ตอนที่ 181 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ขอพรพระแม่คงคา
ในปี พ.ศ. 2314 นายสวนมหาดเล็กแต่งโคลงยอพระเกียรติถวายสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช มีโคลงบทที่ 79 กล่าวถึงการขอพรจากพระแม่คงคา ดังปรากฏใน "โคลงยอพระเกียรติพระเจ้ากรุงธนบุรี" เอาไว้ว่า
"ขอพรพระแม่คงคา กระแสสมุท
อย่ามากอย่าน้อยให้ โภชนนั้นพองาม" (1 : 294)
ปัจจุบันการขอพรและการขอขมาพระแม่คงคา รับรู้กันในประเพณีที่เรียกว่า "ลอยกระทง" ซึ่งมีกล่าวถึงในวรรณกรรมที่สันนิษฐานว่าแต่งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 (บางตำราระบุว่าสมัยสุโขทัย) กำหนดให้ทุกวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 เป็นวันลอยกระทง ดังปรากฏใน "ตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์" เอาไว้ว่า
"แต่นี้สืบไปเบื้องหน้า โดยลำดับกษัตริย์ในสยามประเทศ ถึงกาลกำหนดนักขัตฤกษ์วันเพ็ญเดือน 12 พระราชพิธีจองเปรียงแล้ว ก็ให้กระทำโคมลอยเป็นรูปดอกกระมุท อุทิศสักการบูชาพระพุทธบาทนัมมทานที ตราบเท่ากัลปาวสาน อันว่าโคมลอยรูปดอกกระมุทก็ปรากฏมาจนเท่าทุกวันนี้ แต่คำโลกสมมุติเปลี่ยนชื่อเรียกว่าลอยกระทงทรงประทีป" (2 : 61)
ในสมัยกรุงธนบุรีมีการบันทึกถึงเครื่องเล่นหรือการแสดงโคมบัวโดยชาวญวน ซึ่งไม่สามารถระบุได้ว่า เป็นเครื่องเล่นหรือการแสดงแบบใด มีความเกี่ยวข้องกับประเพณีลอยกระทงและเป็นการขอพรหรือขอขมาพระแม่คงคาหรือไม่ ดังปรากฏใน "หมายรับสั่ง เรื่องโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ เสด็จขึ้นไปรับพระแก้วมรกตที่ท่าเจ้าสนุก จังหวัดสระบุรี จ.ศ. 1141" เอาไว้ว่า
"ญวน ถือโคมดอกบัวคนละคู่ 10 คน ๆ ละ 1 สลึง วัน ๆ ละ 2 บาท 2 สลึง 7 คืน 4 ตำลึง 1 บาท 2 สลึง" (3 : 39)
นอกจากนี้ ในสมัยสุโขทัยยังมีบันทึกถึงงานรื่นเริงที่ใหญ่ที่สุดของสุโขทัยในเวลานั้น เรียกว่า การเผาเทียนเล่นไฟ ซึ่งเชื่อกันว่าคืองานเดียวกันกับประเพณีลอยกระทงในปัจจุบัน ดังปรากฏใน "ศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 1 ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง" เอาไว้ว่า
"ดูท่านเผาเทียนเล่นไฟ เมืองสุโขทัยนี้ดั่งจักแตก" (4 : 16)
ถึงแม้ว่าในสมัยกรุงธนบุรีจะไม่มีการบันทึกถึงประเพณีลอยกระทงเอาไว้ แต่โคลงยอพระเกียรติข้างต้นที่กล่าวถึงการขอพรจากพระแม่คงคา ก็แสดงให้เห็นถึงความเคารพและความศรัทธาที่มีต่อสายน้ำ ที่อยู่คู่กับวิถีชีวิตของผู้คนตลอดมานั้นเอง
เชิงอรรถ
(1) วรรณกรรมสมัยกรุงธนบุรี เล่ม 1. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2539
(2) นางนพมาศ หรือตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์. พิมพ์ครั้งที่ 13. พระนคร : ภักดีประดิษฐ์, 2508
(3) ประชุมหมายรับสั่ง ภาคที่ 1 สมัยกรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ : คณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2523
(4) ลอยกระทง เผาเทียน เล่นไฟ สุโขทัยเมืองมรดกโลก. กรุงเทพฯ : กระทรวงวัฒนธรรม, 2563
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
