บทประพันธ์ของขงเบ้ง
ฎีกาออกศึก (出師表)
先帝創業未半，而中道崩殂；今天下三分，益州疲敝，此誠危急存亡之秋也。然侍衛之臣，不懈於內；忠志之士，忘身於外者：蓋追先帝之殊遇，欲報之於陛下也。誠宜開張聖聽，以光先帝遺德，恢弘志士之氣；不宜妄自菲薄，引喻失義，以塞忠諫之路也。
พระเจ้าเล่าปี่ยังไม่ทันได้ทรงกอบกู้แผ่นดินฮั่นได้สำเร็จ พระองค์ก็เสด็จสวรรคตลงเสียก่อน อีกใต้หล้าในบัดนี้ก็แตกแยกออกเป็นสามส่วน และชาติเราในปัจจุบันก็อ่อนระโหยโรยแรง เพลานี้จึงนับเป็นช่วงวิกฤติที่สาหัสถึงขั้นอันตรายยิ่งนัก ทว่า เหล่าพระราชองครักษ์มิได้ย่อหย่อนในการปกป้องราชธานี ส่วนขุนศึกผู้ภักดีก็ล้วนยอมชีพพลีเพื่อปกป้องขอบขัณฑสีมา ทั้งนี้เพราะต่างรู้สึกสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอันล้นพ้นในพระเจ้าเล่าปี่ จึงมีจิตใจที่ต้องการถวายความจงรักภักดีตอบแทนพระมหากรุณาธิคุณแด่ฝ่าบาท ดังนั้นฝ่าบาทจึงพึงทรงเปิดพระทัยสดับปัญหา เพื่อเป็นการประกาศพระเกียรติคุณแห่งพระเจ้าเล่าปี่ให้เกริกไกร กระตุ้นจิตใจของเหล่าทแกล้วให้ฮึกเหิม โดยฝ่าบาทมิพึงทรงดูหมิ่นองค์ หรือมีพระดำรัสในทางที่ไม่เหมาะสม จนก่อให้เกิดการปิดกั้นช่องทางทัดทานอันภักดี
宮中府中，俱為一體；陟罰臧否，不宜異同：若有作奸犯科，及為忠善者，宜付有司，論其刑賞，以昭陛下平明之治；不宜偏私，使內外異法也。
ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายวังหรือฝ่ายเวียงก็ล้วนเป็นหนึ่งเดียวกัน ดังนั้นจึงมิพึงเกิดความแตกต่างในด้านการเลื่อนยศลดตำแหน่ง หรือการสรรเสริญกล่าวโทษอย่างเหลื่อมล้ำ หากมีผู้ใดกระทำการทุจริตผิดอาญา หรือได้สร้างผลงานประภัสชาติ ฝ่าบาทก็พึงทรงมอบหมายให้ผู้รับผิดชอบไปพิจารณาบำเหน็จอาญา เพื่อเป็นการเชิดชูพระเกียรติคุณด้านความยุติธรรมแห่งการปกครองในฝ่าบาทให้เป็นที่ประจักษ์ โดยมิพึงทรงมีฉันทาคติลำเอียงรัก จนก่อให้เกิดความแตกต่างในการปกครองของวังเวียง
侍中、侍郎郭攸之、費依、董允等，此皆良實，志慮忠純，是以先帝簡拔以遺陛下：愚以為宮中之事，事無大小，悉以咨之，然後施行，必得裨補闕漏，有所廣益。將軍向寵，性行淑均，曉暢軍事，試用之於昔日，先帝稱之曰“能”，是以眾議舉寵為督：愚以為營中之事，事無大小，悉以咨之，必能使行陣和穆，優劣得所也。
ด้านตำแหน่งชื่อจงและชื่อหลางซึ่งเป็นตำแหน่งขุนนางคนสนิท อันประกอบด้วยกัวอิวจือ ปี้อี และต่งอวิ๋นเป็นอาทิ พวกเขาล้วนเป็นคนดีที่ซื่อสัตย์ มีอุดมการณ์ความคิดที่ภักดีบริสุทธิ์ ดังนั้นพระเจ้าเล่าปี่จึงได้ทรงเลือกไว้ให้ถวายการรับใช้ใต้เบื้องพระยุคลบาท กระหม่อมจึงคิดว่าการใหญ่เล็กทั้งปวงในพระราชวังควรปรึกษาด้วยคนเหล่านี้ก่อนแล้วค่อยนำปฏิบัติ เช่นนี้ก็จักป้องรอยรั่วกันรอยแตก อันจะเกิดประโยชน์ไพศาลสืบไปเป็นแม่นมั่น ส่วนท่านนายพลเซี่ยงฉ่ง เขามีอุปนิสัยที่เที่ยงธรรม มีความชำนาญในการทหาร เคยรับใช้พระเจ้าเล่าปี่มาก่อน พระเจ้าเล่าปี่ยังเคยตรัสชมว่าเป็น “ผู้สามารถ” ดังนั้นคณะขุนนางจึงได้พากันยกเซี่ยงฉ่งขึ้นเป็นผู้บังคับบัญชา กระหม่อมจึงคิดว่าเรื่องในการทหารทั้งปวงควรปรึกษาด้วยเซี่ยงฉ่ง เช่นนี้ก็จักทำให้กองทัพเกิดความสมัครสมาน และสามารถเลือกใช้คนให้เหมาะสมกับการงาน
親賢臣，遠小人，此先漢所以興隆也；親小人，遠賢臣，此後漢所以傾頹也。先帝在時，每與臣論此事，未嘗不嘆息痛恨於桓、靈也！侍中、尚書、長史、參軍，此悉貞亮死節之臣也，願陛下親之、信之，則漢室之隆，可計日而待也。
การใกล้ชิดขุนนางปราชญ์ ห่างไกลทรชาติ คือสาเหตุที่ทำให้ต้นราชวงศ์ฮั่นยิ่งใหญ่เกรียงไกร ส่วนการได้ใกล้ชิดทรชาติ ห่างไกลขุนนางปราชญ์ นั่นคือสาเหตุที่ทำให้ปลายราชวงศ์ฮั่นต้องประสบกับความล่มสลาย ในสมัยที่พระเจ้าเล่าปี่ยังทรงพระชนม์ ทุกครั้งที่พระองค์ได้ทรงปรึกษาด้วยกระหม่อมในเรื่องนี้ พระองค์ก็มักจะทรงเจ็บแค้นและถอนพระทัยในพระเจ้าเหี้ยนเต้และพระเจ้าเลี่ยนเต้อยู่เสมอ ส่วนขุนนางที่ดำรงตำแหน่งชื่อจง ซั่งซู จั๋งสื่อ และชันจวิน ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นขุนนางสุจริตทะนงเกียรติ จึงขอให้ฝ่าบาททรงใกล้ชิดและไว้วางพระทัยในบุคคลเหล่านี้ ดังนี้แล้ว การกอบกู้ราชวงศ์ฮั่นให้เฟื่องฟูก็คงไม่นานเกินรอ
臣本布衣，躬耕南陽，苟全性命於亂世，不求聞達於諸侯。先帝不以臣卑鄙，猥自枉屈，三顧臣於草廬之中，諮臣以當世之事，由是感激，遂許先帝以驅馳。後值傾覆，受任於敗軍之際，奉命於危難之間：爾來二十有一年矣。先帝知臣謹慎，故臨崩寄臣以大事也。
受命以來，夙夜憂慮，恐付託不效，以傷先帝之明；故五月渡瀘，深入不毛。今南方已定，甲兵已足，當獎帥三軍，北定中原，庶竭駑鈍，攘除奸兇，興復漢室，還於舊都：此臣所以報先帝而忠陛下之職分也。
กระหม่อมจำเดิมเป็นเพียงสามัญราษฎร์ ได้ประกอบอาชีพกสิกรรมที่หนันหยาง หวังเพียงให้มีชีวิตรอดพ้นจากยุคันตราย โดยมิได้มีใจปรารถนาในลาภยศสรรเสริญจากเหล่าเจ้าแคว้นนายเมืองแต่อย่างใด แต่พระเจ้าเล่าปี่ก็หาได้ทรงรังเกียจในความต่ำต้อยของกระหม่อมไม่ พระองค์ทรงลดพระเกียรติเสด็จเยือนกระท่อมหญ้าของกระหม่อมถึงสามครั้ง อีกยังได้ทรงขอคำปรึกษาปัญหาบ้านเมืองในปัจจุบันด้วยกระหม่อมอีกต่างหาก สิ่งนี้ได้สร้างความปลาบปลื้มปีติให้กับกระหม่อมเป็นยิ่งนัก ดังนั้นจึงได้กราบกรานถวายตัวเป็นข้าพระบาทแห่งพระเจ้าเล่าปี่ แต่เนื่องจากเพลานั้นเป็นยุคสมัยอันวุ่นวาย
กระหม่อมได้รับการแต่งตั้งในเพลาที่กองทัพกำลังเพลี่ยงพล้ำ ได้รับพระบัญชาในยุคสมัยที่อันตราย จวบจนบัดนี้ก็เป็นเวลาได้ ๒๑ ปีแล้ว พระเจ้าเล่าปี่ทรงทราบว่ากระหม่อมเป็นผู้ที่มีจิตใจรอบคอบ ดังนั้นจึงทรงมอบการใหญ่ให้กระหม่อมได้รับผิดชอบก่อนที่พระองค์จะเสด็จสวรรคต นับแต่ได้รับมอบหมายภาระกิจเป็นต้นมา กระหม่อมได้มุ่งถวายงานด้วยความพากเพียรทั้งเช้าค่ำ ด้วยเกรงว่าจะมิอาจปฏิบัติภาระกิจที่ได้รับมอบให้บรรลุผล จนก่อให้เกิดความเสื่อมเสียซึ่งพระเกียรติยศอันยิ่งใหญ่ในพระเจ้าเล่าปี่
ดังนั้นกระหม่อมจึงได้ยกทัพข้ามไปที่หลูสุ่ยอันเป็นถิ่นทุรกันดารเมื่อเดือนห้า และบัดนี้ทางภาคใต้ได้สงบลงแล้ว ส่วนทแกล้วเกราะศัตราของเราก็มีความพร้อมสรรพ นี่จึงเป็นเวลาอันดีที่จะปลอบขวัญทหารด้วยการยกทัพปราบตงง้วนที่อุดร กระหม่อมยินดีที่จะทุ่มสุดกำลังความสามารถอันต่ำต้อยในการปราบเหล่าทรชนคนทุจริต กอบกู้ราชวงศ์ฮั่นให้ไพบูลย์ และย้อนหวนกลับไปยังราชธานีถิ่นเก่า นี่คือเหตุผลแห่งหน้าที่ที่กระหม่อมได้มุ่งตอบแทนพระกรุณาธิคุณในพระเจ้าเล่าปี่และถวายความจงรักภักดีแด่ฝ่าบาทแล
至於斟酌損益，進盡忠言，則攸之、依、允等之任也。願陛下托臣以討賊興復之效，不效則治臣之罪，以告先帝之靈；若無興復之言，則責攸之、依、允等之咎，以彰其慢。陛下亦宜自謀，以諮諏善道，察納雅言，深追先帝遺詔。
ในด้านการพิจารณาซึ่งข้อดีเสียและถวายคำทัดทานอันจงรัก ก็เป็นหน้าที่ของกัวอิวจือ ปี้อี และต่งอวิ๋นรับผิดชอบ ทั้งนี้ กระหม่อมใคร่ขอให้ฝ่าบาทได้ทรงพระกรุณาพระราชทานวโรกาสให้กระหม่อมได้นำทัพปราบกบฏกอบกู้ราชบัลลังก์ หากกระหม่อมมิอาจกระทำการให้สำเร็จผล ก็ขอให้ฝ่าบาททรงพระกรุณาลงอาญาประกาศโทษ เพื่อเป็นการแสดงความรับผิดชอบต่อพระเจ้าเล่าปี่บนสรวงสวรรค์ และหากคณะขุนนางมิอาจถวายคำทัดทานอันเป็นประโยชน์ในการเสริมสร้างคุณธรรมความดี ก็ขอให้ฝ่าบาททรงตำหนิโทษกัวอิวจือ ปี้อีและต่งอวิ๋น เพื่อเป็นการประจานซึ่งความย่อหย่อนของพวกเขาให้เป็นที่ประจักษ์ แต่ฝ่าบาทก็พึงทรงรู้พิจารณาการให้จงหนัก เพื่อจะได้สดับรับซึ่งคำแนะนำอันชาญฉลาด รู้พิจารณาวาจาอันหวังดี และหมั่นรำลึกซึ่งพระปัจฉิมวจนะในพระราชชนกเป็นเสมอ
臣不勝受恩感激！今當遠離，臨表涕泣，不知所云。
กระหม่อมได้รับซึ่งพระมหากรุณาธิคุณอันไพศาล รู้สึกซาบซึ้งในพระเมตตาของฝ่าบาทเป็นยิ่งนัก บัดนี้ได้ควรแก่กาลที่จะอำลาฝ่าบาทไปแดนไกลแล้ว ณ เบื้องฎีกาฉบับนี้พลันรู้สึกรันทดสลดไห้ จนไร้วาจาที่จะเพ็ดทูลใดๆ ได้อีก
- 1
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
