Blockdit Logo (Mobile)
ปลาดาวหุ้มเกราะ
•
25 มิ.ย. 2021 เวลา 08:45 • สุขภาพ
ถ้า % Efficacy ไม่บอกประสิทธิผลในโลกจริงและใช้เปรียบเทียบระหว่างวัคซีนไม่ได้ แล้วจะมีไว้ทำไม ?
วัคซีนที่มี 95% Efficacy* แปลว่าดีที่สุดป้องกันการติดเชื้อได้สูงที่สุดจริงหรือ ? คำตอบคือไม่ใช่ เหตุผลคือดอกจันที่แปลว่า เงื่อนไขและรายละเอียดเป็นไปตามกรอบการทดลอง
นี่เป็นหลักการพื้นฐานสำหรับทุกวัคซีน
เชื่อว่าหลายคนยังเข้าใจผิดเกี่ยวกับ % Efficacy หรือประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากผลการทดลอง เช่น 95% หมายความว่าฉีดวัคซีน 100 คนแล้วจะมี 5 คนป่วยจาก COVID-19 ส่วนที่เหลือรอดสบายไชโยโห่หิ้ว
ประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากผลการทดลองของวัคซีนหกยี่ห้อ
นั่นเป็นความเข้าใจผิดมหันต์ที่อันตราย
ที่ถูกต้องคือ 95% เป็นโอกาสที่ผู้ได้รับวัคซีนจะไม่ติดโรคในการสัมผัสเชื้อแต่ละครั้ง และค่านี้ "เปรียบเทียบกันระหว่างวัคซีนไม่ได้"
👁‍🗨 ดูผิวเผินคล้ายว่าการรับวัคซีน % สูง ๆ ย่อมดีกว่าอยู่วันยังค่ำ
👁‍🗨 หากเปรียบเทียบไม่ได้แล้วจะมีค่านี้เพื่ออะไร ?
📌 % Efficacy ประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากผลการทดลอง นั้นได้จากการทดลองที่มีการคัดเลือกอาสาสมัคร มีเกณฑ์ต่าง ๆ ที่ควบคุมได้
📌 แต่สาเหตุที่เปรียบเทียบกันไม่ได้นั้น เพราะมีปัจจัยบางอย่างที่ไม่อาจควบคุมได้
ในการทดลองนั้นจะแบ่งอาสาสมัครเป็นสองกลุ่ม คือรับและไม่ได้รับวัคซีน จากนั้นติดตามดูการติดเชื้อและการดำเนินของโรคในระยะเวลาหนึ่ง ก็จะทราบจำนวนผู้ติดเชื้อสองกลุ่มสำหรับคำนวณ % efficacy ตามสูตรนี้
วิธีคำนวณประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากการทดลอง
ซึ่งการคัดเลือกอาสาสมัคร ระยะเวลา และการฉีดวัคซีนเป็นตัวแปรที่ควบคุมได้สำหรับทุกบริษัทผู้ผลิตวัคซีน
แต่สถานการณ์การแพร่ระบาดและการกลายพันธุ์ของเชื้อ คือตัวแปรที่คุมไม่ได้ ยกตัวอย่างเช่น
🔥 ช่วงที่อาสาสมัครออกไปใช้ชีวิตตามปกติอาจเป็นช่วงการระบาดหนัก
🔥 หรืออาจมีไวรัสกลายพันธุ์กำลังแพร่ระบาด
ซึ่งปัจจัยเหล่านี้มีผลอย่างมาก อย่างเช่นช่วงการระบาดหนักหมายความว่าอาสาสมัครมีโอกาสสัมผัสเชื้อหลายครั้ง แตกต่างจากช่วงที่ระบาดน้อย
และตัวซีนเองก็พัฒนาบนพื้นฐานของไวรัสสายพันธุ์ปกติไม่ใช่ไวรัสกลายพันธุ์
ฉะนั้นทั้งสองสิ่งที่ผมยกตัวอย่างล้วนลดทอนค่า % efficacy ลงได้ทั้งสิ้น
ตัวอย่างที่ชัดเจนคือผลจากการทดสอบวัคซีนของ Pfizer/BioNTech, Moderna และ Janssen
การทดสอบของ Pfizer/BioNTech กับ Moderna ที่สหรัฐอเมริกาทำในช่วงเดือนสิงหาคมถึงพฤศจิกายนปี 2020 ที่การระบาดยังไม่รุนแรง
ขณะที่ Janssen ทำในช่วงเดือนตุลาคมปี 2020 ถึงปลายเดือนมกราคมปี 2021 ซึ่งมีการระบาดรุนแรงกว่า
วัคซีนสามตัวทำการทดสอบในช่วงเวลาที่มีการระบาดแตกต่างกัน
อีกทั้ง Janssen ยังทำการทดลองในช่วงเวลาเดียวกันที่แอฟริกาใต้กับบราซิลซึ่งภายหลังพบว่าเป็นช่วงเวลาที่เริ่มมีไวรัสที่กลายพันธุ์กำลังระบาดอีกด้วย
แต่กระนั้นวัคซีนของ Janssen ก็ยังป้องกันโรคได้สูงถึง 72%
ขณะที่บางวัคซีนกลับต้องล้มพับลงไปเพราะได้ % ต่ำกว่าเกณฑ์
📌 นี่เป็นคำตอบที่ว่า จะมี % efficacy ไปทำไมหากเปรียบเทียบระหว่างวัคซีนไม่ได้
📌 เราเปรียบเทียบข้ามชนิดไม่ได้เพราะทำการทดลองคนละช่วงเวลาก็จริง แต่เราใช้มันเป็นเกณฑ์เพื่อตัดสินประสิทธิภาพของวัคซีนตัวนั้น ๆ ได้
📌 และอย่างน้อยการมีค่านี้มากกว่า 50% ก็เป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนดไว้เพื่อให้ได้วัคซีนที่มีประสิทธิภาพเพียงพอสำหรับป้องกันโรค
👁‍🗨 แล้ว 50% มาจากไหน ?
📌 องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนดให้ประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากผลการทดลองของวัคซีนป้องกัน COVID-19 อยู่ที่ 50% ขึ้นไปสำหรับภาวะวิกฤติ
แม้ว่าค่าที่คาดหวัง (preferred) จะอยู่ที่ 70% ขึ้นไป แต่สาเหตุที่กำหนดไว้เบื้องต้นเพียง 50% นั้นเนื่องจากมีการระบาดทั่วทั้งโลกและเราก็เริ่มต้นโดยยังไม่มีวัคซีนใด ๆ เลย
🔥 หรือเท่ากับมีประสิทธิภาพการป้องกันโรค 0%
⚙️ การขีดเส้นที่ 50% นี้ ประเมินแล้วว่ามากพอที่จะยับยั้งการระบาด และไม่สูงเกินกว่าศักยภาพของวัคซีน (ที่เพิ่งเริ่มต้นพัฒนา) จะผ่านการรับรอง
อีกทั้งต้องย้ำว่า นี่เป็นค่าที่ได้จากการทดลอง ซึ่งอาจลดลงได้อีกเมื่อนำมาใช้จริง
เมื่อวัคซีนถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายทั่วไป ก็ยังคงมีการเก็บข้อมูลเพื่อนำมาคำนวณในลักษณะเดียวกัน
คือหาอัตราการเป็นโรคในกลุ่มที่ฉีดและไม่ฉีดวัคซีน ค่าที่คำนวณได้จะบ่งบอกการป้องกันโรคในสภาวะการระบาดจริง เรียกว่าค่าประสิทธิผล (Effectiveness)
⚙️ ย้ำอีกครั้ง ค่าประสิทธิผล Effectiveness
หากเปรียบเทียบเทียบค่าประสิทธิภาพ 50% ที่กำหนดไว้ กับประสิทธิผล (Effectiveness) ในการป้องกันโรคของวัคซีนอื่น ๆ แล้ว เราจะพบว่าหากบนโลกจริงทำได้ 50% เหมือนการทดลอง ก็ไม่ได้ย่ำแย่อะไร
โดยเฉพาะวัคซีนที่พัฒนากันสด ๆ ร้อน ๆ
ตารางแสดงประสิทธิผลของวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อจากไวรัสสี่ชนิด
โปรดสังเกตวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ที่มีประสิทธิผลเพียง 40-60%
ผมค่อนข้างแน่ใจว่าสำหรับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ % Efficacy (ประสิทธิภาพการป้องกันโรคจากผลการทดลอง) จะต้องมากกว่านี้อย่างแน่นอน
แต่ในสถานการณ์จริง การระบาดอาจสูงหรือมีปัจจัยอื่นมากกว่าการกลายพันธุ์ของเชื้อมาร่วมด้วยทำให้ประสิทธิผลในสถานการณ์จริงต่ำกว่าประสิทธิภาพจากผลการทดลอง
ซึ่งแม้จะดูน่าใจหาย แต่จากค่าที่ดูเหมือนน้อยไปหน่อยนี้ วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ก็ช่วยคนไปแล้วหลายล้านชีวิต
⭐️ วัคซีนป้องกันโควิดก็จะเป็นเช่นเดียวกัน ⭐️
นอกจากนี้ อาจารย์หมอเฉลิมชัยได้อรรถาธิบายไว้เป็นอย่างดี ท่านกล่าวว่าการจะเปรียบเทียบวัคซีนได้ต้องทำเหมือนม้าที่แข่งในสนามเดียวกัน https://www.blockdit.com/posts/609d01ea922b4d0fc6a34176
ในบทความยังแสดงให้เห็นว่า ประสิทธิผลในสถานการณ์จริงของวัคซีนจาก AstraZeneca กับ Pfizer/BioNTec ที่สกอตแลนด์นั้นสูงเท่าเทียมกัน (AZ 88% และ Pf/B 91% Effectiveness)
👁‍🗨 ถ้าลำพังค่าประสิทธิภาพนี้เปรียบเทียบกันระหว่างวัคซีนไม่ได้ แล้ววัคซีนตัวไหนจะช่วยให้เราปลอดภัยจากการติดเชื้อได้จริง ๆ ?
📌 ทุกวัคซีนที่ WHO รับรองเป็นวัคซีนที่ช่วยให้เราปลอดภัย ทั้งจากการติดเชื้อและจากอาการของโรค
📌 เนื่องจากผลการศึกษาพบว่า วัคซีนเหล่านั้นป้องกันไม่ให้ผู้ติดเชื้อมีอาการรุนแรงจนต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล รวมถึงป้องกันไม่ให้ผู้ติดเชื้อเสียชีวิต
ซึ่งวิธีการคำนวณก็จะล้อกันกับค่าประสิทธิภาพในการป้องกันโรค เพียงแต่เปลี่ยนเป็นจำนวนของกลุ่มผู้มีอาการรุนแรง และกลุ่มผู้เสียชีวิตจากการติดเชื้อ ทั้งที่รับและไม่ได้รับวัคซีน
หรือสรุปได้ว่า
⚙️ แม้ปัจจุบันแต่ละวัคซีนจะมีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคที่อ้างอิงจากผลการทดลองสูงต่ำแตกต่างกัน
⚙️ แต่ทุกวัคซีนล้วนมีประสิทธิภาพในการ "ป้องกันอาการป่วยรุนแรงเมื่อติดเชื้อและการเสียชีวิต" ในระดับสูง
ซึ่งทั้งแพทย์และนักวิจัยยังคงเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่องเพื่อประเมินประสิทธิผลใน
✅ การป้องกันโรค
✅ การป้องกันอาการป่วยรุนแรง
✅ การป้องกันการเสียชีวิต
✅ รวมทั้งประเมินผลข้างเคียงและอื่น ๆ
เพื่อนำไปพัฒนาวัคซีนที่ทั้งป้องกันโรคได้ดีและไม่มีผลข้างเคียงสำหรับคนทุกเพศทุกวัย
หลายคนน่าจะได้เห็นรายงานข่าวเรื่องค่าประสิทธิผลในโลกจริงของวัคซีนชนิดต่าง ๆ ผ่านตากันมาบ้างแล้ว
ซึ่งเป็นเรื่องดี เมื่อผลที่ปรากฏนั้นเป็นไปในแนวทางเดียวกับค่าประสิทธิภาพ เราจึงมีแนวทางสำหรับเลือกวัคซีนที่มีคุณภาพเพื่อยับยั้งการระบาด
ผมเองหากเลือกได้ก็ต้องการวัคซีนที่ผลข้างเคียงต่ำและมีประสิทธิผลบนโลกจริง 70% ขึ้นไป อิงตามเกณฑ์ของ WHO นี่หละ
ก็ไม่รู้สินะ
แม้ผมจะไม่พอใจกับวัคซีนของซีโนแว็กที่ไทยนำเข้าและฉีดไปแล้ว โดยเฉพาะฉีดให้บุคลากรทางการแพทย์ มันก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง
หวังว่าต่อจากนี้รัฐบาลจะตัดสินใจเลือกนำเข้าวัคซีนให้หลากหลายขึ้น บนพื้นฐานข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ฐานะการเงินของประเทศและผู้ผลิตที่จัดสรรวัคซีนให้ประเทศไทยเราได้จริง
❤️ เพราะยิ่งฉีดได้มากและเร็วเท่าไร ก็ยิ่งปกป้องชีวิตคนได้มากขึ้นเท่านั้น ❤️
อีกทั้งยังช่วยยุติวงจรการระบาดซึ่งเป็นการคุมกำเนิดไวรัสกลายพันธุ์ ที่จะบั่นทอนทั้งประสิทธิภาพและประสิทธิผลของวัคซีนลงอีกด้วย
📊 👨‍⚕️ 👩‍⚕️ 😷 💉 ⚔️ 🦠
ใครมีความคิดเห็นอย่างไร หรือตอนนี้อยากรู้เกี่ยวกับอะไรในเรื่องของโควิด คอมเม้นลงมาได้เลยครับ ผมพร้อมรับฟังเสมอ
🎞 นี่คือคลิปวีดีโอที่ผมอยากแนะนำให้ทุกคนได้ดู และเป็นที่มาของภาพประกอบช่วงเวลาที่สามวัคซีนทำการทดลองในคน เป็น 7 นาทีที่สรุปประเด็นไว้ดีมาก
อ้างอิง
💡 Comparing the COVID-19 Vaccines: How Are They Different? https://www.yalemedicine.org/news/covid-19-vaccine-comparison
💡 Interim recommendations for use of the inactivated COVID-19 vaccine, CoronaVac, developed by Sinovac https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/341454/WHO-2019-nCoV-vaccines-SAGE-recommendation-Sinovac-CoronaVac-2021.1-eng.pdf
💡 Why you can't compare Covid-19 vaccines https://www.youtube.com/watch?v=K3odScka55A
💡 Overview of Vaccine Efficacy and Vaccine Effectiveness ไฟล์นำเสนอของ Prof. Shelly McNeil https://www.who.int/influenza_vaccines_plan/resources/Session4_VEfficacy_VEffectiveness.PDF
💡 หนังสือวิทยาภูมิคุ้มกันพื้นฐานและคลินิก โดยอรวดี หาญวิวัฒนวงศ์ (บรรณาธิการ)
💡 Vaccines by Disease เลือกชื่อโรคตามด้วย What Everyone Should Know ก็จะทราบ %Effectiveness ของวัคซีนป้องกันโรคนั้น ๆ
https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/vaccines-diseases.html
💡 วัคซีนตัวไหนดีกว่ากันแน่ เปรียบเทียบอย่างไรจึงจะใช่ ใช้โมเดลม้าแข่งสนามเดียวกันเป็นคำตอบ https://www.blockdit.com/posts/609d01ea922b4d0fc6a34176

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา