อุปมานิทัศน์เรื่องถ้ำ หรือ ถ้ำของเพลโต
เพลโต (Plato) นักปรัชญาชาวกรีกโบราณผู้ซึ่งมีชีวิตอยู่เมื่อราว ๆ 2300 ปีที่แล้ว ได้เขียน “อุปมานิทัศน์เรื่องถ้ำ” หรือ “ถ้ำของเพลโต” ขึ้นในหนังสือ “Republic” ของเขาไว้อย่างน่าสนใจ โดยเขียนในรูปแบบของบทสนทนาระหว่างพี่ชายของเขากลาวคอน (Glaucon) และอาจารย์ของเขา โสกราตีส
ถ้ำที่คนถูกขังไว้แต่กำเนิด นักโทษเหล่านี้ถูกล่ามโซ่ให้ไม่สามารถขยับคอและขาได้ ทำให้พวกเขาต้องมองไปยังผนังถ้ำข้างหน้าและไม่สามารถมองไปรอบ ๆ ถ้ำ ไม่สามารถมองคนข้าง ๆ และไม่สามารถมองตนเองได้ ด้านหลังนักโทษมีเปลวไฟ และระหว่าวเปลวไฟและนักโทษมีทางเดินยกระดับที่มีผนังต่ำ หลังกำแพงมีคนเดินถือสิ่งของหรือหุ่นเชิด "ของคนและสิ่งมีชีวิตอื่น" คนเดินหลังกำแพงเพื่อไม่ให้นักโทษเห็นเงาจากร่างกายพวกเขา ให้เห็นเพียงเงาจากสิ่งของที่พวกเขาถือ
นักโทษไม่สามารถเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นด้านหลังพวกเขาได้เลย พวกเขามองเห็นแต่เงาด้านหน้าเท่านั้น เสียงคนคุยกันก้องจากกำแพง และนักโทษเชื่อว่าเสียงเหล่านี้มาจากเงา นักโทษคิดว่าว่าเงาเป็นความจริงเพราะพวกเขาไม่เคยเห็นอย่างอื่น พวกเขาไม่รู้ว่าสิ่งที่พวกเขาเห็นเป็นเงาสิ่งของหน้าเปลวไฟ และไม่แม้แต่สงสัยว่าสิ่งของเหล่านี้เกิดจากสิ่งของจริงด้านนอกถ้ำที่พวกเขาไม่เห็น
จากนั้นมีนักโทษได้รับการปลดปล่อย นักโทษคนนี้มองไปรอบ ๆ และเห็นเปลวไฟ แสงจะทำให้เขาแสบตาและยากต่อการที่เขาจะเห็นสิ่งของที่ทำให้เกิดเงา หากเขาถูกบอกว่าสิ่งที่เขาเห็นตอนนี้เป็น ความจริง แทนที่ความจริงอีกรูปแบบที่เขาเห็นบนผนัง เขาจะไม่เชื่อ ด้วยความเจ็บปวด นักโทษที่ถูกปลดปล่อยจะหันหน้าหนีและวิ่งกลับไปหาสิ่งที่เขาคุ้นชิน (นั่นคือเงาของสิ่งของ)
"สมมติ...ว่าใครสักคนใช้กำลังลากเขา...และไม่หยุดจนกว่าเขาจะออกมาสู่แสงอาทิตย์" นักโทษจะโกรธและเจ็บปวด และสิ่งนี้จะแย่ลงด้วยแสงอันร้อนแรงของดวงอาทิตย์จะทำให้ตาของเขาไม่สามารถรับไหวและทำให้เขามองไม่เห็นอะไร
แต่ต่อมา ดวงตาของเขาจะปรับเข้ากับแสงของดวงอาทิตย์ ตอนแรกเขาสามารถมองเห็นเพียงเงา จากนั้นเขาจะค่อย ๆ เห็นเงาของคนและสิ่งของในน้ำ และจึงเห็นคนและสิ่งของ ในที่สุดเขาจะสามารถมองยังดวงดาวและดวงจันทร์ในตอนกลางคืน จนในที่สุดเขาสามารถมองไปยังดวงอาทิตย์ได้ หลังเขาสามารถมองตรงไปยังดวงอาทิตย์ เขาสามารถเข้าใจถึงเหตุผล และเข้าใจว่ามันคืออะไร
นักโทษที่ถูกปลดปล่อยจะคิดว่าโลกข้างนอกถ้ำดีกว่าโลกที่เขารู้จักในถ้ำ "เขาจะคิดว่าเขาโชคดีที่ได้เปลี่ยนแปลง และรู้สึกสงสาร [นักโทษคนอื่น]" และจะอยากที่จะพาเพื่อนที่เคยร่วมถ้ำออกจากถ้ำไปยังแสงอาทิตย์ นักโทษที่ถูกปลดปล่อยมีดวงตาที่ชินต่อแสงอาทิตย์แล้ว จึงมองไม่เห็นเมื่อกลับเข้าไปในถ้ำอีกครั้ง เช่นเดียวกับตอนที่เขาออกมาพบดวงอาทิตย์ครั้งแรก นักโทษจะดูถูกความที่ชายที่กลับมาไม่สามารถมองเห็นได้ดังเดิม และเชื่อว่าการที่เขาออกจากถ้ำได้ทำร้ายเขา และพวกเขาไม่ควรที่จะออกจากถ้ำเหล่านักโทษ จะฆ่าคนที่พยายามลากพวกเขาออกจากถ้ำหากทำได้
แม้ “อุปมานิทัศน์เรื่องถ้ำ” ของเพลโต จะถูกเขียนขึ้นเมื่อราว 2300 ปีที่แล้ว แต่มันยังสามารถอธิบายธรรมชาติของมนุษย์ได้ทุกยุคทุกสมัย มนุษย์มักเคยชินกับ “ความรู้” หรือ “ความจริง” ที่ตัวเองคุ้นเคย การลองเปิดรับสิ่งใหม่นั้นเป็นเรื่องยากสำหรับมนุษย์ หลายครั้งที่มนุษย์ ปฏิเสธ ทำร้าย และเข่นฆ่าผู้คนผู้เห็นต่างและผู้คนที่พยายามนำเสนอแนวคิดใหม่
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
