื้อ ฯลฯ พร้อมกับ internalise ระบบความคิดนี้เข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของตัวตนของคนในสังคม
Johnson-Freese (2024, p.43) กล่าวถึงปิตาธิปไตยว่า สังคมปิตาธิปไตย คือ สังคมที่ผู้ชายมีอำนาจเหนือกว่า โดยเฉพาะในสังคมที่ระบบความสัมพันธ์ทางเครือญาตินั้นเป็นการสืบตระกูลฝั่งบิดาแบบดั้งเดิม (traditional Patrilineal societies) สิทธิในที่ดิน ตำแหน่ง สิทธิพิเศษ ชื่อสกุล และสิ่งต่าง ๆ จะถูกสืบทอดผ่านฝ่ายชายในครอบครัว
ระบบการแบ่งมนุษย์เป็นสองเพศประกอบกับปิตาธิไตยก่อให้เกิดโครงสร้างทางสังคมที่จำกัดความหลากหลายทางเพศและบทบาทของมนุษย์ให้อยู่เพียงในกรอบชายและหญิง โดยเชื่อมโยงเพศสรีระเข้ากับบทบาททางสังคมที่ตายตัว เช่น ผู้ชายต้องแข็งแกร่งและเป็นผู้นำ ส่วนผู้หญิงต้องอ่อนโยนและเป็นผู้ตาม ยังทำให้ผู้คนซึมซับและยอมรับความไม่เท่าเทียมนี้ว่าเป็นเรื่องธรรมชาติผ่านการเรียนรู้ทางวัฒนธรรม ภาษา และการปฏิบัติซ้ำ ๆ ในชีวิตประจำวัน จนกลายเป็นกลไกสำคัญที่ค้ำอำนาจของปิตาธิปไตยในสังคมสมัยใหม่
🌈นิยายวายในฐานะพื้นที่ของความหลากหลาย🌈
สำหรับนักอ่านจำนวนมาก นิยายวายเป็นพื้นที่ปลอดภัยแห่งจินตนาการที่พวกเขาสามารถออกเดินทางและสำรวจโลกกว้างแห่งเพศ ความรัก ความสัมพันธ์ และอารมณ์ได้โดยไม่ต้องยึดติดกับกรอบความสัมพันธ์ชายหญิงอย่างที่ระบบสองเพศกำหนด
และจากการที่นิยายวายเสนอ “ความรักแบบอื่น” ที่นอกเหนือไปจากระบบความเชื่อเรื่องเพศเดิม การอ่านหรือเขียนนิยายวายจึงสามารถตีความได้ว่าเป็นการต่อต้านและขัดขืนในเชิงวัฒนธรรมกับกรอบของระบบสองเพศและอำนาจของปิตาธิปไตย
👨💼ความหลากหลายที่ก้าวไม่พ้นปิตาธิปไตย👨💼
การเขียนนิยายขึ้นมาสักหนึ่งเรื่องนั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการออกแบบตัวละครต่าง ๆ นิยายวายเองก็เช่นเดียวกัน แต่การออกแบบตัวละครและวิธีการบรรยายของนักเขียนนิยายวายจำนวนมากยังพยายามแบ่งฝ่ายรุก-รับ หรือที่นักอ่านนิยายวายเรียกกันว่า “โพ” ที่ย่อมาจากโพซิชัน (Position) และวลี “สวนโพ” ถูกใช้ในความหมายว่ามีการแบ่งฝ่ายรุก-รับของคนหนึ่งไม่ตรงกับอีกคนหนึ่ง
โพในนิยายวายถูกแบ่งออกมาด้วยลักษณะบางประการที่แตกต่างกัน คือ โดยฝ่ายรุกอาจมีลักษณะที่ถูกเรียกว่าความเป็นชายมากกว่าหรือมีลักษณะที่ถูกเรียกว่าความเป็นหญิงน้อยกว่า ทั้งในด้านการแต่งกาย ทรงผม กิริยาท่าทาง หรือแม้แต่รูปร่างหน้าตา ส่วนฝ่ายรับนั้นก็เป็นไปในทางตรงกันข้ามกับฝ่ายรุก (พนัส เพ็งเลิก, 2566) ส่วนหญิงรักหญิง การแบ่งฝ่ายรุก-รับเองก็ไม่ได้ต่างจากชายรักชายมากนัก นอกจากนี้ บทบาท หน้าที่ และการดำเนินชีวิตของทั้งฝ่ายรับและฝ่ายรุกยังถูกคาดหวังให้แตกต่างกันไปตามลักษณะความเป็นชายและความเป็นหญิง
จากลักษณะดังกล่าวนี้ เราจะเห็นได้ว่าแม้นิยายวายจะเสนอความหลากหลายทางเพศของมนุษย์ในสังคม แต่ในหลาย ๆ ครั้งความหลากหลายที่นำเสนอยังไม่ได้หลุดพ้นไปจากโครงสร้างอำนาจและระบบความคิดเดิมในสังคม แม้ตัวละครจะเป็นชายทั้งคู่หรือหญิงทั้งคู่ แต่บทบาททางเพศและอำนาจภายในความสัมพันธ์มักหนีไม่พ้นระบบความสัมพันธ์ หน้าที่ ความรับผิดชอบ และการแสดงออกตามกรอบของระบบสองเพศ ซึ่งเป็นการสืบทอดคุณค่าความเป็นชายและหญิงตามกรอบปิตาธิปไตยเพียงแต่เปลี่ยนเพศสรีระของตัวละครเท่านั้น
ก้าวข้ามปิตาธิปไตย?
คำถามสำคัญคือ นิยายวายจะสามารถก้าวพ้นปิตาธิปไตยได้หรือไม่?
แม้จะเห็นความเปลี่ยนแปลงในเชิงเนื้อหาและเจตนาของนักเขียน แต่โครงสร้างของอำนาจในสังคมภายนอกยังคงมีอิทธิพลอยู่มาก ไม่ว่าจะเป็นการตลาดที่มุ่งตอบสนองความพึงพอใจของกลุ่มผู้บริโภค หรือการใช้เพศในนิยายวายเพื่อสร้างความบันเทิง แต่ไม่แตะประเด็นทางเพศจริง ๆ
แต่ก็ใช่ว่าจะไม่สามารถก้าวข้ามกรอบนี้ไปได้ หากนักเขียนและนักอ่านมีความรู้และความตระหนักรู้มากพอที่จะมองเห็นกลไกของอำนาจที่แฝงอยู่ การเปลี่ยนแปลงจะสามารถเกิดขึ้นได้ผ่านการตั้งคำถามต่อแบบแผนฝ่ายรุก–รับ การนิยามความเป็นชายหรือหญิงแบบตายตัว และความสัมพันธ์เชิงอำนาจ เมื่อนักเขียนและนักอ่านวายเริ่มมองเพศในฐานะ “สเปกตรัม” ที่มีความหลากหลายและซับซ้อนมากกว่าคู่ตรงข้ามแบบเดิม นิยายวายก็สามารถกลายเป็นพื้นที่ของการปลดปล่อยที่แท้จริงได้
กล่าวคือ การก้าวข้ามปิตาธิปไตยไม่ใช่การปฏิเสธความเป็นชายหรือหญิง แต่คือการยอมรับความหลากหลายของเพศและอัตลักษณ์ในโลกความเป็นจริง พร้อมทั้งสร้างวัฒนธรรมการอ่านและเขียนที่ไม่ผูกติดอยู่กับกรอบทางเพศ
อ้างอิง
Johnson-Freese, J. (2024). Women, peace and security: an introduction (2nd ed.).
Butler, J. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity.
Morgenroth , T., Sendén , M. G., Lindqvist, A., Renström, E. A., Ryan, M. K., & Morton, T. (2021, July). Defending the sex/gender binary: The role of gender identification and need for closure. Retrieved October 30, 2025, from https://gap.hks.harvard.edu/defending-sexgender-binary-role-gender-identification-and-need-closure
Thamonton Jang. (2023, April 19). นิยายวาย-การ์ตูนยึดสัปดาห์หนังสือฯ กวาดแชร์เกือบครึ่งของยอดขาย 350 ล้านบาท. Marketeer Online. Retrieved October 30, 2025, from https://marketeeronline.co/archives/305024
พนัส เพ็งเลิก. (2566). ภาพสะท้อนสังคมในนวนิยายวาย. วารสารพิกุล คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร. สืบค้นจาก https://so05.tci-thaijo.org/index.php/Phikun/article/view/266296
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
