孔子及弟子
ประวัติขงจื่อและสานุศิษย์
3.เจิงจื่อ （曾子）
เจิงจื่อ หรืออีกนามหนึ่งว่าเจิงเซิน ฉายาจื๋ออวี่ ชาวแคว้นหลู่ เมืองอู่เฉิง อายุอ่อนกว่าขงจื่อ ๔๖ ปี บิดาของท่านนามว่าเจิงเตี่ยน เป็นศิษย์ขงจื่อเช่นเดียวกัน
เจิงจื่อเป็นศิษย์ที่สืบทอดวิถีจิตของขงจื่ออีกท่านหนึ่ง มีความกตัญญูรู้คุณสูง ดังนั้นจึงถูกยกย่องให้เป็นหนึ่งใน ๒๔ กตัญญูของจีน แม้นจะถูกขงจื่อวิจารณ์เป็นคนทึมทึบ แต่ด้วยความศรัทธาและความกตัญญูของท่าน จึงสามารถรู้แจ้งในธรรมของขงจื่อ และเป็นผู้ที่สืบทอดพงษาแห่งธรรมต่อจากเหยียนหุย ดังนั้นจึงถูกยกย่องว่าพงษาอริยะ (宗聖) ซึ่งมีความหมายว่าพระอริยเจ้าที่สืบทอดพงษาแห่งธรรม
ท่านมีความวิริยะพากเพียรในการบำเพ็ญธรรม โดยมักเตือนใจตนเช่นนี้เสมอว่า “ปัญญาชนจะไร้จิตอันยิ่งใหญ่และใจอันกล้าแกร่งนั้นไม่ได้ เพราะภาระกิจนั้นแสนหนักหนา อีกรัถยานั้นยังยาวไกล ด้วยเพราะมีเมตตาธรรมเป็นภาระกิจ นี่มิใช่เป็นหน้าที่อันหนักหนาดอกฤๅ ? ด้วยเพราะถึงยามอาสัญจึงจะถือว่าสิ้นสุด นี่มิใช่เป็นหนทางอันยาวไกลดอกฤๅ ?” ดังนั้นในกิจวัตรประจำวัน ท่านจึงมักสำรวจตน ๓ ประการอยู่เป็นประจำคือ ได้ซื่อสัตย์ต่อหน้าที่หรือไม่ ได้ถือสัจจะต่อสหายหรือไม่ ได้ทบทวนต่อความรู้ที่ได้ร่ำเรียนมาหรือไม่ และด้วยการสำรวจตนอย่างเคร่งครัดเช่นนี้ จึงทำให้ท่านบำเพ็ญปฏิบัติจนสำเร็จเป็นพระอริยะในที่สุด
เจิงจื่อไม่เพียงแต่มีชื่อเสียงเรื่องคุณธรรมเท่านั้น หากท่านยังมีชื่อเสียงเรื่องความกตัญญูจนเป็นที่ประจักษ์ทั้งแผ่นดิน ดังเช่นครั้งหนึ่งเจิงจื่อตัดฟืนอยู่บนเขา ครานั้นมีแขกมาเยือนที่บ้านพอดี มารดาของท่านรู้สึกหวาดวิตกด้วยเกรงว่าจะต้อนรับบกพร่อง คิดได้ว่าบุตรมารดานั้นมีสายใจที่ผูกพันกันเป็นหนึ่ง จึงลองกัดนิ้วมือของตนจนเลือดออก ครานั้นเจิงจื่อซึ่งตัดฟืนอยู่บนเขาพลันรู้สึกปวดหน้าอกอย่างไร้สาเหตุ จึงยังให้วิตกว่ามารดาที่บ้านคงเกิดเรื่องเป็นแน่ จึงรีบลงเขากลับมาหามารดาในทันที
สำหรับบุคคลโดยทั่วไป หากมิได้มีความกตัญญูรู้คุณอย่างที่สุดแล้ว ก็คงจะมิอาจสื่อกระแสใจเช่นเจิงจื่อได้เป็นแน่ ดังนั้นขงจื่อจึงถ่ายทอดคัมภีร์กตัญญูให้กับเจิงจื่อโดยเฉพาะ และคัมภีร์กตัญญูเล่มนี้ก็ได้ส่งอิทธิพลอันใหญ่หลวงต่อประเทศเกาหลี ญี่ปุ่น เวียดนาม และประเทศใกล้เคียงอีกจำนวนมาก
ในทัศนะคติของเจิงจื่อ ท่านคิดว่าการเลี้ยงดูด้วยอาหารหยาบแต่พรักพร้อมด้วยความเคารพ ยังเหนือยิ่งกว่าการบูชาด้วยอาหารเลิศรสหลังจากบุพการีวายชนม์ไปแล้วเสียอีก และนี่คือทัศนะคติเรื่องความกตัญญูที่สำคัญยิ่ง
ในอารัมภบทของคัมภีร์กตัญญูได้กล่าวไว้เช่นนี้ว่า “อันร่างกายผมหนัง ได้รับจากบุพการี มิกล้าให้เกิดความเสียหาย นี่คือจุดเริ่มต้นแห่งกตัญญูแล ประคองตนเจริญธรรม ประกาศกิตติศัพท์สู่ชนรุ่นหลัง เพื่อเป็นเกียรติคุณแห่งบุพการี นี่คือจุดหมายแห่งกตัญญูแล” นี่คือทัศนคติพื้นฐานเรื่องความกตัญญูของขงจื่อ และครั้นเจิงจื่อได้สดับรับฟัง ก็สามารถประคองรักษาและปฏิบัติความกตัญญู ดำรงคุณธรรมประจำกาย ตราบจนวายปราณก็หาได้สร้างความเสื่อมเสียแก่ร่างกายแม้แต่น้อยไม่
ในปัจฉิมกาลของท่าน ท่านได้กล่าวแก่ลูกศิษย์ทุก ๆ คนว่า “เปิดเท้าข้าดูซิ เปิดแขนข้าดูซิ คัมภีร์ซือจิงกล่าวไว้ว่า ‘จงตื่นตัวอยู่ทุกเวลา ให้ดุจเผชิญเหวลึก ดุจย่ำน้ำแข็งบาง’ นับแต่นี้สู่ภายภาคหน้า ข้ารู้ว่าจะไม่ทำความเสื่อมเสียกับร่างกายนี้แน่แล้ว”
จริยวัตรอีกประการหนึ่งที่เป็นสิ่งยืนยันในเกียรติของท่านได้เป็นอย่างดีก็คือ เมื่อตอนที่เจิงจื่อยากจนข้นแค้น ท่านเคยทำนาที่แคว้นหลู่ ครั้นเจ้าแคว้นหลู่ได้ทรงทราบถึงกิตติศัพท์ก็พระราชทานสิ่งของให้จำนวนมาก เจิงจื่อปฏิเสธ ครานั้นราชทูตเกลี้ยกล่อมเจิงจื่อว่า “ท่านมิได้ขอจากใคร หากคือผู้อื่นมอบให้เราเองต่างหาก ไยท่านจึงไม่รับไว้เสียเล่า ?” เจิงจื่อขอบคุณและกล่าวปฏิเสธว่า “ข้าเคยได้ยินมาว่า หากได้รับการอุปการะก็จะต้องเกรงใจผู้อุปการะ ส่วนผู้อุปการะก็จะเกิดใจหยิ่งผยอง บัดนี้ท่านเจ้าแคว้นทรงเป็นผู้พระราชทานสิ่งของ มาตรว่าพระองค์จะทรงไร้พระทัยอันหยิ่งผยองต่อข้าก็จริง แต่ข้าจะหลีกเลี่ยงความเกรงอกเกรงใจได้หรือ ? หากให้ข้ามั่งมีแล้วต้องคอยวิตกเกรงใจใคร มิสู้ให้ข้ายากจนแต่ไม่อดสูเสียดีกว่า”
ครั้นขงจื่อทราบก็กล่าวชมเจิงจื่อว่า “เจิงจื่อเอ๋ย จากคำพูดของเจ้าดังนี้ ก็สามารถธำรงเกียรติยศของเจ้าให้คงอยู่ได้แล้ว หากมิเช่นนั้น ไยผู้คนจึงสรรเสริญในความสุจริตของเจ้าเล่า ?”
สำหรับชีวิตราชการของเจิงจื่อนั้น ท่านเคยเป็นนายอำเภอที่เมืองหลวี่ ภายหลังเมืองฉีเชิญท่านไปดำรงตำแหน่งอุปราช เมืองฉู่เชิญไปดำรงตำแหน่งมหาอำมาตย์ เมืองจิ้นเชิญไปดำรงตำแหน่งเสนาบดี ท่านสิริอายุทั้งสิ้น ๗๐ พรรษา เป็นผู้รับช่วงธรรมพงษาของขงจื่อ ส่วนคุณธรรมความรู้ของท่านก็โด่งดังจนเป็นที่ประจักษ์ไปทั่วแผ่นดิน
- 16
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
