อาเซอร์ไบจานกับเอเชียกลาง: การบูรณาการและความท้าทายใหม่ของยูเรเชียในศตวรรษที่ 21
ความสัมพันธ์ระหว่างอาเซอร์ไบจานกับเอเชียกลางกำลังกลายเป็นประเด็นที่ได้รับความสนใจมากขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา จากประเทศที่ถูกมองว่าอยู่นอกภูมิภาค ปัจจุบันอาเซอร์ไบจานกลับกลายเป็นผู้เล่นสำคัญที่มีบทบาทเชื่อมต่อเส้นทางยุทธศาสตร์ระหว่างจีน เอเชียกลาง และยุโรปอย่างเด่นชัดยิ่งขึ้น บริบทใหม่นี้สะท้อนว่าภูมิรัฐศาสตร์ยูเรเชียกำลังเปลี่ยนโครงสร้างอย่างลึกซึ้งและรวดเร็วกว่าที่คาดคิด
แรงผลักสำคัญที่ดึงอาเซอร์ไบจานเข้าสู่พื้นที่เอเชียกลาง คือการเติบโตของโครงข่ายคมนาคม โดยเฉพาะเส้นทาง Middle Corridor ซึ่งเป็นเส้นทางขนส่งที่ลดการพึ่งพารัสเซียและเปิดช่องทางใหม่สู่ยุโรป เส้นทางรถไฟ Baku–Tbilisi–Kars รวมถึงท่าเรือสำคัญในทะเลแคสเปียน ช่วยให้ประเทศนี้กลายเป็นประตูเชื่อมต่อที่ขาดไม่ได้ในภูมิภาคยูเรเชียฝั่งตะวันตก
อย่างไรก็ตาม การดึงอาเซอร์ไบจานเข้าสู่เวทีเอเชียกลางไม่ได้เกิดจากเจตนาภายในภูมิภาคเพียงอย่างเดียว หากยังเกิดจากผลประโยชน์ของมหาอำนาจที่มองเส้นทางนี้เป็นทางเลือกใหม่ในการเคลื่อนย้ายสินค้า พลังงาน และอิทธิพล จีน สหภาพยุโรป และสหรัฐต่างผลักดันการขยายตัวของเส้นทางดังกล่าว เพื่อสร้างความมั่นคงด้านโลจิสติกส์และลดความเสี่ยงจากเส้นทางเหนือที่พึ่งพารัสเซียมากเกินไป
ขณะที่ตะวันตกให้ความสำคัญกับอาเซอร์ไบจานในฐานะพื้นที่ยุทธศาสตร์ที่ปลอดภัยกว่าในการเข้าถึงเอเชียกลาง อาเซอร์ไบจานเองก็ได้รับประโยชน์จากการเติบโตของเครือข่ายนี้ ไม่ว่าจะเป็นรายได้จากค่าขนส่ง บทบาททางการเมืองที่เพิ่มขึ้น หรือโอกาสในการเชื่อมต่อเศรษฐกิจระดับภูมิภาคและระดับโลก การมีส่วนร่วมในที่ประชุมผู้นำเอเชียกลางในรูปแบบ C5+ จึงไม่ใช่เพียงสัญลักษณ์ แต่คือการแสดงจุดยืนของอาเซอร์ไบจานในโครงสร้างยุทธศาสตร์ใหม่
อย่างไรก็ตาม เอเชียกลางยังคงเป็นภูมิภาคที่มีโครงสร้างการรวมตัวอ่อนกว่าที่เห็น แม้จะมีการประชุม C5 ที่ดูมั่นคง แต่ในเชิงสถาบันยังไม่มีองค์กรที่มีอำนาจบังคับใช้หรือกำกับความร่วมมือได้จริงเหมือนอาเซียนหรือสหภาพยุโรป การเปิดรับสมาชิกใหม่ เช่น อาเซอร์ไบจาน จึงยังไม่ใช่เรื่องง่าย เนื่องจากกรอบความร่วมมือปัจจุบันยังยึดโครงสร้างเดิมของ “ห้าประเทศแกนกลาง” อย่างเหนียวแน่น
หากจะก้าวไปสู่จุดที่อาเซอร์ไบจานกลายเป็นส่วนหนึ่งของภูมิภาคอย่างแท้จริง จำเป็นต้องเปลี่ยนโครงสร้าง C5 ให้เป็น C6 หรือให้อาเซอร์ไบจานเข้าร่วมข้อตกลงทั้งหมดที่รัฐเอเชียกลางลงนามร่วมกัน ซึ่งทั้งสองแนวทางต้องอาศัยความพร้อมและเจตจำนงทางการเมืองร่วมกันของทุกฝ่ายในระดับที่สูงกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน
แม้เส้นทางการรวมตัวเชิงสถาบันจะยังยาวไกล แต่ความเชื่อมโยงเชิงวัฒนธรรมกลับเดินหน้าเร็วกว่ามาก อาเซอร์ไบจานและเอเชียกลางมีอัตลักษณ์เตอร์กิกร่วมกัน ทั้งภาษา ประวัติศาสตร์ และความทรงจำทางวัฒนธรรม องค์กรอย่าง Organization of Turkic States (OTS) กลายเป็นเวทีที่ทั้งคู่สามารถสร้างพันธะร่วมได้โดยไม่ต้องมีสถานะสมาชิกทางการเมืองในระดับภูมิภาคแบบเดียวกันก่อน
น่าสังเกตว่าในขณะที่ความร่วมมือภายในเอเชียกลางยังไม่ลงหลักปักฐาน ความร่วมมือ C5+ กับจีนกลับมีความคืบหน้าชัดเจน ผ่านการจัดตั้ง China–Central Asia Secretariat ซึ่งทำหน้าที่คล้ายสถาบันประสานงานระดับภูมิภาค แม้จะไม่มีเติร์กเมนิสถานเข้าร่วมก็ตาม ความจริงนี้สะท้อนว่าจีนกำลังเป็นแรงขับสำคัญของภูมิภาค และมีความสามารถในการสร้างสถาปัตยกรรมใหม่ที่ขับเคลื่อนความร่วมมือได้จริง
การที่อาเซอร์ไบจานถูกดึงเข้ามาอยู่ในวงโคจรของการแข่งขันระหว่างมหาอำนาจ ทำให้ประเทศนี้ต้องเผชิญโจทย์ที่ซับซ้อนยิ่งขึ้น การรักษาสมดุลระหว่างจีน รัสเซีย ตะวันตก และเอเชียกลาง เป็นความท้าทายที่ต้องใช้ความยืดหยุ่นเชิงยุทธศาสตร์สูง โดยเฉพาะในช่วงที่ภูมิภาคคอเคซัสและยูเรเชียกำลังเผชิญทั้งความขัดแย้ง ความเปลี่ยนแปลงพลังงาน และความไม่แน่นอนของระบบโลก
ในระยะยาว เอเชียกลางเองก็ต้องการกำหนดทิศทางของภูมิภาคให้ชัดเจนขึ้นว่าจะเป็นเพียงพื้นที่ผ่านทางของเส้นทางโลจิสติกส์ หรือจะสร้างภูมิภาคที่มีเอกภาพทางสถาบันและผลประโยชน์ร่วมที่สามารถต่อรองกับมหาอำนาจได้อย่างมีประสิทธิภาพ ความท้าทายนี้ไม่เพียงเกี่ยวกับการออกแบบโครงสร้างสถาบันเท่านั้น แต่ยังเกี่ยวกับการสร้างความไว้วางใจระหว่างรัฐ ความโปร่งใสทางเศรษฐกิจ และความมั่นคงของห่วงโซ่อุปทานระดับภูมิภาค
สำหรับอาเซอร์ไบจาน เส้นทางข้างหน้าจะต้องกำหนดบทบาทของตนเองในฐานะรัฐขนาดกลางที่มีความสามารถส่วนตัว แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องเผชิญความท้าทายจากการแข่งขันของมหาอำนาจที่พยายามรุกเข้าหาภูมิภาคเดียวกัน การขยายบทบาทในเอเชียกลางจึงต้องอาศัยทั้งยุทธศาสตร์ระยะยาวและการสร้างเสถียรภาพทางการเมืองภายในที่มากพอ
ท้ายที่สุด พลวัตของความสัมพันธ์ระหว่างอาเซอร์ไบจานและเอเชียกลางสะท้อนการกำเนิดของโครงสร้างภูมิรัฐศาสตร์แบบใหม่ในยูเรเชีย ที่ซึ่งเส้นทางคมนาคม อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม พลังงาน และการแข่งขันเชิงอำนาจถูกผสานเข้าด้วยกัน ความเป็นไปได้ของ “C6” อาจยังต้องใช้เวลาอีกมาก แต่ความเป็นจริงคือการเชื่อมโยงหลายมิติได้เริ่มต้นขึ้นแล้ว และกำลังกำหนดรูปร่างของภูมิภาคในอนาคตอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
บทสรุปสำคัญคือ เอเชียกลางและอาเซอร์ไบจานกำลังก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ที่ความสัมพันธ์ไม่ได้จำกัดอยู่ที่ภูมิศาสตร์เท่านั้น แต่ขับเคลื่อนด้วยผลประโยชน์ร่วมและความเปลี่ยนแปลงของระเบียบโลก การตีความและทำความเข้าใจพลวัตนี้อย่างละเอียดเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการคาดการณ์ทิศทางของยูเรเชียในทศวรรษต่อไป ซึ่งอาจเป็นทศวรรษแห่งการแข่งขัน การต่อรอง หรือการสร้างภูมิภาคแบบใหม่ที่ยังไม่เคยปรากฏมาก่อน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
