🤯แนวทางการจัดการกลุ่มอาการเคลือนไหวผิดปกติ EPS:
กลุ่มอาการผิดปกติของการเคลื่อนไหวที่ควบคุมไม่ได้ / กลุ่มอาการคล้ายผู้ปวยโรคพาร์กินสัน (Extrapyramidal Symptoms - EPS) คือความผิดปกติทางการเคลื่อนไหวที่เกิดจากการใช้ยาที่ไปยับยั้งตัวรับโดปามีนชนิด D₂ (Dopamine D₂ receptor-blocking medications) ซึ่งอาการเหล่านี้ส่งผลกระทบอย่างมากต่อคุณภาพชีวิตและการใช้ยาต่อเนื่องของผู้ป่วย
ประเภทของ EPS:
1️⃣ อาการเฉียบพลัน (มักเกิดขึ้นภายในไม่กี่ชั่วโมงถึงไม่กี่สัปดาห์):
- Dystonia: การหดเกร็งของกล้ามเนื้ออย่างกะทันหันและบางครั้งเจ็บปวด มักเกิดที่ศีรษะ คอ ลำตัว หรือแขนขา เกิดขึ้นภายในไม่กี่ชั่วโมงถึงไม่กี่วัน
- Akathisia: ความรู้สึกกระสับกระส่ายภายในพร้อมพฤติกรรมที่สังเกตได้ เช่น เดินไปมา เคาะเท้า หรือเปลี่ยนน้ำหนักตัว มักเกิดขึ้นในช่วงแรกของการรักษา
- Parkinsonism: มีอาการสั่น กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง การเคลื่อนไหวช้าลง สีหน้าไร้อารมณ์ และเดินลากเท้า
2️⃣ อาการเรื้อรัง (เป็นผลข้างเคียงจากการใช้ยาบางชนิดเป็นระยะเวลานาน):
- Tardive Dyskinesia: มีลักษณะเป็นการเคลื่อนไหวที่ซ้ำ ๆ โดยไม่ตั้งใจ มักเกิดที่ปาก ใบหน้า หรือแขนขา โดยทั่วไปจะเกิดขึ้นหลังจากได้รับยามาหลายเดือนหรือหลายปี
EPS ส่งผลกระทบอย่างมากต่อชีวิตของผู้ป่วย เช่น ความไม่สบายตัว กลืนลำบาก หายใจลำบาก เสี่ยงต่อการหกล้ม ตีตราทางสังคม และทำให้ผู้ป่วยหยุดใช้ยา ซึ่งอาจนำไปสู่การกำเริบของโรคหรือต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล
ความชุก: พบได้บ่อยกว่าในยาต้านโรคจิตเภทรุ่นแรก มากกว่ารุ่นที่สอง โดยประมาณการว่า
Akathisia เกิดขึ้นประมาณ 11%,
Parkinsonism ประมาณ 20% และ
Dystonia เฉียบพลัน 6– 7%
ยาอื่น ๆ เช่น Metoclopramide มีอุบัติการณ์ต่ำกว่ามาก (ประมาณ 1 ใน 500 ราย)
ควรติดต่อแพทย์ผู้สั่งจ่ายยาเมื่อผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงอย่างน้อยหนึ่งอย่าง หรือหากมีอาการของ EPS
❗ปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับผู้ป่วย ได้แก่
- มีประวัติ EPS มาก่อน
- ผู้หญิงที่อายุมากขึ้น (Parkinsonism หรือ Tardive Dyskinesia)
- ผู้ชายที่อายุน้อย (ภาวะกล้ามเนื้อเกร็งผิดปกติ)
‼️ส่งต่อทันทีเมื่อพบอาการเฉียบพลัน:
- อาการ Dystonia: กล้ามเนื้อหดเกร็งอย่างรุนแรง
- อาการ Akathisia: กระสับกระส่ายรุนแรง
- อาการคล้ายพาร์กินสัน: สั่น, แข็งเกร็ง, เคลื่อนไหวช้า
คำเตือน: ห้ามแนะนำให้ผู้ป่วยหยุดยาเอง เนื่องจากอาจเกิดการถอนยาหรือทำให้อาการกำเริบ
🚨ส่งต่อห้องฉุกเฉินเมื่อมี:
- อาการทางระบบหายใจ
- ภาวะ Neuroleptic Malignant Syndrome (NMS) :มีไข้ร่วมกับการเปลี่ยนแปลงของสติ
- Dystonia รุนแรง : กล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับปาก กราม ลิ้น คอ หรือตา เกิดอาการแข็งเกร็งอย่างรุนแรง
- กลืนลำบาก
- มีอาการทางหัวใจและหลอดเลือด
ซึ่งอาการเหล่านี้เป็นสัญญาณของภาวะฉุกเฉินที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
💥 ผู้ป่วยควรได้รับคำแนะนำเกี่ยวกับความเสี่ยงของ EPS
▪️ ก่อนเริ่มการรักษาใหม่ด้วยยาต้านโรคจิตหรือยาอื่นๆที่ออกฤทธิ์ยับยั้งโดปามีน ซึ่งเป็นช่วงเวลาสำคัญที่สุดเพื่อให้ผู้ป่วยเข้าใจและสังเกตอาการได้
▪️ เมื่อเริ่มการรักษาด้วยยาต้านโรคจิตเภทรุ่นแรก หรือรุ่นที่สอง รวมถึงทางเลือกเสริมใหม่ๆ
▪️ เมื่อเพิ่มการรักษาเสริมร่วมกับยาต้านซึมเศร้า เช่น brexpiprazole หรือ quetiapine XR (SEROQUEL XR®) หรือ การใช้ยาร่วมกันหลายขนาน (polypharmacy)
▪️ เมื่อเพิ่มขนาดยา ยาที่ยับยั้งตัวรับโดปามีนชนิด D₂ จะเชื่อมโยงกับความเสี่ยงที่สูงขึ้น
▪️ การรักษาระยะยาว ที่นานกว่า 12 สัปดาห์
🧑🔬เนื้อหาที่ควรแนะนำ:
- อธิบายวัตถุประสงค์ของการใช้ยา
- แจ้งเกี่ยวกับผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น
- อธิบายอาการที่ต้องสังเกต:
Dystonia: กล้ามเนื้อตึงกระตุก
Akathisia: กระสับกระส่ายนั่งนิ่งไม่ได้
Parkinsonism: เคลื่อนไหวช้า สั่น
Tardive Dyskinesia: การเคลื่อนไหวซ้ำๆ
❗ข้อควรระวัง:
- ห้ามหยุดยาเอง เพื่อหลีกเลี่ยงอาการถอนยา ภาวะอารมณ์เปลี่ยนแปลง หรือเป็นอันตรายต่อตนเองและผู้อื่น
- ติดต่อแพทย์ทันทีหากมีอาการผิดปกติ เพื่อลดขนาดยา เปลี่ยนไปใช้ยาที่มีความเสี่ยงต่ำกว่า หรือให้การรักษาเสริม
- ไปโรงพยาบาลทันทีในกรณีฉุกเฉิน
การเพิ่มขึ้นของการใช้ยาต้านโรคจิตเป็นยาเสริมในการรักษาโรคซึมเศร้า ทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิด EPS เพิ่มขึ้น เภสัชกรร้านยาเป็นด่านหน้าที่พบกับผู้ป่วยที่ใช้ยาดังกล่าว การตรวจพบแต่เนิ่นๆ การให้คำแนะนำที่เหมาะสมแก่ผู้ป่วย และการรายงานแพทย์อย่างทันท่วงที จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนและรักษาประสิทธิภาพการรักษา
😀มีปัญหาเรื่องการใช้ยา เชิญปรึกษาเภสัชกร
.
.
💢When to Call, When to Counsel: Extrapyramidal Symptoms (EPS), October 27, 2025
.
.
แบบทดสอบ: การจัดการกลุ่มอาการเคลือนไหวผิดปกติ EPS
1.EPS เกิดจากยาที่ออกฤทธิ์ต่อตัวรับสารสื่อประสาทใดเป็นหลัก
2.กลุ่มอาการ EPS ชนิดเฉียบพลัน (acute syndrome) ที่มักเกิดขึ้นภายในไม่กี่วันถึงไม่กี่สัปดาห์หลังเริ่มยา
3.อาการกระสับกระส่ายภายใน เดินไปมา เคาะเท้า หรือเปลี่ยนน้ำหนักตัว จัดอยู่ในกลุ่มอาการ EPS ชนิดใด
4.ยาต้านโรคจิตกลุ่มใดที่มีความชุกของการเกิด EPS สูงกว่า
5.ปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับผู้ป่วยที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด EPS
6.หากผู้ป่วยมีอาการสั่น กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง และการเคลื่อนไหวช้าลงภายในไม่กี่สัปดาห์หลังเริ่มยา แพทย์ควรได้รับการติดต่อเมื่อใด
7.เหตุใดจึงไม่ควรแนะนำให้ผู้ป่วยหยุดยาต้านโรคจิตทันทีหากเกิดอาการ EPS
8.เมื่อติดต่อแพทย์เกี่ยวกับความกังวลเรื่อง EPS ควรเสนอทางเลือกการรักษาอย่างไร
9.ช่วงเวลาสำคัญที่ควรให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับความเสี่ยงของ EPS
10.หากผู้ป่วยเกิดอาการกล้ามเนื้อเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับปาก กราม ลิ้น คอ หรือตา ควรแนะนำผู้ป่วยอย่างไร
.
.
BETTERCM 2025.10.28
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
